X

آرشیف

طبقات ناصری به زبان عربی منتشر شد

مؤلف : قاضی منهاج السراج جوزجانی 
ترجمه و تحقیق با حواشی و تعلیقات :  عفاف محمد زیدان ملکه علی الترکی
انتشار : اول جنوری 2013 م 
در دو جلد 
صحافت : پوش ساده قطعه ایی 

حجم و ضخامت  : ۱۷ * ۲۴
تعداد صفحات : 805 ص

عفاف محمد زیدان ملکه علی الترکی

عفاف محمد زیدان ملکه علی الترکی 

مقدمه : 
کتاب طبقات ناصری تالیف قاضی منهاج سراج جوزجانی نام كتابي  است ، كه درباره تاريخ دوره ها اسلامی و به خصوص درباره سلسله غوريان ؛  نخستين سلطنت دهلی و جانشينان آنان  و دوره استيلای مغول تا فتح بغداد 656 هجری قمری =  1258 م  تأليف و با استفاده از منابع اصلی و چشم دیدهای جوزجانی به نگارش گرفته شده است .
نام اثر بنام طبقات ناصری از نام ممدوح وی ناصرالدين محمود حدود سال هاي 655 658 هجری قمری  گرفته شده است . طبقات ناصری اولین کتاب تاریخ اسلام به زبان دری است . با وجودیکه قبلا آثاری در زمینه وجود داشت نه با این طرح و نگارش .  اخبار انبياء و خلفای راشدین وخلافت  اموی و عباسی یکی بعد دیگر مؤجز توضیح شده است . مؤلف تاریخ  عجم را زنده کرد با کرنولوژی دقیق با ذکر سال تا زمان مؤلف رسیده است  و آن را بر اساس طبقات مختلف تقسيم كرده و با تاريخ مغول خاتمه می يابد. بخش اعظم كتاب طبقات ناصري به تاريخ غوريان و سلاطين هند دودمان شمسيه كه در واقع غلامان سلاطين غوری بودند، اختصاص دارد كه در طبقات هفدهم تا بيست و دوم چشم دید و کار کرد ها خویش را منظم به رشته تحریر آورده است .
در قرن ششم هجری قمری مطابق 12 میلادی امپراطوری غوريان تنها سلاطين مستقل و نيرومند افغانستان به شمار میرفت، و منهاج سراج كه در دامان آنها بزرگ شده بودبا دقت نظر تاریخ این دودمان و امپراطوری را ماندگار ساخت .
طبقات ناصری به دفعات نسخه برداری شده است که در کتابخانه و موزیم های بزرگ جهان نگهداری میشود . بخش های از آن در قرن 19 در هند انتشار یافت تا اینکه در سال 1881 م = 1299 هـ ق میجر روارتی  افسر انگلیسی آنرا ترجمه و با حواشی و تعلیقات انتشار داد. و بار دیگر این اثر در سال 1971 م در دهلی چاپ شد .  در حالیکه  درسال ۱۳۲۰ ﻫ – ش = ۱۹۴۱ م) چند طبقه اين كتاب كه ازطرف انجمن آسيائي بنگال هشتاد سال پيشتر طبع شده است
مرحوم استاد پوهاند عبدالحی حبيبي جلد اول اين اثر را درسال ۱۳۲۸ ﻫ -ش= ۱۹۴۹ م و جلد دوم آن را درسال ۱۳۳۳ ﻫ -ش =۱۹۵۴ م براي باراول درخارج كشور طبع و انتشارداد و چاپ دوم طبقات ناصري را با وضع بهتر و مطلوب ،با حواشي و تعليقات و تصحيحات و مقابله با نسخه هاي متعدد ازطرف انجمن تاريخ افغانستان درسال ۱۳۴۳ ﻫ- ش ۱۹۶۳م دركابل طبع و نشر گرديد .
در سال 1363 هـ ش =1984 م انتشاران دنیای کتاب طبقات ناصری را با حواشی و تعلیقات مرحوم حبیبی بدون کم و کاست در دو جلد با صحافت زیبا انتشار دادند .
در سال 1391 هـ ش بنیاد فرهنگی جهانداران غوری با استفاده از نسجه چاپ انجمن تاریخ افغانستان  طبقات ناصری را با حذف حواشی و تعلیقات در یک جلد با طرح زیبا و مرغوب در دو هزار نسخه انتشار دادند .
در این روز ها دیده میشود اهمیت طبقات ناصری منحیث اولین اثر تاریخی دری جلب توجه قرار گرفته است . به مطلب روزنامه الحیاة برخورد نمودم که ترجمه عربی طبقات ناصری را به زبان عربی به قلم دانشمند مصری در دو جلد خانم عفاف السید زیدان در سال 2013 م صورت گرفته است .
عفاف زیدان که استاد زبان دری در پوهنتون الازهر و پوهنتون قاهره سالیان متمادی ایفای وظیفه میکند آثار متعدد در ادبیات دری و تاریخ افغانستان و تراجم از زبان دری به جا پذاشته است . موصوفه از مارچ 1968 ها نومبر 1971 م در پوهنخی ادبیات و علوم بشری برای درجه دوکتورا خویش در لابلای اشعار فرخی تحقیق و پژوهش نمود. در حالیکه قبلا اثر درجه ماستری را در اشعار و زندگی عنصری ملک الشعرا  سلطان محمود غزنوی در پوهنتون قاهره به پایان رسانده است  .

