آرشیف

 

شکل ظاهری نعناع:

گیاهی است علفی چـند سالـه ساقـه هـای هـوای وزمینی دارد،ساقـه های هوای یا شاخه هابشـکل چارکنج میباشند که بـدوطرف ساقـه ها بـرگـهـا در مقـابل هـم قراردارند، ریشه یا ساقـه زمینی هـم مانـنـد شاخـه ها چـار کنـج هستند ودر زیر خاک رشـد میکنند رنگ شاخه ها و ریشه ها مایل به سرخی وبنفــش یا ارغوانی است. برگهـا بیـضوی شکل، نوک تیز، دندانه دار ،کمی پوشیده از کرک یا پشمک های ملایم بوده ودارای گلهای روشن یا کم و بیش ارغـوانی مـایل به بنفش هسـتند وآن مربـوط به خاک ومحیـط رشــد آن مـیشود ،دانه نعناع سیاه فندقـه مانند وچهـار دانه ای است،دانه ها به ندرت شــکل میگیـرند بخاطـریکـه گیاه به وسیـله جوانه هـای مـوجود در ساقــه زیر زمیـنی خـود تکثیرمیشود .در جایهای گرم و مرطوب رشدخوب ترو بهتر دارند در مقابل سردی مقاوم هستند.

 

 

نام علمی نعناع :  Mentha Piperita

نام خانواده نعناع :  Lamiaceae

 

نا م نعناع به زبانهــای دیگـر :

 Mentha(mint) به انگلیسی

 Pepermunt به هـالندی

 Мята Перечная به روسی

به زبان فــارسی نامـهـــــای زیاد دارد مثلاً نعناع ، نعناع فلفلی ،نعنع ،سبزی هزارپا ، زیرفـون وغیره .نعناع هـا زیاد هستند درظـاهـر متفـاوت ولی دارای اثر مشابه و بوی مطـبوع هستند ،عـموما برگ ها ،گلها و روغن فرار مورد استفاده قرارمیگیرند.
 

مهمترین مواد موثر دارویی:

(2) روغـن فـرار ،زرین ،تـانـن ،پکتیـن ، آنزیـم ،مـشتـقات ترپـن وفـلاونوئیـدهـا .خـواص درمـانـی محــرک،ضــد عــفــونـی کـنـنـده،ضــد اسـپـاسـم، معرق، صفراآور، ضدنفغ، ضدسرفه، حشره کش و مقوی معده میباشد.

طرز استفاده و تاریخچه نعناع:

