آرشیف

اگر نظري بر وضع گذشته و حاليه اقتصادي مملکت انداخته شود ديده مي شود که بنياد اقتصادي افغانستان اسا ساَ بالاي منابع زراعتي استوار است.رشته هاي غير زراعتي در برابر منابع زراعتي نا چيز شمرده مي شود.حصه اعظم صنايع موجوده مملکت نيز مــــــــربوط به توليدات زراعتي است.از قبيل صنايع گندم(سيلو ها)پخته،لبلبو،نيشکر،تيل کشي،پشم،ابريشم،ميوه و غيره بر علاوه از جمله صنايع که در آينده بوجود خواهد آمد يک حصه اعظم آنها زراعتي خواهد بود جاي شک نيست که وضع اقتصادي و بالاثر وضع تجارت خارجي افغانستان روز به روز در انکشاف بوده و در پرتو آن توسعه مزيدي صنايع متصور است(13) نباتات روغن دار در ظرف چند سال اخير در کشور ما به طور قابل ملاحظه از جهت اقتصادي کسب اهميت کرده.به طوريکه طبق آمار هاي موجود قيمت هاي مواد خام وارداتي براي تهيه روغن هاي نباتي در ظرف همين چند سال اخير فوق العاده در بازار بلند رفته و مي توان گفت که مصرف آن نيز روز افزون است.گر چه در مقابل روغن هايکه از نباتات تيلي مانند آفتاب پرست،بادام زميني،کنجد،زغر،پنبه دانه،کتان و شاهدانه بدست مي آيد فوق العاده موثر و داراي انرژي و کيفيت بلند غذايي مي باشد.بسياري از نباتات بخاطر داشتن روغن خوراکي يا غير خوراکي کشت مي شوند روغن نه تنها احتياجات غذايي بدن را مرفوع مي سازد بلکه در روغن مقدار زيادي ويتامين ها و اسيد هاي شحمي وجود دارد که در رشد و نموي بدن انسان رول اساسي را بازي مي کند.دانه هاي که از روغن آنها استفاده مي شود عبارت از بادام،سايبين،بادام زميني،زغر،آفتاب پرست،پنبه دانه،کنجد و غيره دانه هاي روغني هستند که از جمله آنها کنجد داراي بيشترين ويتامين ميباشد که وطن اصلي کنجد را افريقا نشان داده اند.از زمان هاي خيلي قديم در حبشه،يونان،مالي،ايران و هند کشت شده است.کشت کنجد به منظور بدست آوردن روغن و استفاده از آن در اواخر قرن (18)در اتحاد شوروي مروج و معمول شده و در اين وقت ها در ازبکستان، تاجکستان، ترکمنستان،آذربايجان، کريسنادار اتحاد شوروي کشت کنجد توسعه يافته است و همچنان در افغانستان در ولايات مانند تخار، بدخشان، کندز، ميمنه،ارزگان، قندهار، مزار و جوزجان و غيره نيز کشت آن توسعه يافته است.(12) کنجد در صنعت خوراکي مانند محصولات قنادي،کانسرو ها و حلواباب استفاده مي شود.تخم کنجد دارای%62 روغن% 20-25 فيصد پروتين و 15-20% فيصد کاربوهايدريت است،روغن کنجد داراي رنگ زرد سفيد نما بوده و خوش مزه است طعم آن از روغن پنبه دانه،آفتاب پرست و زغر برتري داشته و کنجاره آن داراي پروتين زياد بوده براي مواشي غذاي پر ارزش مي باشد.کنجد نه تنها يک نبات پر قيمت روغن دار به شمار مي رود بلکه بهترين پيشينه کشت براي گندم و جو نيز مي باشد که از يک هکتار زمين زراعتي کنجد1500-2500kg کيلو گرام دانه به دست مي آيد.با توجه به مطالب فوق اهميت ترويج و توسعه کشت نباتات روغن دار منجمله کنجد به خوبي روشن ميگردد، که در کشور ما خوشبختانه پروسه تيل کشي و يا روغن کشي آن با وجود اينکه ماشين هاي روغن کشي به ندرت پيدا مي شود به آنهم به اشکال گوناگون(جواز)پروسه فوق را ادامه ميدهند.(15) با در نظرداشت اهميت موضوع در اين مجموعه سعي گرديده تا نکات مهمي زراعتي را در مورد کنجد و اهميت آن به صورت خلص و فشرده تا توان قدرت که نياز به دانستن آن احساس ميگردد بيان و تحرير بدارم تا حداقل گام مفيد و سهولت براي استفاده و پياده کردن علاقمندان رشته زراعت بوده باشد. انشاا لله تاريخچه و پيدايش کنجد: کنجد يکي از نباتات روغني مهم و قديمي در زراعت نواحي گرم و خشک به شمار ميرود اما با اصلاح ورايتي هاي مناسب گسترش آن در مناطق معتدله نيز امکان پذير شده است.منشاه اين نبات روغني توسط واويلوف vavilov دانشمند روسي،هند ذکر شده است اما تنوع وسيع و حشي اين نبات در قاره افريقا وجود دارد که احتمالاَ اين قاره منشاَ کنجد مي باشد نبات کنجد احتمالاَ کهن ترين نبات روغني جهان مي باشد.طبق گفته هاي قديمي کنجد در 2130 سال قبل از ميلاد در ايران مورد کشت قرار گرفته است.(5) کنجد به اسم هاي benni seed /Gingelly/Simsim/Till معروف مي باشد.کشت آنرا مي توان تا ارتفاع 1200 متر بالاتر از سطع بحر انجام داد،در حال حاضر چين بزرگترين توليد کننده کنجد در دنيا مي باشد.ميزان توليد دانه کنجد در جهان در آخرين آماري گرفته شده در سال 1992 ميلادي برابر با 2.3 ميليون تن بوده است، سطح زير کشت آن در رسيدن به د ليل فعاليت هاي ترويجي نا مناسب و يا شايد نا کافي 25000 هکتار بيشتر نيست.(16) طبق يک منبع ديگر سوابق تاريخي متعدد حاکي از آن است که کنجد احتمالاَ از مناطق وسيع در اتيوپي اهلي شده است و از آنجا به هند و چين وارد شده و پس از حدود 2000 سال قبل از ميلاد غذاي معروف در جنوب اروپا شمال و شرق افريقا و جنوب آسيا شناخته شده است.توسط يرمانوس کنجد حدود قرن هفدهم وارد امريکا شد و به سرعت در چندين کشور هاي جنوبي از جمله مکسيکو،آتمالا، نيکاراگويه و وينزويلا سطح زير کشت و استفاده از آن افزايش يافت.