طبقات ناصری به زبان عربی منتشر شد

آثار متعدد دری را ترجمه و تالیف ؛  انتشار داده است از جمله :
_ زین الاخبار از عبدالحی بن ضحاک گردیزی – قاهره –  2006  م
_ روابط سیاسی افغانستان با روسیه تزاری از امیر دوست محمد خان تا ببرک کارمل ( 1826 تا 1986 م ) ، مصر – 1991 م 
_ صفحات از تاریخ افغانستان ؛ شیر الاسلام احمدشاه مسعود ، مصر – 2006 م
و دهها مقاله به زبانهای دری و عربی درمجلات افغانستان و مصر نوشته و انتشار داده است .  شاید ترجمه طبقات ناصری اخرین کار تحقیقی  و پژوهشی موصوفه نخواهد بود چون هنوز قلم در دست و کاغذ روی میز دارد .
در این مختصر خبر دو سه روزنامه مهم عربی  ( الحیاة – طبقات ناصری  – تمایل روایات ادبی در تاریخ ) ، ( رویترز _  طبقات ناصری بخشی از اساطیر و تاریخ بشر از مؤرخ افغانی  )  ، ( الشرق _  خبر روزنامه رویترز را تکرار انتشار داده است )  ( الشکوه پرس  با عنوان مشابه رویترز  ) چاپ مصر را با ویرایش و اضافات خدمت شما تقدیم میکنم .
در واقع اهميت كتاب طبقات ناصری نيز هر روز بیشتر از گذشته میشود  اما معلوم است که برای مؤلفان عربی از لحاظ تاريخ اسلام و سلاطین عجم  و ملوك هند و چگونگی هجوم مغول و ويرانگری ها و غارت  آنان  در بغداد اهیمت به سزای دارد.  به خصوص  كه غالبا مؤلف شاهد عيني بوده و يا از قول منابع معتبر تاريخي و افراد موثق و معتبر به نقل آن پرداخته است . 
بنده با تمام تلاش موفق نشدم نسخه چاپ مصر را بدست آورم . هنوز نمیدانم موصوفه  از نسخه کامل کابل استفاده برده است و یا خود مترجم ؛ تعلیقات و پژوهشی انجام داده است . در اشتهار کتاب فقط ( ترجمه و تحقیق ) آمده است که ناگزیر عجالتا پذیرفت که تعلیقات و حواشی ؛ از عفاف محمد زیدان است . 
 

