آرشیف

یرموک وادی میان نهر اردن و بحر لوط واقع در شام می باشد، که به سبب جنگی که بعد از وفات رسول الله(ص) در عهد خلافت حضرت ابوبکر صدیق(رض) رخ داد، سخت مشهور است. جنگ یرموک در پنجم ماه رجب سال پانزدهم هجری مطابق پانزدهم ماه اگوست سال 636 میلادی بین مسلمانان و لشکریان هرقل (هراکلیوس امپراطور بیزانس روم) بوقوع پیوست، و مدت شش روز به طول انجامید. جنگ یرموک یکی از جنگ های تاثیر گذار و مهم در تاریخ بوده است. در این جنگ تعداد لشکریان اسلام بین چهل تا چهل و پنج هزار و تعداد عساکر رومی دوصد و چهل هزار نفر متشکل از بیزانسیان، اسلاوها،  فرانک ها، گرجی ها، ارامنه و عرب های مسیحی بود، که فرماندهی آن ها را تئودور تریتوریوس به عهده داشت. در جنگ یرموک صحابی بزرگوار خالد بن ولید مخزومِي(رض) ملقب به سیف الله المسلول فرمانده قوای اسلام بود، او در آرایش نظامی لشکریان اسلام شیوه أی جدیدی بکار برد، که پیش از آن در میان عرب ها رایج نبود. خالد بن ولید(رض) قشون اسلامی را به چند واحد نظامی تقسیم کرد، و وارد عمل نمود. در این نبرد تقسیم بندی واحد های نظامی به ترتیب زیر بود: چند فوج که هر یک متشکل از ده تا بیست گردان بود، و فرماندۀ جدائی داشت. چندین گردان که از هزار رزمنده تشکیل می شد، و بر هر گردان فرماندۀ گماشته شده بود. و آرایش لشکریان مسلمان به این ترتیب تنظیم گردید: سپاه مرکزی: مرکب از 18 گردان به فرماندهی ابوعبیده بن جراح قرشِي فِهرِي(رض) که عکرمه بن ابی جهل قرشِي مخزومِي و قعقاع بن عمرو تمیمِي رضی الله تعالی عنهما نیز در آن حضور داشتند. سپاه راست: متشکل از 10 گردان تحت فرماندهی ابوعبدالله عمرو بن عاص سهمِي قرشِي(رض) که شرحبیل بن حسنه(رض) نیز با او بود. سپاه چپ: متشکل از 10 گردان تحت فرماندهی ابوخالد یزید بن ابوسفیان اموی(رض) ملقب به یزیدالخیر. دسته های پیشگامان: دسته های کوچکی از سوارکاران و نگهبانان در خط مقدم بودند، که بررسی تحرکات دشمن، کسب اطلاعات و برخورد با جاسوس های احتمالی دشمن را بر عهدۀ داشتند. دنباله داران لشکر: از پنج گردان(5000 نفر) به فرماندهی سعید بن زید قرشِي عدوِي(رض) تشکسل یافته بود، و رسیدگی به امور سپاهیان را بر عهدۀ داشت، و ابودرداء انصارِي(رض) در همین واحد به عنوان قاضی خدمت می کرد، و عبدالله بن مسعود هذلِي(رض) انباردار بود، و مسولیت تدارکات را نیز بر عهدۀ داشت، و ابوسعید مقداد بن اسود بهرائِي کندِي(رض) نیز از افراد این دسته بود، و در میان مجاهدان دور می زد، سوره انفال و آیات جهاد را تلاوت می کرد، تا عواطف ایمانی و جهادی صحابه را بر انگیزد. ابوسفیان بن حرب اموِي(رض) نیز به عنوان واعظ در میان صفوف می گشت، و سربازان اسلام را به جهاد و جانفشانی تشویق می نمود. در جنگ یرموک مزعور بن عدی عجلِي بکرِي، عیاض بن غنم فِهرِي قرشِي، قباث بن أشیم لیثِي کنانِي، هاشم بن عتبه بن ابی وقاص زهرِي قرشِي، سهیل بن عمرو عامرِي قرشِي، زیاد بن حنظله، امرؤ القیس، عبدالرحمن بن خالد بن ولید که تازه هژده سال سن داشت، حبیب بن مسلمه فِهرِي قرشِي، صفوان بن