درزمان هاي خيلي قديم در حبشه،يونان،مالي،ايران و هند کشت شده است و همچنان کشت کنجد به منظور به دست آوردن روغن و استفاده از آن در اواخر قرن 18 در اتحاد شوروي مروج و معمول شده و بعد از آن در ازبکستان، تاجکستان، ترکمنستان،آذربايجان و کريسنادار اتحاد شوروي کشت کنجد توسعه يافته است و همچنان در افغانستان در ولايات مانند تخار، بدخشان،کندز، ميمنه، مزار،ارزگان، قندهار، جوزجان و غيره کشت آن توسعه يافته است.(6) اهميت اقتصادي کنجد: کنجد در ميان نباتات تيلي مقام اول را دارا بوده که همه ساله حدود 2 مليون تن دانه کنجد در جــــهان توليد مي شود.مهمترين مراکز توليد کنجد هندوستان، چين، سودان و مکسيکو است مقداري توليد روغن سالانه کنجد حدوداً به 700000 تن ميرسد.تخم اين نبات% 50-65 فيصد روغن را دارا مي باشد که روغن آن از عالي ترين روغن هاي غذايي است که در تهيه خوراکه هاي مختلف و گوناگون از آن استفاده به عمل مي آيد و حتي در تهيه چاکليت ها منجمله چاکليت کاکو دار نيز استفاده صورت ميگيرد.از دانه کنجد در ساختن حلوا کنجد و از روغن آن براي ساختن حلوا بيشتر در قنادي ها مصرف مي شود و نيز يک مقدار آن به صورت روغن سلاد در خوراکه پزي ها مورد استفاده قرار ميگيرد،روغن کنجد در طبابت و دوا سازي و همچنين براي ساختن لوازم آرايش و مواد حشره کش مورد استفاده قرار ميگيرد.(5) روغن کنجد داراي رنگ زرد سفيد نما و خوش مزه بوده طعم آن از روغن پنبه دانه،آفتاب پرست و زغر برتري داشته و يکي از مشخصات عمده روغن کنجد که از ديگر روغن ها متمايز و فرق ميگردد اين است که در مجاورت هوا خيلي دير اکسيده يا خراب مي شود و بدين ترتيب ثبات آن زياد است و اين خاصيت به علت داشتن مواد ضد اکسيد يشن سسامولSesamol ميباشد که منحصراَ در روغن کنجد وجود دارد.بر علاوه مقدار اسيد هاي چرب و غير مشبوع روغن کنجد از ساير روغن ها کم تر است.مقدار فيصدي روغن موجود در کنجد نظر به انواع مختلف،آب و هوا،رطوبت،خشکي و بالآخره نحوه جمع آوري فرق مي کند ولي به طور اوسط% 40-45 فيصد مي باشد و فيصدي روغن کنجد ارقام موجود بيش از 50 فيصد است.کنجاره که در هنگام روغن کشي از آن بوجود مي آيد داراي%8 فيصد روغن و تقريبا 40% فيصد پروتين را در تشکيل خود دارا است که غذاي خوب و پر ارزش براي حيوانات مي باشد مخصوصاَ در تغذيه گاو هاي شيري و مرغوب ساختن شير و مسکه تاثير عمده دارد. در آسياي ميانه نيز از زمان دير زرع اين نبات مروج بوده که در ازبکستان، ترکمنستان وتاجکستان زرع ميگرديده است،در کشور عزيز ما افغانستان نيز کنجد به پيمانه وسيع و قابل ملاحظه اي زرع ميگردد که نتيجه بهتر ميدهد،به عقيده ما به کشت کنجد بايد توجه خاصي صورت گيرد زيرا در اثر رعايت تناوب زراعتي در زمين هاي آبي و للمي زرع کنجد حاصلات بهتر داده در رشد اقتصاد کشور ما نقش مهم را ايفا مي نمايد.(3) توليدکنجد(ملّيون تن) 1935 1950 1960 1970 1980 1990 توليد جهاني 1.6 1.78 1.44 1.87 2.6 2.35 هندوستان 0.4 0.40 0.38 0.44 0.49 0.60 چين 0.85 0.83 0.29 0.36 0.45 0.50 مکسيکو 0.02 0.07 0.12 0.25 0.16 0.05 سودان 0.03 0.13 0.18 0.30 0.25 0.27 جدول(1) مهمترين کشورهاي توليد کننده کنجد در جهان.(9) اهميت غذايي: در جهان امروز دانه هاي روغني در بين محصولات زراعتي اهميت خاصي دارند ، اين اهميت به ترکيبات ارزشمند موجود در آنها مربوط است. (پروتين ،چربي و روغن) واز ارکان مهم تغذيه سالم بوده که از منبع اصلي نباتي و حيواني تامين ميگردد. مصرف اصلي دانه کنجد در شيريني پزي ودر تهيه حلوا باب ميباشد. دانه کنجد داراي %25-16 پروتيين %62-50 روغن و% 18-16 کا ربوهايد ريت است.(ميزان روغن درين نبات روغني بيش از ساير نباتات روغني است)طعم روغن کنجد مطبوع بوده و ثبات آن بالاست و اکسيدايز نميشود اين خاصيت (اکسيدي نشدن روغن) به دليل نوع اسيدي چرب بنام سسا مولين sesamolin است. که در اثر تجزيه به يک ماده انتي اکسيدان بنام سامولsesamol تبديل ميگردد.روغن کنجد براي طبخ مواد خوراکي مختلف درتهيه عطر وبعنوان حلال درادويه سازي مصرف ميشود. کنجاره کنجد حدود %40 پروتين داشته دوام آن زياد بوده و فاسد نميشود، کنجاره کنجد از نظر امينواسيد هاي ميتونين ، کلسيم ، فاسفورس ويتامين غني بوده و براي حيوانات مطلوب است. روغن کنجد داراي% 45-55 اسيد چرب اوليک،% 29-39 اسيد چرب لينوليک،% 9 اسيد پالمتيک و% 5 اسيد استياريک است (اسيد چرب اشباع نشده) .(17) خوردن اين نبات ازقد يم درافغانستان معمول بوده است . نانوايان مغز آنرا بالاي نان ميپاشند وحلواسازان آنرا براي ساختن حلوا و غيره بکار ميبرند. متجاوز از 5000 سال است که به خواص مطلوب اين نبات از لحاظ کيفيت و مرغوبيت آن پي برده شده است .پهلوانان قديم آنرا بري زياد کردن زورميخورد ند و امروز هم در بين قهرمانان ترکيه مورد توجه بوده و داراري ارزش زياد مي باشد .(14) خواص مفيده کنجد براي سلامتي بدن : از نظر طب قديم ايران کنجد گرم بوده و بسيار مغزي است و در اکثر کشور هاي فقير به عنوان جانشين گوشت بکار مي رود ، خواص مفيد کنجد به شرح زير است: 1- براي چاق شدن و تقويت نيروي جنسي موثر است . 2- براي رفع قولنج کنجد را آسياب کرده و با سرکه مخلوط کنيد و به مقدار نصف وزن کنجد ، مغز بادام پوست کنده را به آن اضافه کنيد سپس آنها را پودر کنيد و هر روز به مقدار يک قاشق از آن بخوريد . 3- کنجد گرفتگي صدا را از بين ميبرد . 4- کنجد نرم کننده معده و روده است . 5- برگ کنجد اگر به سر ماليده شود باعث رشد و سياهي موي سر مي شود . 