1 – طبقات ناصری … تمایل روایت ادبی در تاریخ 

صالح – هویدا ، روزنامه الحیاة ، شنبه 14 جون 214 م
 
طبقات ناصری با خامه قاضی ابوعمرعثمان که داستان و تاریخ بشر را از خلقت آدم تا تصرف بغداد بدست مغول ها در سال 656 هـ ق = 1258 م به زبان فارسی تحریر شده است و در نهایت ترجمه عربی آن در مرکز ملی مصر توسط عفاف زیدان صورت گرفت . بنابر گفته مترجم اولین منبع تاریخ هند و افغانستان است و حضور وحشت مغلان از طرف شرق  که بغداد را مضمحل نمود برای بار اول به تصویر کشیده شده است . 
طبقات ناصری با اضافه نثرو نظم فارسی ایات و اشعار عربی را هم با خود دارد . مؤلف این اثر را در 23 طبقه به نگارش گرفته است و آنرا برای ممدوح خویش سلطان ناصرالدین محمود اهدا نموده است . که دروازه های هند ودهلی را برای فراریان مسلمان که تاب مقاومت مقابل مغول را نداشتند ؛ باز نمود .
مؤلف در طبقه اول ( انبیآ ) از پیدایش آدم « .. چون امر مستور ظاهر شد و نسیم آثار را ایجاد شگوفهء چهره ادم را از غنچهء خلعت، برشاخچه خلافت بشگفانید ، و اورا برجنابت نجابت دوش ملایکه در مهد عزت، بصدر جنت بودند …طبقات ناصری ص 10» و فرو امدن به زمین توضیح داده است و در طبقه دوم (  خلفا راشدین ) ، وقایع و رویداد های صدر اسلام و سکوت درتاریخچه برخی مسایل تاریخی { بنابرعدم دسترسی به منابع تاریخی} فهرستی از حوادث تاریخی را برشمرده است . مؤلف حضرت حسن بن علی ( رض ) را شبیه پیامبر اسلام حضورت محمد ( ص ) میدانند« .. و حسن از همه خلق به مصطفی مانندتر بود ، ازناف تا قدم .. طبقات ناصری ص 83 » دارای هفت فرزند بود و در سن 47 سالگی فوت نمود . با معاویه بن ابوسفیان به خاطریکه خون مسلمانان ریخته نشود صلح نمود و به مدینه امد .
مؤلف بحثی طولانی در طبقه {23} ( سقوط بغداد) دارد . موصوف رویداد های حملات مغول را از اقصی شمال شرق آسیا تا بغداد به شمول فیروزکوه که مآمن و تولد مؤلف در آنجا بود؛ به تفصیل تحلیل و به نگارش گرفته است سقوط بغداد مقر خلافت عباسی در حقیقت اضمحلال جاه و جلال امت مسلمه بود که تاتار مغول انجام داد . 
مغول ها تمام آثار تاریخی مسلمانان را از بین برد و فقط روستاهای ویران باقی ماند . بنابر بیان مؤلف ارتش خلیفه عباسی معتصم باالله در اغاز موفقیت های مقابل مغولان داشته است و انها را از دروازه های بغداد تا اصفهان عقب راندند و مغول ها هزاران  کشته به جای گذاشتند.  اما به روز نهم محرم سال 656 هـ ق ؛ بنابر خیانت احمد العلقمی وزیر خلیفه عباسی ؛ پایتخت اسلام به تاراج مغول ها افتاد . خلیفه و پسرش ابوبکر و هوادارانش به قتل رسیدند و تهنا یک فرزند کوچک از خلیفه کسی باقی نماند .
مؤلف در طبقات اخیر ( 22 ) ملوک الشمسیه را درهند از زمان مملوکیت ( غلامان ) تا سلطنت دهلی به تفصیل بیان داشته است . در این بخش منبع و مآخذ اصلی چشم دید مؤلف است . او شاهد عینی حوادث بود که در حاکمیت سلاطین شمسیه بوقوع پیوسته بود. در حوادث وحملات مغول را در غور و فیروزکوه نقش داشت و در چندین جنگ سهم داشت . و انهمه را بدون کم وکاست توضیح داده است . این بخش یکی از مهمترین کار های مؤلف به شمار میرود .
طبقات ناصری که از آثار متعدد عربی بهره گرفته است و ترمینالوجی از خلقت و ترکیب تاریخ است مانند کتاب الاغانی از ابوفرج آل اصفهانی « .. علی بن حسین بن محمد اموی قرشی مشهور به ابو الفرج اصفهانی، محدث و مورخ و ادیب و شاعر و موسیقی شناس از اعقاب مروان حمار، آخرین خلیفه اموی بود. خاندانش در اصفهان ساکن و بعضی از آنها محدث و عالم بودند. او در عهد المعتضد (۲۴۲- ۲۸۹ ق) در اصفهان متولد شد… » . 
شخص جوزجانی عالم و دانشمند و متبحردر زبان فارسی ( دری) و عربی که با علوم عربی و فارسی که منجر به تالیف طبقات ناصری گردید، آراسته بود  . ترجمه عربی این اثر شامل 800 صفحه است که 90 صفحه مقدمه مترجم را شامل است .
 

2 _ طبقات ناصری بخشی از اساطیر و تاریخ بشر از مؤرخ افغانی !

نوشته خانم امیر فهمی و تهیه کننده برای رویترز سعد علی .
 
