آرشیف

امام ابوالعباس محمد بن یعقوب بن یوسف بن مَعقِل بن سِنان بن عبدالله سنانِي معقلِي شیبانِي نیشابورِي معروف به أصم از موالی بنی امیه، از ثقات، مسند عصر و از محدثان مشهور اهل نیشابور می باشد.
    یعقوب بن یوسف مشهور به ابوالفضل وراق(کاغذ فروش) پدر ابوالعباس أصم از یاران اسحاق بن راهویه و علی بن حجر بود، و محمد بن  مخلد دورِي، عبدالرحمن بن ابی حاتم، محمد بن قاسم عتکِي و پسرش  ابوالعباس اصم از او حدیث روایت نموده اند، و در سال 277 هجری قمری وفات یافت.
    ابوالعباس اصم در سال 247 هجری قمری مطابق سال 861 میلادی متولد گردید، او به همراه پدرش ابوالفضل وراق به شهرهای زیادی به جهت استماع حدیث سفر نمود، و از بزرگان زیادی حدیث شنید، و در یکی از این سفر ها که هنوز سنش از بیست و چند سال نگذشته بود، گوشش صدمه دید، و بدان جهت به اصم که به معنی کر است مشهور شد، چنانکه مولانا جلال الدین بلخی در معنی أصم فرموده است:
                                 کی بود آواز چنگ از زیر و بم               از برای گوش بی حس أصم.
اما ابوالعباس محمد بن یعقوب نیشابوری خوش نداشت که برایش أصم بگویند.
    ابوعبدالله حاکم می گوید: ابوالعباس أصم از همۀ مردمان خط را زیباتر می نوشت، او آثار و کتب مختلف را کتابت و نسخه برداری می کرد، و از آن طریق امرار معاش می نمود، او مردی خوش خلق و بخشنده بود، و بر چیزی که در دسترس داشت بخالت نمی کرد. نامبرده کتاب الام امام شافعی را به نقل از شیخ خود ربیع بن سلیمان مرادی و کتاب سنن المبسوط حافظ ابوبکر محمد بن ابراهیم بن منذر بن جارود معروف به ابن منذر نیشابوری را روایت نموده است. او به مدت هفتاد و شش سال تدریس حدیث کرد، و به مدت هفتاد سال مؤذن مسجد فضل بود.
   امام ابوالعباس محمد بن یعقوب اصم از روی علم، شرف و اخلاق شهرتی عالمگیر داشت، و مردم در اطراف و اکناف عالم اسلامی او را می شناختند، و قبول داشتند، و کسی را بیشتر از او نمی دیدی که مردم برای اخذ علم و شنیدن حدیث به او مراجعه کنند، خلق بسیاری از همۀ جاها برای اخذ علم و سمع حدیث به نزد او می آمدند. حاکم می گوید: من خودم جماعتی از اهالی اندلس، قیروان و بلاد مغرب، جماعتی دیگر از اهالی فارس، شیراز و خوزستان، عده أی از مردمان طراز و اسبیجاب از شهرهای ترک، و گروهی از اهالی مشرق اهل منصوره، ملتان، بست و سجستان را به دروازه خانه اش جهت اخذ علم و نوشتن حدیث مشاهده نمودم.
   ابوالعباس أصم در سال 265 هجری قمری به همراه پدرش به اصفهان رفت، و از محدثین آن شهر حدیث شنید، و بعد از آن جا عازم حج بیت الله گردید، و در مکه از احمد بن شیبان رملِي دوست ابن عیینه اخذ حدیث کرد، و از آن جا به مصر، عسقلان، بیروت، دمیاط و طرسوس سفر نمود، و در طرسوس از ابی امیه طرسوسی، و در حمص از محمد بن عوف و ابی عتبه احمد بن فرج و در جزیره از محمد بن علی بن میمون رقِي حدیث شنید. موصوف مصنفات عبدالوهاب بن عطاء را از یحیی بن ابی طالب، مصنفات زائده و سنن ابی اسحاق فزارِي را از ابی بکر صاغانِي، کتاب العلل علی بن مدینِي را از احمد بن حنبل، معانی القرآن را از محمد بن جهم سمرِي و تاریخ را از عباس دورِي فرا گرفت، و سپس در سن سی سالگی دوباره به خراسان برگشت.