6- کنجد فشار خون بالا را کاهش مي دهد . 7- کنجد ضد رماتيسم است . 8- براي رفع ناراحتي کيسه صفرا مفيد است . 9- دم کرده برگ کنجد اسهال خوني را بر طرف مي کند. 10- روغن کنجد براي رفع نفس تنگي ، سرفه خشک و زخم ريه مفيد است. 11- روغن کنجد سوزش ادرار را رفع مي کند . 12- از روغن کنجد به جاي روغن زيتون به سلاد استفاده مي کنند. 13- کنجد با تمام فوايدي که دارد براي معده ضعيف مناسب نيست .زيرا هضم آن سنگين است .اين گونه اشخاص بايد آن را با عسل و سرکه بخورند . ويتامين F1 اسيد چرب ضروري است که باعث تشکيل لايه هاي در پوست مي شود که از سلول هاي پوستي محافظت و از خشکي و خرابي پوست جلو گري مي کند . هم چنين باعث انتقال ساير ويتامين ها در پوست مي شود . (16) خصوصيات بوتانيکي کنجد: نام علمي کنجد Sesamum indicum بوده يک نبات يک ساله مربوط به فاميل Pedalia ceae مي باشد و نام علمي آن در حقيقت از نام عربي کنجد يعني سيم سيم (Simsim) گرفته شده است . ريشه :- کنجد داراي ريشه اصلي بوده و تا عمق يک متر و يا زياد تر از آن به شکل مارپيچ به زمين فرو مي رود . قسمت بالائي ريشه نسبتاً ضخيم و داراي شاخه هاي زياد است . ساقه :- ساقه آن راست و مستقيم بوده و چپه نميشود. هم چنان ساقه داراي جري و مويک ها بوده تعداد شاخه هاي آن متفاوت است ، طول ساقه آن 80-100cm سانتي متر و زياد تراز آن ميشود. برگ :- برگ هاي کنجد متناوب و يا متقابل بوده، سطح آن ها بد ون مويک و دنباله دار اند. برگ هاي پائيني پهن ، حاشيه آنها دندانه دار و برگ های مياني بدون بريده گي و برگ بالاي آن باريکتر و نوک تيز تر اند .رنگ برگ ها از سبز کم رنگ تا سبز تيره در انواع مختلف متغير است. گل :- گل ها در کنجد به شکل زنگوله بوده و به رنگ هاي سفيد ، گلابي ، ارغواني وبه شکل يکتايي يا سه عددي در زاويه برگ مشاهد ميشوند. گلها تقريباً 2.5-1.5 ماه بعد از سبز شدن در قسمت هاي پائيني ظاهر ميشود. گل از دو لوله گل برگ تشکيل شده است ، کاسبرگ کوتاه واز قاعده به هم چسپيده و باريک ، نوک تيز و کرکدار است . تخم :- تخم کنجد در لانه هاي تخم دان به شکل عمودي در 8-4 قطار جاي گرفته است از نقطه نظر شکل تخم کنجد شبيه به تخم زغر بوده اما بدون جلا ميباشد. تخم آن کوچک و بيضوي شکل بوده ،طول آن 2.7 و عرض آن 1.9 ملي متر ميباشد. رنگ تخم آن اکثراً قهوه اي و لکه هاي گوناگون سياه دارد . بعضي از اشکال آن داراي تخم سفيد نيز ميباشد ، وزن 1000 دانه تخم آن 2.5 تا3 گرام است.(1)طبقه بندي کنجد : کنجد مزروعي به اساس طبقه بندي و . م . گلتي برانت به دو نوع کوچک اساسي تقسيم ميشود که از هم ديگر با علايم ذيل فرق ميشوند . 1. تخم دان نوع کوچک اول از دو ميوه برگ تشکيل شده است . مقطع عرضاني آن مستطيلي ميباشد . تاج گل آن از پنج گل برگ داراي رنگ تيز تشکيل گرديده است . کاسه آن پنج خانگي و استگماي تاج گل آن دو پله اي است . 2. تخمدان نوع کوچک دوم از چهار ميوه برگ تشکيل شده است . مقطع عرضاني تخمدان آن به شکل مربع ميباشد . کاسبرگ و گل برگ آن زياد تر از پنج عدد است . استگماي تاج گل آن چهار گوشه ئي ميباشد. نوع داراي دو ميوه برگ بيشتر مروج گرديده است . در داخل اين نوع دو گروه متفاوت موجود ميباشد . گروه آسيايي (proles asiaticum Hilt) و گروه حبشه ئي (proles abussinicum Hilt) . بوته گروه آسيايي داراي حجم متوسط بوده ، اقسام و انواع گوناگون اين گروه به خشکي بيشتر مقاومت داشته و سير روغنی ميباشند . اين گروه در اتحاد شوروي بيشتر انتشار يافته است بوته گروه حبشه ئي پر قوت و نهايت سير برگ ميباشد اقسام گوناگون اين گروه به رطوبت زياد ضرورت داشته و ديرتر پخته ميشوند . اين گروه غير از مناطق قفقاز در مناطق ديگر اتحاد شوروي داراي اهميت زياد نبوده و بنابر آن در اينجا صرف خصوصيات انواع گروه آسيايي تشريح ميگردد.(1) مشخصات دسته هاي کنجد گروه آسيايي : اول : برگ هاي انفرادي در بغل پند ک دارند . 1. ساقه آن شاخه نداشته يا کم شاخه ( تا سه عدد ) است . الف . رنگ تخم آن سفيد است var albens Hilt. ب . رنگ تخم آن بور و قهوه ئي است var fuscum Hilt . ج . رنگ تخم آن سياه است var uniflorum Hilt . 2. ساقه آن داراي شاخه هاي زياد ( از سه عدد زياد ) است . الف . رنگ تخم آن سفيد است var albidum Hilt . ب. رنگ تخم آن بور و قهوه ئي است var vulgare Hilt . ج. رنگ تخم آن سياه است var ramiferum Hilt . دوم : در بغل برگ ها سه عدد پند ک وجود دارد . 1.