رویترز ( عربی ) پنجشنبه 10 اپریل 2014 م و  الشرق 15 اپریل 2014 م به نقل از رویترز  و الشکوه پرس  چاپ قاهره : یکشنبه 7 جون 2015 م :
طبقات ناصری کتابی مؤرخ افغان در قرن 13 میلادی است که از تاریخ خلقت تا سقوط بغداد که در اثر خیانت در سال 1258 م ؛  بدست مغولان انجامید . 
قاضی منهاج السراج جوزجانی اثر خود را به شکل دایره المعارف با دانش علمی خویش نوشت و از آثار قدما عرب و فارسی استفاده برد و یکی از آثار بزرگ تاریخی – ادبی را به اسطوره بی بدیل که تصویر از انسانیت و عدالت بود برجا ماند .
برعلاوه نکات تاریخی و مدارک قرانی  ؛ اسطوره ها ی از ذوقرنین و اسکندر که آب حیات نوشید با اغراق همراه است .
مؤلف قاضی القضات  ابوعمرعثمان مشهور به قاضی منهاج السراج که منسوب به جوزجان افغانستان ؛ که بخشی از خراسان دیروز بود ، است .
طبقات ناصری در 23 طبقه به نگارش گرفته شده است و آنرا برای ممدوح خویش سلطان ناصرالدین محمود اهدا نموده است . که دروازه های هند ودهلی را برای فراریان مسلمان که تاب مقاومت مقابل مغول را نداشتند ؛ باز نمود
دکتورعفاف محمد زیدان مترجم طبقات ناصری مقدمه طویل 90 صفحه ایی بالای کتاب افزوده است .مترجم فارغ التحصیل زبان فارسی از پوهنحی هنرها و  استاد پوهنتون قاهره  و رییس پوهنحی علوم اسلامی پوهنتون الازهر میباشد  . موصوف اولین زن عرب است که برای اخذ درجه علمی دکتورا در سال 1968 م به پوهنتون کابل رفت .
طبقات ناصری توسط مرکز ملی مصر در قاهره منتشر شدکه شامل واقعات هند و افغانستان و جهان اسلام میباشد و اولین کتابی است که از جنایات مغولان  و سقوط بغدا در سال 656 هـ ق = 1298 م در این سرزمین پرده برداشته است . ضمنا درمورد جوزجانی مینویسد که موصوف به زبان عربی دسترس داشت و آیات و شعر عربی در کتابش هویدا است . جوزجانی به عمر 69 سالگی در سال 658 هـ ق = 1260 م در وفات نمود اما قبر موصوف هنوز نامعلوم است . 
« … چون امر مستور ظاهر شد، و نسيم آثار ايجاد شكوفه چهره آدم را از غنچه خلعت، بر شاخچه خلافت بشگفانيد، و او را بر جنايت نجابت دوش ملايكه در مهد عزت، بصدر جنت بردند، و حوا عليها السلام، براى استيناس و آرام او از پهلوى عزت چپ بيرون گرفت و آن روز جمعه بود، و يك روز آخرت پانصد سال‏ اين دنيا باشد، و آدم از بامداد تا نماز پيشين، كه قريب به نصف روز باشد در جنت بود، و دانه گندم بحكم تقدير او را خورانيده شد، او و حوا و ابليس و طاوس و مار بر زمين افتادند. بحكم فرمان اهبطوا منها جميعا ، آدم بسرنديب افتاد، و حوا به جده، و طاوس به هندوستان، و مار به اصفاهان و ابليس بجزاير بحر …. » 
در طبقه خلفا از حسن بن علی ابن ابی  طالب یاد میکند که شبیه حضرت محمد (ص) بود . حسن چند زن داشت  گویند دوصد زن میل ازدواج با او را داشتند . هفت فرزند داشت به خاطر جلوگیری از خون ریزی مسلمین  از امارت به نفع معاویه دست کشید  تا اینکه در 47 سالگی وفات نمود . بنابر قول جوزجانی خانمش جغده بنت الاشعب بن قیس الکندی اور ا به طریقی زهر داد …( طبقات ناصری ص 83 )
در جای دیگر از یزید مینویسد که : حسین بن علی کشته بود یزید شبی خمر خورد رقص کرد بیفتاد و سرش شکست و مغزش بیرون آمد و به دوزخ رفت …. ( طبقات ناصری ص 94 )
موصوف رویداد های حملات مغول را از اقصی شمال شرق آسیا تا بغداد به شمول فیروزکوه که مآمن و تولد مؤلف در آنجا بود؛ به تفصیل تحلیل و به نگارش گرفته است سقوط بغداد مقر خلافت عباسی در حقیقت اضمحلال جاه و جلال امت مسلمه بود که تاتار مغول انجام داد
مغول ها تمام آثار تاریخی مسلمانان را از بین برد و فقط روستاهای ویران باقی ماند . بنابر بیان مؤلف ارتش خلیفه عباسی معتصم باالله در اغاز موفقیت های مقابل مغولان داشته است و انها را از دروازه های بغداد تا اصفهان عقب راندند و مغول ها هزاران  کشته به جای گذاشتند.  اما به روز نهم محرم سال 656 هـ ق ؛ بنابر خیانت احمد العلقمی وزیر خلیفه عباسی ؛ پایتخت اسلام به تاراج مغول ها افتاد . خلیفه و پسرش ابوبکر و سلیمان و هوادارانش به قتل رسیدند و تنها یک فرزند کوچک از خلیفه کسی باقی نماند .

 استاد شاه محمود محمود 
ترجمه و تلخیص و ویرایش
 

X

به اشتراک بگذارید

Share

نظر تانرا بنویسد

کامنت

نوشتن دیدگاه

دیدگاهی بنویسید

مطالب مرتبط

پیوند با کانال جام غور در یوتوب

This error message is only visible to WordPress admins

Reconnect to YouTube to show this feed.

To create a new feed, first connect to YouTube using the "Connect to YouTube to Create a Feed" button on the settings page and connect any account.