یکی ازقدیمی ترین داروهـای گیاهی بشمـار می آیـد که از سالها سال پیش مورد استفاده داروئی قرارداشته ودر اکثرفارمـاکوپه های معـتبربه عـنوان دارو از آن نام برده شـده اسـت،بقــراط یا هیپوکرات پدرعلم طب در زمـان خـود از نعنـاع بـرای معالـجه بیـماری ها برای التیـام زخمهـا استفـاده میکرده وهمچنـان دانشمنـدعالی مقام ابوعلی سینا درکتاب معروف خود قانون درطب نیز ازخـواص داروئی گیـاه هان تـذکـرداده.
پیشازینکـه راجع به فواید نعناع بدانیـم بهتراست کـه توجـه داشته باشیـم کـه تمام گیاهان داروئی باید از مـکان درست واطـمنانی تهیـه شـوند واگر داروئی گیاهی مورد نظـرخود را ازدواخانه هـا بدست بیـاورید خوبترو بهتر. امیـد واریم که داروخـانه هـای مـا هم در عرصه گیاهان داروئی توجـه داشـته باشـند. امروز دراکـثرکشورهـای جهان دردواخانه ها برعلاوه داروهـای شیمیائی داروهـای گیاهی هـم درپهلوی دیگر داروها بفروش میرسند که کارنیک وخوب است. اگر داروشناس (فارمسیست) های ما درین مـورد توجه نمایند به یقین کامل که دیگـر مـردم ما از سرکوچه وبازار داروهای غیرمفـید را نخواهـند خـرید. اگـرمـا ازطرز کشت گیاهان داروئی که تحت نظرافـراد متخصص کشـت شـوند، محصول برداری هم توسط متخصص صورت گیرد راه طـولانی در پیش داریم. مـا فـارمسیست هـای خوب داریم ما شخـصیت هـای خـوب در رشـته زراعت داریم، زمـین زراعتی داریم، ولی ما دولت مقتدر نداشته وفعلآ هم دولتی نداریم که پلانگـذاری درست ودراز مدت را در نظر داشته باشد .
اما برای اینکه از اصل موضوع دور نرفته باشـیم مـیرسیم به فایده نعناع. این گـیاه دارای طعـم مخصوص بوده بوی بسیارخـوبی دارد، نعناع سـبزمـقـوی معـده بوده برای هضـم غـذا مفید است، نعناع باعـث تسکـین عضلات معـده شـده و روند جـریان صـفرا راکه بـدن برای هضم چــربی بدن نیاز دارد بهـبود بخـشیده به جهـاز هاضمه کمک میکـند، گازهایکه درروده ها ایجاد میگــردند کاهـش مـیدهــد، برای دفع بندیش بینی وریزش مفــید است، برای کسانیکه دچار کمــبود آهن هسـتند از برگهای سبزتازه نعناع استفاده کنند، سلاته نعناع همراه با یک دانه پیـاز، کاهــو، بادنجـان رومـی، خـیار(بادرنگ)، لیمــو و کــمی روغـــن مــایع گل آفتاب پرسـت بهـترین دارواست، نوشـــــیدن چــای نعــناع بـرای کـــسانیـکـه در حـال مــطالـعـه میباشــند باعــث تمـــرکـز حــواس وهوشـیاری بیشتر میگردد. استفاده از چای نعناع ضمن خوشـبوی کـردن فضای خـانه باعـث ضد عـفـونی محیط خانه نیزمیشود و برای رفع قولنـج ودردهای موضیعی مفـید است. چای نعناع برای رفع سـردردی کمک خوب میکند. چای را بمـدت ده دقـیقـه دم کـرده بنوشـید طـــعـم تلخ دارد ولی مـفـیـد است. اگر شکر عـلاوه شــود فـرق ندارد، ولی بهـــــــــتر است بدون شـکـر نوشــیده شــود. امـروز دراکـثر کـشورهای جهان گیاهان داروئی مورد مطالعه قرار میگیرند وازآنها بهترین داروها ساخـته اند. نعناع دراکثر کـشورها کـشت مـیشود ودرفابریکه ها از آن درترکـیب بسیاری داروها استفاده میکنند.
باید متوجه باشیم وقتیکه یک گیاه مراحل مختلف را در فابریکه سپری کرده یا در داروخانه ها مورد تجـزیه قرار گرفته تا اینکه به دارو تبدیل شده اثر داروئی آن بمـراتب قـوی ترازخود گـیاه اولـیه است، این دارو باید تحـت نظــر داکــتر معـالــج یا داروشناس (فارمسیست) ویا هــم کـسیکه معلـومات درست درباره آن داروی گیاهی دارد، بمصرف برسد و از عوارض جانبی شخص مصرف کننده را مطلع سازد. مثلآ از اسـانس نعناع قطــره منتول menthol بدست آمــده دراکــثر دواخـانه ها پـیـدا میشــود، منتـول دارای اثر ضــد درد، برای ضـــد خـارش جلـدی از (Lidocaine-Levomenthol) مــورد استفـاده قـــرار میگــیرد. قطـــره منتــول برای رفـع گـرفتگـی بینی ،ضـدباکـتریائی، برای رفـع نفـس تنـگی وبرونشـیت ودارای اثرآنـتی سپتیک میباشد قطره منتول بصورت داخلی بعنوان ضد نفخ تسکین دهنده معده برای رفع اسـهال واستفـراغ، برای رفـع دردهای روده ها، رفـع قـولنج ودردهای عضلانی وهمچنان محرک هضم غــذا است، برای کــودکان زیر دوسال قطــره منتول با احتیاط تجــویز شود بخاطر بوی زیاد منتـول میتواند باعث اختلال تنفسی کـودک گردد و در بعضی اوقات باعث قطع تنفـس کودک میشود. برای دفع تنفـس بد ازکـرم دندان مخـلـوط با برگ نعناع روز سه مرتبه استفاده کـرده دندانهـای خـود را خـوب بشوید،برای ضـدعـفــونی کردن حلق و گلــو ازطـرف شـب ازآب نعناع غـرغـره کنید التهاب لثه ها وزخـم های داخل دهن را برطــرف میـکند. نعناع را در پهـلـوی غذاها، ترکاریهـا وســبزیهـای که میخــورید عـلاوه کـنید ودر آشـپزخانه هم همیشـه موجود باشـد برعلاوه که آشپزخانه راخوشبو میسازد خانه را هم ضد عفونی میکند درسابق مردم از پونه استفاده میکردن وپونه هم از خانواده نعناع میباشد پونه هادربعضی موارد خواص مشترک ودربعضی موارد خواص متفاوت دارند به همین خاطر بایدگـیاه راخـوب شـناخـت چـندین نوع گـیاه در ظاهرهمرنگ میباشند ولی شاید اثر داروئی متفاوت داشـته باشـند، عـدۀ از پونه ها هـم دارای عـوارض جانبی هستند. باید توجـه کنید که خـدای نا خواســته دچارمشــکل نشــوید درمـناطق دیار فیـروز ومناطق ولسـوالی دولت یار اکـثرا ازپونه آبی کـنارجـوی استفاده میکـردند پونه را هـمراه با پیاز، سـیر(یا سیرکوهی که دراکثر کوه های درۀ کـشرو میروید) خوب میکوبیدند و هـمراه دوغ مخـلوط کرده آش بُریده بسیارخوشمزه تیارمیکردند ودر ترکیب غذاهای بسیار از پونه استفاده میکردند و درشرایط فعلی رفتـه رفتـه جـای آنرانعناع گـرفته اسـت. نعـناع امــروزدرجـهـان مـصـرف زیاد دارد ودرترکیب بسیاری ازداروها بکاربرده میشود. مثلآ مواد گرفته شده ازنعناع مصرف خیلی زیاد درطب امـروزی دارد کـه برای نمـونه چـنـد مثال می آورم برای خوشبونمـودن داروها اســتفاده میشـود ازبرگ نعناع درترکـیب کـرم دندان، ازآب نعناع بروی نخ دندان، ازعــرق نعناع عـطرها ولـوازم آرایشی، ازجـوهـر نعناع برای خـوشـبو نمـودن نوشابه هـای مختلف یا سـگـرت ها وشـرینی ها، ازبرگ خشـک نعناع چـای خـوب و خـوشـمـزه وهــم چنان در آشپزخانه مصرف زیاد دارد.