ساقه آن شاخه نداشته و يا کم شاخه است . الف . رنگ تخم آن سفيد است var indivisum Hilt . ب. رنگ آن بور و قهوه ئي است var castaneum Hilt . ج. رنگ تخم آن سياه است var multicapsulre Hilt انواع کنجد : دربين انواع کنجد که استيشن نسل گيري اتحاد شوروي به دست آورده است ، چهارنوع آن از همه زياترگسترش يافته است. کنجد تاشکندي-122: اين نوع را استيشن تجربوي VIR آسياي ميانه به طريقه انتخاب انفرادي ازنمونه محلي منطقه درياي ازبکستان به دست آورده است. اين نوع به ورايتي Vulgare Hilt ودسته ايکالوژيکي بخارا منسوب بوده وقد بوته آن بلند وشاخه هاي زياد دارد . درزمين هاي آبي بلندي آن به cm130-120 سانتي مترودرزمين ها للمي به cm90-70 سانتي مترمير سد . برگ آن يک پارچه ( يک لخت)، کم عرض وکناربرگ هاي آن لشم يا کمي دندانه دارمي باشد. دربغل برگ هاي انفرادي پندک به وجود آمده که ازآنها گل پيدا مي شود . گل هاي آن داراي رنگ گلابي وبنفش مي باشد . تاج گل آنها بسيارمويک دار ورنگ پندک آن سبزروشن وديوارهاي موقتي تخمدان خوب انکشاف کرده وچهارخانه مي باشد . طول تخم دان آن 3 سانتي متروتخم آن قهوه اي رنگ است . وزن هزار دانه تخم آن 2.5-3.5 گرام و مقدار روغن آن% 60-58 فيصد است. اين نوع ميان رس بوده ، دوره نشوو نموي آن درزمين هاي آبي 120-110 روز ودرزمين ها للمي 100-90 روز دوام مي کند. درشرايط تاجکستان درمقابل مرض فيوزاريومی مقاومت خوب نداشته وزرع آن درجمهوري هاي ازبکستان، تاجکستان وآذربايجان معمول است . کنجد " تاجکي- 35 " : اين نوع را استيشن نسل گيري دولتي تاجکستان به طريقه انتخاب انفرادي از نمونه نوع محلي سابق منطقه کنگورات به دست آورده است ( انکشاف دهنده اين نوع اي . گ . سوخابروس است ).اين نوع به ورايتي vulgare Hilt ودسته ايکالوژيکي تاجکي منسوب است. بته اين کنجد پر قوت، سير شاخ بوده وشاخه هاي آن متراکم ، قد بلند و بلندي قد آنها در زمين هاي للمي به cm100-80 سانتي مترودرزمين ها آبي به 140-120 سانتي متر ميرسد. برگ هاي آن داراي مويک هاي زياد ، يک پارچه وکنارهاي برگ آن يک اندازه دندانه دارا ست . اين نوع داراي يک گل بوده ميوه وتخمدان در بغل برگ به شکل انفرادي قرار دارد. يک بته آن در زمين هاي للمي 95-55 ميوه يا تخمدان توليد مي کند . ميوه يا تخمدان آن کوچک ، طول آن 3-2.5 ملي متر بوده و ديوار موقتي ندارد . نقص عمده اين نوع ريختن تخم آن بوده که به اثرکفيدن ميوه يا تخم دان صورت مي گرد . تخم آن قهوه رنگ و وزن هزار دانه آن 2.7 تا 3 گرام مي باشد . اين نوع داراي روغن زياد( تا%63 ) مي باشد. دوره نشونموي آن 100-95 روز دوام مي کند. اين نوع با وجود آنکه حاصل زياد دارد اما به نسبت ريختن دانه زرع نمي شود. علماي نسل گيري وظيفه دارند که دراين نوع ديوار موقتي به وجود آورند تا در وقت پختن تخم آن نريخته و علاوه برآن خصوصيات سفيد شدن دانه و مقاومت آن در مقابل فيوزاريوس بالا رود بدوني اينکه خصوصيت روغنداري زيادي آن برهم بخورد .(1) خصوصيات بيولوژيکي کنجد: کنجد يک نبات گرمي دوست بوده و در يک دوره اي نشو نما در حدود C02500 درجه حرارت ضرورت دارد. کنجد در مقابل سردي مقاومت نداشته و و تخم آن درC018- 15 درجه سانتي گراد حرارت خاک نيش زده و بعد از 4-3 روز جوانه هاي آن به ملاحظه ميرسد . اگر درجه حرارت 0.5 تا 1 درجه شود بته هاي که نمو کرده واز خاک برآمده ميميرند. بمنظور انکشاف نبات کنجد مساعد ترين حرارتC0 27-22درجه سانتي گراد ميباشد. نبات کنجد درماه اول انکشاف ضعيف داشته و دو هفته قبل از گل کردن به سرعت نمو ميکند. پند ک هاي آن 34-37 روز بعد از نيش زدن پيدا شده و در دو ماهگي گل ميکند.(7) کنجد در مقابل خشکي و گرمي مقاومت دارد اما در دوره نيش زدن تخم و پيدا شدن جوانه ها و اولين روز هاي سبز شدن به رطوبت زياد خاک ضرورت دارد، ورزش باد گرم دانه آن را پوچ مي سازد . کنجد نبات است از خود القاح شونده و عمل القاح قبل از باز شدن گل به داخل پند ک ها صورت ميگيرد. در بعضي حالات القاح غير خودي کنجد نيز به ملاحظه ميرسد، گل کردن و پخته شدن تخمدان کنجد باالترتيب از پائين به طرف بالا صورت ميگيرد. کنجد در زمين هاي للمي داراي خاک خاکستري رنگ تيره و قهوه اي رنگ دامنه کوه ها توافق خوب کرده و در خاک هاي شور نموي خوب نمي نمايد.(7) خواص کيميا وي : کنجد داراي پروتين ، ويتامين هاي F1،E ،D ، B و ليستين Lecithin ميباشد، مقدار روغن آن در حدود% 50-62 فيصد است روغن کنجد مرکب از حدود% 70 اسيدهاي چرب اشباع نشده مانند لينوليک اسيد ، اوليک اسيد و مقدار اسيد هاي چرب اشباع شده مانند اسيد پالمتيک و آرا شيديک اسيد ميباشد. روغن کنجد يکي از روغن هاي اشباع نشده و مفيد براي بدن است و در امريکا شمالي و کانادا به مقدار زياد مصرف ميشود دليل آن اين است که اين روغن نه فقط کلسترول بدن را بالا نمي برد بلکه آن را کاهش ميدهد .(18) شرايط محيطي : 1:- آب و هوا:- کنجد يک نبات روز کوتاه و گرما دوست است لذا به هواي گرم نور فراوان احتياج دارد و به حرارت پائين حساس است اما با اين حال هواي بسيار گرم هم باعث نقصان تشکيل دانه ميشود . طول روز کوتاه سبب ميشود که در انواع زود رس قطر ساقه افزايش يابد ، حرارت و طول روز بلند بيشترين اثر را روي قطر ساقه بر انواع متوسط رس دارد ولي در انواع ديررس اثر طول روز بلند بر قطر ساقه بيش از حرارت بر آن ميباشد . در مناطق که کمتر از 150 روز يخبندان دارد ميتوان نبات کنجد را مورد کشت قرار داد لذا اين نبات نياز زياد به آبياري تکميلي ندارد . کنجد را به صورت ديمه هم ميتوان مورد کاشت قرار داد در اين صورت بايد بارنده گي متوسط در فصل رشد کمتر از mm400 ملي متر نباشد . نبات کنجد به غرق آب شدن بسيار حساس است (حتي براي زمان بسيار کوتاه ) پس حتماً بايد در آبياري و دفعات آن دقت زيادي شود . کنجد نبات است که شوري زياد خاک را نميتواند تحمل کند و PH مناسب براي آن محدوده خنثي است . (11) 2:- نوع خاک :- کنجد در انواع خاک ها رشد و نمو ميکند ولي بهترين نتيجه موقع بدست ميآيد که خاک از لحاظ ساختمان فزيکي داراي وضع متوسط و در عين حال حاصلخيز و PH خاک در حدود 6.5-7.5 و تقريباً نزديک به خنثي باشد .