   ابوالعباس أصم در دمشق از یزید بن محمد بن عبدالصمد، محمد بن هشام بن ملّاس نمیرِي و أبازرعه نصرِي دمشقِي، در بیروت از عباس بن ولید عُذرِي، در مصر از محمد بن عبدالله بن عبدالحکم، ربیع بن سلیمان مرادِي، بحر بن نصر خولانِي و امثال ایشان، و در عراق از احمد بن عبدالجبار عُطاردِي، احمد بن عبدالحمید حارثِي، حسن بن علی بن عفان عامرِي، أبا عثمان سعید بن محمد، عباس بن محمد دورِي، محمد بن عبیدالله بن المنادِي، محمد بن سنان قزاز، یحیی بن ابی طالب، محمد بن جهم سمرِي، زکریا بن یحیی اسد مروزِي دوست ابن عیینه، محمد بن اسحاق صاغانِي، و تعدادی دیگر و در اصفهان از هارون بن سلیمان و أسید بن عاصم اصفهانین و در شهر خودش از أبا الأزهر احمد بن یوسف سلمِي حدیث روایت نموده، و از او حسین بن محمد بن زیاد قَبَّانِي، أبوحامد احمد بن محمد أعمشِي، ابوجعفر بن حمدان، پسرش ابوعمرو بن حمدان، ابوالولید حسان بن محمد فقیه، مؤمل بن حسن بن عیسی، حافظ ابواحمد بن عدِي، حافظ ابوعلی نیشابورِي، محمد بن عبدالوهاب ثقفِي، ابونضر بکر بن محمد بن خزیمه، امام ابوبکر احمد بن ابراهیم اسماعیلِي، احمد بن اسحاق صِبغِي، ابوعبدالله محمد بن یعقوب بن أخرم، ابویحیی زکریا بن محمد عنبرِي، حافظ عبدالله بن سعد، ابوعبدالله حاکم، ابوعبدالله ابن منده، قاضی ابوبکر احمد بن حسین حرشِي حیرِي، ابوعبدالرحمن سلمِي، ابوزکریا بن ابی اسحاق مزکِي، ابوصادق محمد بن احمد بن ابی الفوارس عطار، عبدالله بن یوسف اصفهانِي، ابوطاهر بن مَحمِش، یحیی بن ابراهیم مزکِي، ابوالقاسم عبدالرحمن بن محمد سراج، فقیه ابونصر محمد بن علی شیرازِي، ابوبکر محمد بن محمد بن رجاء ادیب، ابوالعباس احمد بن محمد شاذباخِي، ابونصر احمد بن علی بن احمد بن شبیب فامِي، ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن علی بن معاویه عطار، اسحاق بن محمد بن یوسف سوسِي، حسن بن حبیب مفسر، سعید بن محمد بن محمد بن عبدان، ابوطیب سهل بن محمد بن سلیمان صَعلُوکِي، ابو احمد عبدالله بن محمد بن حسن مِهرجانِي، ابومحمد عبدالرحمن بن ابی حامد احمد بن ابراهیم مقرِي، عبدالرحمن بن محمد بن احمد بن بالُویه مُزکِي، عبید بن محمد بن محمد بن مهدِي قَشَیرِي، ابوالحسن علی بن محمد بن علی اسفراینِي مقرِئ، ابوالحسین علی بن محمد سبعِي، ابوالقاسم علی بن حسین طهمانِي، ابونصر منصور بن حسین مقرِئ، ابوبکر محمد بن علی بن محمد بن حِید، ابوسعید محمد بن موسی صَیرفِي، علی بن محمد بن احمد بن عثمان بغدادِي طرازِي، محمد بن ابراهیم بن جعفر جرجانِي و امت دیگری غیر از ایشان روایت کرده اند. ابوالعباس أصم در روز 23 ماه ربیع الآخر سال 346 هجری قمری مطابق سال 957 میلادی در نیشابور وفات یافت.

منابع و مآخذ:
1 – سیر اعلام النبلاء – جلد سوم – صفحه 820، 821 و 822 – به شماره 3115 – طبقه نوزدهم – تالیف امام ذهبی – عربی.
2 – تاریخ دمشق جلد پنجاه و ششم – از صفحه 287 الی صفحه 296 – به شماره 7124 – تالیف ابن عساکر دمشقِي – عربی.
3 – شذرات الذهب – جلد سوم – صفحه 83 – حوادث سال 346 – تالیف ابن عماد حنبلی – عربی.
4 – ویکیبیدیا الموسوعة الحرة(دائرة المعارف عربی) مقاله أبوالعباس الأصم – آخرین تعدیل روز 22 فبروری سال 2018 ساعت 41/0