امیه جُمحِي قرشِي، عبدالله بن قیس، سعید بن خالد بن عاص اموِي قرشِي، خالد بن سعید بن عاص اموِي قرشِي، معاویه بن خُدَیج تجیبِي کندِي، عمرو بن عبسه، زبیر بن عوام أسدِي قرشِي، ابوبلال ضرار بن أزور أسدِي و مالک اشتر نخعِي رضی الله تعالی عنهم نیز رهبری عده أی از گردان های رزمی را بدوش داشتند. در این جنگ تعداد زیادی از زنان مسلمان نیز حضور داشتند، و در جنگ یرموک بود، که اسماء دختر یزید انصاری هفت تن از سربان رومی را از پای درآورد. و در این جنگ بود که جورج(جرجه بن توذرا) یکی از قائدین لشکر رومیان در اثناء جنگ مسلمان شد، و با رومیان جنگید، تا به شهادت رسید. در میانه جنگ یرموک بود، که حضرت ابوبکر صدیق(رض) وفات یافت، و حضرت عمر فاروق(رض) به جایش به عنوان خلیفه مسلمین تعین گردید. بعد از مرگ حضرت ابوبکر صدیق و آغاز خلافت حضرت عمر فاروق، حضرت عمر، خالد بن ولید(رض) را از فرماندهی عزل و به جای وی ابو عبیده عامر بن جراح قرشِي فِهرِي(رض) ملقب به امین الأمة را منصوب کرد، ولی خالد(رض) این فرمان را پنهان داشت، و به جنگ ادامه داد، و لشکر روم را بکلی در هم شکست، و بعدا به حضور ابو عبیده(رض) رفت، و به منصب جدید او را تهنیت گفت. جنگ یرموک آغازفتوح شام است، و پس از آن  بود، که فتوح شام بروی عساکر مسلمان مفتوح گشت، و این گشایش زمینه فتح مصر را نیز فراهم ساخت. و بعد از جنگ یرموک  هرقل امپراطور روم از دمشق به انطاکیه گریخت، و تعدادی از بازماندگان سپاه روم به حضور هرقل رسیدند، و هرقل در حال ناراحتی از آنها پرسید، و گفت: وای بر شما! به من دربارۀ این هائیکه با شما می جنگند، گزارش دهید، و بگوئید که مگر آن ها بشر نیستند؟ گفتند: بلی هستند. هرقل گفت: شما بیشتر هستید یا آنها؟ گفتند: ما بیشتر هستیم. هرقل پرسید: پس چرا از آنها شکست می خورید؟ پیرمردی برخاست، و گفت: آنان به این خاطر پیروز می شوند، که شب زنده دارند، و روز روزه می گیرند، به عهد و پیمان شان وفا می کنند، به نیکی فرا می خوانند، و از بدی باز می دارند، و در میان خود عدل و انصاف را رعایت می کنند، ولی ما بدین جهت شکست می خوریم، که شراب می نوشیم، زنا می کنیم، مرتکب حرام می شویم، عهد شکنی، ظلم و ستم می کنیم، به نافرمانی خدا فرا می خوانیم، و از آنچه مایه خشنودی خدا است، مردم را باز می داریم، و بالآخره در زمین فساد می کنیم. هرقل گفت: تو راستش را گفتی.

منابع و مآخذ:
1 – لغت نامه دهخدا – جلد پانزدهم – صفحه23766 – تالیف علامه علی اکبر دهخدا – فارسی.
2 – ویکیبیدیا الموسوعة الحرة(دائرة المعارف عربی) مقاله معرکة الیرموک – آخرین تعدیل 2 اگوست 2018 ساعت 54/ 17 دقیقه- عربی.
3 – سایت طریق الإسلام – مضمون معرکة الیرموک – تاریخ نشر 19/ 6/ 2013 – نویسنده عبدالستار مرسومِي – عربی.
4 –  ابوبکر صدیق(بررسی و تحلیل زندگانی خلیفه اول) – صفحه 479، 480 و 481 – تالیف دکتر علی صلابی – ترجمه محمد ابراهیم کیانی – فارسی.
5 – سایت جنگ ها و تاریخ – نبرد یرموک – تاریخ نشر پنجشنبه 21 ماه اردی بهشت سال  1391 هجری شمسی – ترجمه احمد فیضی – فارسی.