در اراضي که خاک آن شور و قلوي باشد نبايد به کشت نبات کنجد اقدام شود و هم چنين زمين هاي که عمق خاک زراعتي آن کم است براي کشت کنجد مناسب نيست مجد داً تکرار ميشود که کنجد به شوري يا نمکي بودن زمين حساسيت فراوان دارد و تجمع نمک که تاثير ناچيز بالاي گلرنگ يا پنبه دانه دارد محصول کنجد را نابود ميکند .(11) 3:- درجه حرارت :- حد اقل درجه حرارت براي جوانه زدن کنجد 21C0درجه سانتي گراد و در درجه هاي حرارت کم حتي بعد از سبز شدن ، رشد نبات به تعويق مي افتد و اگر دانه هم تشکيل شده باشد از لحاظ کيفيت مرغوب نيست و اگر درجه حرارت صفر درجه سانتي گراد باشد نبات از بين ميرود . مناسب ترين درجه حرارت براي رشد کنجد موقعی است که حرارت معتدل روزانه C027 درجه سانتي گراد باشد، حرارت بالاتر از C041 درجه سانتي گراد نيز براي اين نبات مناسب نيست .(1) 4:- رطوبت :- کنجد نباتي است نسبتاً مقاوم به خشکي و البته بايد توجه داشت که خشکي بيش از اندازه نيز سبب کاهش حاصلات نبات مذکور ميگردد ، ولي اصولا رطوبت زياد براي رشد نبات مناسب نيست ، در مناطق که بارنده گي زياد باشد ايجاد نوعي بيماري در برگ کنجد ميشود علاوه بر اين اگر آب براي مدت چند ساعت روي ريشه نبات را بگيرد عمل تنفس نبات قطع و در نتيجه نبات مذکور از بين ميرود . درجاه هاي که زرع پنبه به شکل للمي و ديمه صورت ميگيرد رطوبت کافي براي کنجد کاري موجود است. درماه هاي اول جوانه زدن رشد آن به شکل غير نور مال و يا بسيار آهسته رشد ميکند و هنگاميکه در آستانه گل گذاري ميرسد رشد آن به شکل (active) يا فعال آغاز ميگردد. دوره حيات آن بادر نظر داشت نوعيت آن، نوع سورت ، شرايط اقليمي و شرايط اگرو تخنيکي متفاوت است يعني از 90-120 روز ميرسد .در صورتيکه شرايط اقليمي بهتر باشد ممکن است به 90 روز حيات آن خاتمه يابد ودر غير آن ميتواند به 120روز طول بکشد .(15) کشت و مراقبت : 1:- آماده کردن بستر تخم :- به علت اين که دانه کنجد در مرحله اول رشد و جوانه زدن خيلي ضعيف و حساس ميباشد، بايد در آماده کردن زمين قبل از کشت نهايت دقت را مبذول داشت . • زمين بايد کاملاً عاري از گياهان هرزه بوده گرم و مرطوب باشد. • کود حيواني بايد قبل از کشت به زمين داده شود. • کشت همراه با آبياري باشد. • زمين مسطح و به خوبي هموار گردد. • شيب ها و جوي ها طوري تنظيم گردد که آب در هيچ يک قسمتي از زمين، روي بستر تخم را نگيرد تااز سخت شدن زمين در وقت جوانه زدن تخم ها و رويش نبات ، جلوگيري شده مانع آن نگردد. 2:- تاريخ کشت :- همان طوريکه گفته شد کنجد در مقابل هواي سرد مقاومت ندارد و به موقع بايد به کشت آن اقدام کرد، که هواي نسبتاً گرم و معتدل يعني حرارت روزانه ( 21-24) درجه سانتي گراد باشد. در مناطق که کشت پنبه متداول است ميتوان 2-3 هفته بعد از گذشتن تاريخ کشت پنبه به کشت کنجد اقدام نمود. درمورد طول دوره نموئي و سبز شدن آن اغلب ارقام موجود است ( 140-150 ) روز . ولي امروز انواع زود رس که در حدود 100-110 روز ميرسند نيز و جود دارد و هم چنان بايد در نظر داشت که در مناطق گرم سير کشور آن را ميتوان ناوقت تر کشت کرد و در موقع کشت در بهار بايد تاريخ کشت کنجد را طوري انتخاب نمود که درجه حرارت خاک بيشتر از C020 درجه سانتي گراد باشد. (10) 3:- طريق کاشت :- کنجد را در شرايط ديمه روي بستر مسطح يا درون جويه ميکارند ، فاصله قطار هاي کشت 40-45 سانتي متر بوده و فاصله بين دو بوته روي قطار کشت 8-15 سانتي متر است . تراکم بوته در هکتار بين 4000-6000 است درواقع درهر متر مربع 40-60 بوته وجود دارد . در شرايط آبي بايد بصورت جوي و پشته کشت شود . فاصله قطار هاي کشت 45-55 سانتي متر و فاصله بين دو بوته روي قطار کشت بايد 4-6 سانتي متر باشد، تراکم ثابت است .عمق کشت به طور معمول 2-3سانتي متر است و مقدار تخم لازم براي يک هکتارkg 2-5کيلو گرام در هکتار است و حتماً بايد با يک قارچ کش ضد عفوني شود ، تخم بايد حتماً در خاک مرطوب کشت گردد لذا بايد قبل از کشت محل مورد نظر آبياري شود و درصورت که ميزان تراکم بوته ها بيش از حد مورد نظر باشد بايد حتماً عمليات تنک زمانيکه ارتفاع بوته 7-5 سانتي متر است انجام گيرد .(16) 4:- آبياري :- کنجد همان طوريکه گفته شد به خشکي مقاوم است لذا ميزان آب لازم براي آن کم است اما در زمان گل دهي و دانه بندي به کم آبي حساس است . اولين آبياري کنجد را قبل از کشت و خاک را تا عمق حد اقل m1 متر مرطوب مي کنند . دومين آبياري را کمي پس از کشت و سبک بايد انجام داد . آخرين آبياري کنجد را 2-3هفته قبل از ريزش برگ ها (در زمان رسيد ه گي دانه ) بايد انجام گيرد، با توجه به مقاوم بودن آن به خشکي نياز چندان به آبياري تکميلي ديده نمي شود . (18) 5:- کود کيميا وي مورد ضرورت کنجد: مقدار کود مورد ضرورت کنجد در اراضي و نواحي مختلف متفاوت بوده و مستلزم تجربه هاي محلي است ولي به طور کلي ميتوان گفت که احتياجات کود کيميا وي کنجد مانند پخته است در اراضي ضعيف طبق بررسي هاي انجام شده و تحقيقات علمي براي هر هکتار 150 کيلو گرام کود سوپر فاسفيت و 200 کيلو گرام يو ريا و اگر مقدار لازم پوتاشيم در خاک موجود نباشد به مقدار 100 کيلو گرام و يا کمتر از آن توصيه ميگردد. کود را قبل از کشت و موقع کندن گياهان هرزه به زمين پاش ميدهند و يا به صورت نوار يا قطار به فاصله 5 سانتي متر و به عمق 3-7 سانتي متر در کنار ويا زير تخم ميريزند و استعمال بيش از حد آن باعث رشد ساقه و دير رسي محصول ميگردد.