نعناع امروزیکی ازپرمصرف ترین گیاهان داروی وخوراکی است کـه بصورت خشـک یا تازه بمصرف میرسـد. اسـانس ترکـیبات خـوشـبوی هستند کــه در قسمت های مختلف گیاهـان وجـود دارد، اسانس ها مخلـوطی از مواد مختلف باترکیبات شیمیایی متفاوت ازیکـدیگربوده ودارای بوی قوی هستند به آنها روغن فرار یا روغن های معـطر نیز میـگویند، اسانس ها بعـد از استعـمـال مـوضعی ویا مصرف بصورت استنشـاقی جـذب خـون شده واثرخـود را نمایان میکنند. اسانس نعناع حس بویایی را تقویت کـرده تاثر عالی برروی مغز میگذارد.
دروقت اسـتفاده احتیاط شـود  قـطره منتول باید با مشوره داکـترمصرف شـود، قـطره منتول ازداروخانه گـرفته شـــود درغـیرآن خـطـرات را درپی خـواهــد داشـت، روغـن نعناع کـه بر روی جـلـد وپوسـت مالـیده شـود گـاهی وقت باعـث التهــاب جلد میشـود. 
به علت قاعــده آوری نعناع دراوایل حامله داری کـمـترازقطره منتول نعناع اسـتفـاده شـود. بهتراست نعناع تازه درترکیب سلاته استفاده شود ،برای کـودکان زیردوسال قطـره منتول بسـیار با احتیاط اسـتفـاده شــود بخـاطـر بوی قــوی منتـول میـتـواند حسـاسـیت، اختلال تنفسی، نفـس تنـگی ودربعضی اوقات باعث قطع تنفس درکودکان میشود.
علم گیاه درمانی درسراسرجهان روزبه روز درحال تغیر بوده وتحقیقات در مودر گیاهان داروئی ادامه دارد. 
اطلاعات ارایه شده فقط بخاطر آگاهی است آرزومندم صحت و سلامت باشید.

 

توکل گلزاد 
هـــالــــنــد
آگست 2011

 

 

برگرفته شده : 
1.ویکی پدیا دانشنامه آزاد بخش روسی
2.دکترسیدهادی صمصام شریعت،گزیده گیاهان دارویی ص 383 سال 1383 اصفهان
3. یاد داشت های این قلم