(15) 6:- گياهان هرزه: رشد نبات کنجد در آغاز بطي بوده و نبات نميتواند با گياهان هرزه رقابت نمايد ، کشت در زمين عاري از گياهان هرزه ضرورت داشته و استفاده از گياه کش ها قبل از سبز شدن مناسب مي باشد . ظاهراً علف کش کلوروپروفام (CIPC) مناسب ترين علف کشي است که تخم علف ها را با حداقل خسارات به کنجد کنترول ميکند در صورت کشت قطاري ميتوان از زوجين ميکانيزه بين قطار ها استفاده کرد .(3) امراض کنجد بطور مسلم ميتوان گفت که در نواحي خشک امراض مهم وجود ندارد ولي برعکس در مناطق مرطوب که مقدار بارنده گي و رطوبت زياد است امراض پوسيده گي ريشه ، ساقه و هم چنين در برگ وجود دارد ولي ناگفته نبايد گذاشت که در مناطق مرطوب امراض ديگري هم وجود دارد که در مورد تحقيقات هنوز هم جريان دارد . پوسيده گي ريشه کنجد : پوسيده گي ريشه از جمله امراض مي باشد که ساختمان منظم ريشه ها را تخريب نموده و قدرت جذب آب و مواد غذائي را از خاک عميقاً متأثر مي نمايد ، در صورت شدت مرض احتمال خشک شدن و از بين رفتن تمام نبات متصور است . مرض مذکور تقريباً در تمام جهان در مزارع کنجد به ملاحظه رسيده و علاوه بر کنجد باجره ، جواري ، ارزن ، پنبه ، سايبين و يک تعداد نباتات ديگر را نيز مورد حمله قرار ميدهد که اين مرض از صفحات شمال کشور ما را پور داده شده است . علايم مرض : مرض مذکور عمدتاً سبب پو سيده گي ريشه ميگردد ، علايم مرض نخست بالاي هايپوکوتايل و برگ هاي اوليه به قسم خطوط کوچک و سياه ظاهر مي گردد بعداً خطوط مذکور انکشاف نموده و در صورت شدت مرض سبب پوسيده گي ريشه و شلي جوانه ها ميگردد. اين مرض برگ ها ، ساقه ها و بيخ ساقه ها را نيز مورد حمله قرار داده و باعث پوسيده گي آنها ميشود. در بيخ ساقه ها خوره هاي نسبتاً عميق و سياه انکشاف مييابد ، در هواي مرطوب لکه هاي نيکروتيکي بالاي برگ ها ظاهر گرديده و به تدريج تمام برگهاي مصاب فروميريزد بعد از ريختن برگ ها، ساقه هاي عريان پوسيده و سبب مرگ نبات ميگردد . پلي ها و تخم نباتات نيز مورد حمله مرض قرار گرفته ميتواند ، تخم هاي مصا ب کوچک مانده چملک گرديده و داراي کيفيت پائين ميباشد . توليد تعداد کثير سکليروشياي سياه رنگ و اغلباً همراه با پکندياي تيره ، نماي موضوعي در يک مزرعه به صورت منفرد ظاهر ميگردد.(2) عامل و دوران حيات مرض : عامل مرضAslby : (Macrophomina phaseoli( Maublace فاميل: Sphaero pasidaceae رديف (آر در) :Sphaero psidales صنف : Deuteromycetes قارچ مذکور داراي مايسليم انکشاف يافته اي نوع بندک دار بوده و چند نوع سپور را توليد مينمايد . سکلروشيا معمولاً کوچک و سياه رنگ بوده و به تعداد کثير درانساج نرم آوند هاي انتقال زايلم و فلويم توليد ميگردد. پکنديا بالاي اپيدرمس نبات ميزبان توليد گرديده نخست ملفوف بوده و بعد از پاره نمودن غشاي اطراف خود ظاهر مي گردد. طول پکنديا به 100-200 مايکرون رسيده و داراي گرد نه اي کوچک نيز ميباشد . اين ساختمان شکل کروي تا بيضوي دارد . کونيدوفورها معمولاً کوتاه بوده و بعضاً وجود نمي داشته باشد .کونيديا بي رنگ ، بيضوي شکل ، فاقد بندک عرضي و يک حجروي ميباشد.بعضاً کونيدياي نصواري رنگ متمايل به سرخ و دو حجروي نيز در اين قارچ به مشاهد رسيده است . خصوصيات تغير رنگ و تعداد حجرات کونيد يا وابسته به درجه حرارت و عمر قارچ مذکور مي باشد. طول کونيديا از 10-20 مايکرون مي رسد . حرارت ، رطوبت و رابطه عامل مرض با ساير مکروفلوراي خاک ، عميقاً بالاي قابليت نسبي توليد مرض (Pathogencity) و انکشاف مارفولوجيکي آن اثر ميگذارد . مايسليم قارچ عامل مرض قادر به نفوذ درانساج ساقه بوده و انساج اپيدرمس و کارتکس را متاثر مي سازد . اين قارچ در بقاياي نباتي براي مدت مديدي زنده باقي مانده ميتواند.بعد از سپري نمودن شرايط نا مساعد محيطي (فصل زمستان ) قارچ مذکور در فصل بهار قسمت هاي زير خاک نبات را مورد حمله قرار ميدهد . نباتات در خاک هاي دارا ي رطوبت کم و حرارت بلند هنگام که به رشد خود آغاز مي نمايند به سرعت مورد حمله اين مرض قرار ميگيرند .(2) مبارزه : مراعات نمودن تناوب زراعتي با نباتات غير ميزبان ، استعمال کودهاي متوازن و عمليات زراعتي مناسب جهت تنظيم حرارت و رطوبت خاک در مبارزه با اين مرض سفارش مي شود . چون مرض مذکور تخم زي ميباشد . لهذا معامله تخم با مواد کيميا وي مخصوصاً با مرکبات سيماب براي از بين برد منابع مصابيت فوق العاده مؤثر ميباشد . ولي روي هم رفته بهترين طريقه استفاده از ورايتي هاي مقاوم به امراض ، مبارزه عليه آن ميباشد.(2) مرض زردي و پژمرد گي کنجد: اين مرض در ايران در سال 1359 از جنوب کشور گزارش داده شده است . عامل مرض F.oxysporium. F.sp-sesame (zapram) casten ميباشد تا حدودي از طريق بذر هم منتقل مي شود و خسارات عمده اي به نبات وارد مينمايد. در اثر حمله مرض اندام هاي هوايي کنجد زرد و نهايتاً پژمرده گشته و نبات از بين ميرود . با اعمال بوره گذاشتن و رعايت تناوب صحيح همراه با کشت ورايتي هاي مقاوم ميتوان از توسعه و خسارات مرض جلو گيري نمود .(8) آفات کنجد کنجد در معرض حمله تعداد زيادي آفات حشره قرار دارد ، اما در کشور هاي مختلف تفاوت قابل توجه نسبي حشرات مختلف وجود دارد . آفات مهم کنجد عبارت اند از : شته ، تر پس ، کنه ها، کارا درينا و زنجره کنجد ميباشد . به طور کلي دفع آفت هاي کنجد به طريقه کيميا وي مقرون به صرفه نيست اما مقدار خسارات وارده بر ظرفيت بازدهي بايد مشخص و تا حد امکان به وسيله تخنيک هاي زراعتي جبران شود. برگ خوران در مناطق عمده کشت کنجد حايز اهميت اند ، هر چند انواع خاص مورد نظر ممکن است از يک ناحيه به ناحيه ديگر تغير کند . مهمترين آنها عبارتند از : Antigastra catalaunalis , Acherontia Styx westow ،Diacresia obliqua wik وAmsacta moorie Birth است. دو نوع اول به طور گسترده شايع اند و در نوع آخر در آسيا و خاور دور از اهميت بيشتري برخوردار اند. نوع اول Antigastra catalaunalis اين آفت هنگام که از تخم بيرون مي آيد لا روا آنها ، برگ ها و نوک جوانه ها را سوراخ ميکند. دريک مرحله بعد ، آن ها برگ و جوانه ها را با ابريشم به همه مي چسپانند و در درون خود مي پرو راند . غلاف ها و گل ها نيز ممکن است از ميان بروند . شته ها ميتواند به مزارع کنجد در همه مراحل رشد و نمو صدمه بزنند اهميت شته تنها به اين دليل نيست که آنها با تغذيه از نباتات ممکن است به آن آسيب برسانند، بلکه انتقال دادن امراض ويروسي نيز دليل ديگري اهميت است . زنجرک کوچک هنگام که تعداد شان زياد باشد آفات مضره هستند ، اما Deltocephalus spp به خصوص به عنوان ناقل يک مرض ويروسي(phillody) حأيز اهميت است . (4) جمع آوري حاصل : کنجد را قبل از فرا رسيدن سرما و يخبندان خزان بايد جمع آوري کرد در غير آن قوه رويشي دانه ها و يا قوه نموئي آن و هم چنان فيصدي روغن آن کاهش مييابد . موقع که دانه رسيد برگها پژمرده شده و اکثراً مي افتد . ارقام شکوفا را با دست از خاک بيرون کشيده ويا با داس درو و سپس دسته بندي مينمايند. دسته هارا 2-3 روز در مزرعه به طور ايستاده برهم تکيه داده تااز رطوبت آنها کاسته شود .پس از اين مدت غلاف هاي باز شده و مقدار زيادي از دانه هاي نمايان شده را با تکان دادن بوته ها روي يک چادر که در روي زمين هموار شده ويا زمين که قبلاً هموار و صاف آماده شده باشد از نبات جدا نموده و بقيه را به وسيله کوبيدن بوته ها جمع آوري مينمايند. بايد در نظر داشت محصول که به وسيله تکان داد ن دست از بوته ها در مرحله اول به دست مي آيد از لحاظ کيفيت بهتر و مرغوب تر بوده و حتي از اختلاط آن با ديگر محصول که بعداً بدست ميآيد بايد حتي الامکان خود داري کرد. ارقام يا انواع مقاوم به ريزش براي زراعت ميکانيزه و جمع آوري آن به وسيله کمباين مناسب است ودر صورت امکان به کار بردن کمباين مقدار اتلاف محصول درمراحل مختلف کمتر از موقع است که از خرمن کوب استفاده ميشود وبه طور کلي جمع آوري ، بخاطر که نبات به طور کامل در مرحله پختگي برسد تخم هاي آن به زمين ميريزد به همين سبب است که جمع آوري آن همين که به سرخ شدن آغاز گرديد شروع ميشود . بهترين جمع آوري آن جمع آوري دو فازي يا غير مستقيم ميباشد که از يک طرف از ضايعات جلوگيري به عمل آمده و از سوي ديگر کيفيت نسبتاً بالا ميرود . اين نبات را بعد از سورت بندي ، پاک کردن و خشک کردن به درجه معينه يعني داشتن% 9 رطوبت به نگهداري آن اقدام مينمايد.( 3) پروسس کنجد: براي تهيه روغن کنجد معمولاً دانه ها را ميشويند تا رنگ روي آن ازبين برود سپس دانه هارا آسياب کرده درآب ميريزند تا پوست آن که سبک است روي آب بيايد که آنراميگرند بعداً دانه هاراخشک کرده و درآب جوش ميريزند وخميرمي کنند اين خمير تحت فشار قرار داده تا روغن آن جدا شود. اين روغن را روغن سرد فشار اول مي نامند وازتفاله باقي مانده تحت اثرفشاروگرماه روغن به دست ميايد که بنام روغن گرم يافشاردوم معروف است که البته ارزش غذائي روغن سرد را ندارد. تفاله باقي مانده ازاين مرحله رامعمولاٌ براي علوفه حيوانات به کارميگرند مخصوصاً اين تفاله ازنظرداشتن مواد پروتيني ،غذائي خوبي براي گاوهاي شيرده است . اگر ميخواهيد از روغن کنجد استفاده کنيد بايد روغن سرد فشار اول باشد که بنام First cold pressed معروف است زيرادراثرحرارت دادن روغن کنجد خواص خودراازدست مي دهد.(9) نتيجه گيري چون ادامه زندگي انسان ها وابسته به مواد اوليه غذائي مانند آرد،برنج، روغن،سبزيجات و غيره مي باشد که روي هم رفته انسان به روغن که جزي از ضرورت هاي مواد اوليه تامين کنند ه زنده گي مي باشد، نيز احتياج و ضرورت زياد دارد . چراکه روغن بر علاوه اسيد هاي شحمي داراي انرژي کافي بوده که جسم انسان در کارهاي روزمره از ذخيره انرژي غذائي بدن استفاده نموده به طور نور مال فعاليت هاي حياتي خويش را ادامه ميد هد . کنجد در ميان نباتات تيلي مقام اول را دارا بوده که همه ساله حدود 2 مليون تن دانه کنجد در جهان توليد مي شود که مهم ترين مراکز توليد کنجد هندوستان،چين،سودان،ومکسيکواست. مقدار توليد سالانه کنجد در حدود 700 هزار تن ميرسد. تخم نبات کنجداز50-65% روغن را دارا بوده که روغن آن از عالي ترين روغن هاي غذائي است که درتهيه خوراکه هاي مختلف وگوناگون ازآن استفاده به عمل ميايد ،روغن کنجد نيزمانند سايرروغن ها اما با فرق اين که ازديگرروغن ها ازنگاه داشتن عناصرضروري نموي بدني باکيفت تر بوده که ازهمين لحاظ است صورت استفاده آ ن درخانه ها ،کارخانه هاي توليدي،پخت و پزغذاها مورد استفاده وسيع دارد. کنجد يک نبات گرمي دوست بوده ودريک دروه نش ونمودرحدود 2500 درجه حرارت ضرورت دارد،کنجد درمقابل سردي مقاومت نداشته و تخم آن بهC0 15-18 درجه سانتي گراد حرارت خاک نيش زده بعداز3-4روز جوانه هاي آن به ملاحظه ميرسد مساعد ترين حرارت براي کنجد27 درجه سانتي گريد ميباشد کنجد نبات است از خود القاح شوند ه وعمل القاح قبل از باز شدن گل به داخل پند ک ها صورت ميگرد ودربعضي حالات القاح غيرخودي کنجد نيز به ملاحظه ميرسد. درمورد امراض کنجد به طوري مسلم ميتوان گفت که در نواحي خشک امراض مهم وجود ندارد ولي برعکس در مناطق مرطوب که مقدار بارندگي و رطوبت زياد است امراض چون پوسيدگي ريشه،ساقه وهم چنين در برگ وجود دارد ولي ناگفته نبايد گذاشت که در مناطق مرطوب امراض ديگري هم وجود دارد که درمورد تحقيقات هنوز هم جريان دارد . ناگفته نبايد گذاشت که در جريان توليد روغن از بقاياي دانه کنجد يک مقدارکنجاره نيز به دست ميايد که ازنگاه داشتن عناصر ضروري مانند کلسيم ،فاسفورس حتي% 10 روغن نيزمي باشد، مورد استفاده حيوانات قرارگرفته که يک غذائي تقريباً کافي براي حيوانات به ويژه براي گاوهاي شيري مي باشد ودراخير ازاين رسا له تهيه کرده خويش به اين نتيجه ميرسيم که روغن کنجد يک محصول تقريباٌ ارزان وداراي انرژي کافي و مقوي مي باشد که خوشبختانه دراکثرحصص کشورعزيزماافغانستان کشت وبذراين نبات رايج بوده ومي توانيم از محصول آن استفاده درست وبه موقع نمايم . سفارشات چون کنجد در ميان نباتات روغني مقام اول را دارا بوده که همه ساله حدود2 مليون تن دانه کنجد در جهان توليد مي شود هم چنان کنجد نبات است که در مناطق گرم و خشک خوبتر پرورش ميابد ،بناءً با توجه به شرايط محيطي ،خصوصيات بوتانيکي و اهميت اقتصادي کنجد نکات ذيل را چنين سفارش مينمايم : 1- با توجه به اهميت اقتصادي ،غذائي،و خواص مفيد کيميا وي کنجد براي بدن وهم چنان توافق آن در محيط آبي وللمي کشت آن را درساحات وسيع بايد ترويج و توسعه داد . 2 – در قسمت انتخاب تخم بذري کنجد نهايت دقت خويش را به خرج داده ازورايتي هاي انتخاب نمايم که در مقابل امراض ، آفات وهم چنين ريزش دانه مقاومت داشته باشد. 3- چون کنجد يک نبات است که در مناطق گرمسيروخشک توافق خوب دارد ودرمناطق داراي بارن گي شديد است کشت آن متضرر مي شود بناءٌ در چنين مناطق از کشت آن خودداري شود. 4- روغن کنجد بخاطر داشتن طعم خوب ، کيفيت پخت ، اسيد هاي شحمي که در رشد و تقويت بدن نقش اساسي دارد و هم چنان استفاده بيشتري که از آن ميشود بايد رواج داده شود . 5- کشت کنجد بعد از کنجد در تناوب زراعتي محصول خوبي نمي دهد ، لهذا بهتر است آن را بعد از نباتات علوفوي و حتي غلات کشت نمود . 6- زمان برداشت و جمع آوري کنجد را بايد در تاريخ انجام داد که هنوز پيله ها يا کپسول هاي کنجد نسبتاً سبز بوده تا باشد مانع ريزش دانه آن گردد.
بااحترام امان الله"يوسفی"
مــــــــأخذ 1- احمدي- محمد شعيب – زراعت تاجيکستان ( سال چاپ ندارد)- وزارت تحصيلات عالي ومسلکی صص: (260- 266)2- پو پل – پوهنوال محمّد اکبر- امراض نباتات مزروعي – سال چاپ 1383- انتشارات پوهنتون کابل – صص:249-251.3- خواجه پور- دکتر محمد رضا- توليد نباتات صنعتي- سال چاپ 1373- انتشارات جهاد دانشگاه صنعتي ايران – صص: – 78-87.4- خانجاني – دکتر محمد – آفات گياهان زراعي(حشرات و کنه ها) – سال چاپ 1383- انتشارات دانشگاه بوعلي سينا – صص: – 575-594.5- دريسکول – کولين ژ (مولف )- کاراپتان – دکتر ژيراير – تاجبخش – دکتر مهدي(مترجمين) – علوم گياهي – سال چاپ – 1381 – انتشارات دانشگاه اروميه – صص: 116-117.6-را دپويا-عباس-علي اکبر- شگفتيهاي غذا درماني گياهان- سال چاپ 1376- صص: 357-361.7 – ستانکزي – پوهنوال عبدالنبي – ژبارن حل – سيد نور الله – صنعتي بوته – سال چاپ1380-صص: 12-18 .8- صارمي – دکتر حسين – بيماري هاي گياهي – سال چاپ 1379 – انتشارات جهاد دانشگاه مشهد- صص: (78).9- ضيابري – دکتر سيد حسين ميرنظامي – فن آوري روغن و پالايش آن – سال چاپ 1380- انتشارات علوم کشاورزي- صص: – 248-251.10- طراح – داود – روش نوين کشاورزي و باغداري – سال چاپ 1374 – صص -(105) .11- فاجريا – ان کا – (مولف ) – دزفول – دکترابوالحسن هاشمي – کوچکي – دکتر عوض بنايان – مهندي محمد(مترجمين)- افزايش عملکرد گياهان زراعي – سال چاپ – 1377- انتشارات دانشگاهي مشهد.صص: 125-127.12- کرهنيار – دپيلوم انجنير فرا موز – اساسات زراعت عمومي – سال چاپ – 1364- صص (198- 111)13- کشاورز – محمد ناصر عمر – زراعت ومالداري در افغانستان – سال چاپ 1341- مديريت اطلاعات و تبليغات – صص: 1-21.14- محمد – سرور الدين – طب الکبير فرشته نجات – سال چاپ – 1383 – صص:87-92.15- مرادي -عباس-غلام علي – گياهان روغني سال چاپ1362 انتشارات سازمان ترويج کشاورزي-صص:119-125.
منابع انترنيتی16-http://dareysabz.blogfa.com17-http://tabyan.net/Tebozy18-http://www.ivoi.ir