آرشیف

 
سورۀ ‌تكاثر  مکّی  و  ٨  آیه  است
 
بسم  الله  الرّحمن  الرّحيم 
(أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ (١)حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ (٢)كَلا سَوْفَ تَعْلَمُونَ (٣)ثُمَّ كَلا سَوْفَ تَعْلَمُونَ (٤)كَلا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ (٥)لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ (٦)ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ (٧)ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ )(٨)

این  سوره  دارای  آهنگ  بزرگ  و  سخت  هراس‌انگیزی  است‌.  انگار  این  سوره  فریاد  بیم‌دهنده‌ای  است  که  در  جایگاه  بلندی  ایستاده  است‌.  صدای  خود  را  مـی‌کشد.  طنین  صدایش  را  در  اطراف  می‌پیچاند.  خفتگان  غافل  و  خمارآلود  و  سر  در  فسق  و  فجور  نهاده  را  فریاد  می‌دارد.  آن  خفتگانی ‌که  چشمانشان  بسته  است  و  فهم  و  شعورشان  جادو  شده  است‌.  او  فریادش  را  بلندتر  و  بلندتر  می‌گرداند  و  دورتر  و  دورتر  می‌رساند  تا  آنجا که  می تواند:

(أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ (١)حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ) (٢)

مسابقۀ  افزون‌طلبی  و  نازش  (‌به  مال  و  منال  و  خدم  و  حشم  و  ثـروت  و  قدرت‌)  شما  را  به  خـود  مشغول  و  سرگرم  می‌دارد،  تـا  بدانگاه  که  (‌می‌میرید  و)  بـه  گورستان‏‏ها  می‌روید  (‌و  کار  از  کار  می‌گذرد)‌.
ای  از  خود  بیخبران  سرمست!  ای  بیهوده‌ کاران  فزونی ‌طلب  اموال  و  اولاد  و کالاهای  زندگی!  شما  می‌میرید  و  از  جهان  می‌روید.  ای  فـریب‌ خوردگان  آن  چیزهائی‌ که  دارید  و  شما  را  از  آن  چیزهائی ‌که  خواهد  آمد  بی‏خبر  و  غافل  کرده  است!  ای  برجای  گذارندگان  چیزهائی  که  در  افزایش  آنها  با  یکـدیگر  به  مسابقه  می‌نشینید  و  بر  یکدیگر  می‌نازید.  شما  دارید  به ‌گودال  تنگی  می‌افتید  که  در  آن  فزون ‌طلبی  و  نازش  و  بالش  وجود  ندارد  .  .  .  بیدار گردید  و  بنگرید  .  .  .  قطعاً: 

(أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ (١)حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ) (٢)

مسابقۀ  افزون‌طلبی  و  نازش  (‌به  مال  و  منال  و  خدم  و  حشم  و  ثروت  و قـدرت‌)  شما  را  به  خود  مشغول  و  سرگرم  می‌دارد،  تا  بدان گاه  که  (‌می‌میرید  و)  به  گورستان‏‏ها  می‌روید  (‌و  کار  از  کار  می‌گذ‌رد)‌.
آن ‌گاه  با  پتک  هول  و  هراسـی  می‌کوبد که  در  آنجا  منتظرشان  است  و  بعد  از  رفتن  به گورستانها  گریبانگیرشان  می‌گردد.  این‌ کوبیدن  دلها  با  آهنگ  ژرف  متینی  درمی‌رسد:

(كَلا سَوْفَ تَعْلَمُونَ) (٣)

هان  بس  کنید!  (‌بعد  از  مرگ  خواهید  دانست  (‌که  چه  خاکی  بر  سر  خود  ریخته‌اید)‌.
این  آهنگ  را  با  واژگـانش  و  با  طنیـن  هراسـناک  مـتین  خودش  تکرار  می‌فرماید:

(ثُمَّ كَلا سَوْفَ تَعْلَمُونَ )(٤)

هان  بس  کنید!  (‌بعد  از  مرگ‌)  خواهید  دانست  (‌که  چه  خاکی  بر  سر  خود  ریخته‌اید)‌.
آن‌گاه  ژرفی  و  هراس  تأکید  را  می‌افزاید،  و  به‌ کار  سختی  اشاره  می‌کند که  در  انتظار  او  است‌،  کاری  که  آنان  حقیقت  هراسناک  آن  را  در  دوران  سرمستی  و  افزون ‌طلبی  درک  و  فهم  نمی‌کنند:

(كَلا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ )(٥)

هان  بس  کنید!  اگر  آگاهی  قطعی  و  یقینی  داشته  باشید  (‌و  از  فرجام  کار  خود  کاملاً  باخبر  باشید،  از  این  مسابقۀ  افزون ‌طلبی  و  مباهات  به  قدرت  و  ثروت  دست  می‌کشید  و  کرد  ملاهی  نمی‌گردید  و  به  کار  آخرت  می‌پردازید)‌.  بعد  از  آن  از  این  حــقیقت  پیچیدۀ  هراس‌انگـیـز  پرده  برمی‌دارد:

(لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ )(٦)

شما  قطعاً  دوزخ  را  خواهید  دید.
سپس  این  حقیقت  را  تأکید  می‌کند،  و  تأثیر  هراسناک  آن  را  در  دلها  مؤکّد  می‌دارد:

(ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ) (٧)

باز  هم  (‌می‌گویم‌:‌)  شما  آشکارا  و  عـیان‌،  خود  دوزخ  را  خواهید  دید.
آن  گاه  واپسین  آهنگ  درمی‌رسد،  آهنگی ‌که  سرمست  را  رها  می‌کند  تا  به  هوش  آید  و آگاه ‌شود، ‌و به  ترک  سر  در  فسق  و  فجور  نهاده  می‌گوید  تا  به  خود آید  و  متوجّه  گردد،  و  بهره‌مند  از  دارائی  و  نعمت  را  ول  می‌کند  تا  از  چیزی‌ که  در  دست  دارد  و  از  نعمتی‌ که  برخوردار  است  بلرزد  و  بترسد:

(ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ )(٨)

سپس  در  آن  روز  از  ناز  و  نعمت  باز خواست  خواهید شد.
از  شما  باز خواست  می‌گردد  دارائی  و  نعمت  را  از کجا  به  دست  آورده‌اید؟  و  در  چه  راهی  مصرف  کرده‌اید؟  و  برای  چه  چیز  خرج  نموده‌اید؟  آیا  دارائی  و  نعمت  را  از  راه  فرمانبرداری  و  اطاعت  به دست آورده‌اید  و  در  راه  فرمانبرداری  و  اطاعت  خرج  و  هزینه‌ کرده‌اید؟  یا  دارائی  و  نعمت  را  از  راه ‌گناه  و  معصیت  به  دست  آورده‌اید  و  در  راه‌ گناه  و  مـعصیت  مصرف  نموده‌اید؟  آیا  دارائی  و  نعمت  را  از  راه  حلال  فراچنگ  آورده‌اید  و  در  راه  حلال  خرج‌ کرده‌اید؟  آیا  شکر  نعمت  را  به  جای  آورده‌اید  و  سپاس  خداوندی  را گفته‌اید؟  آیا  حقّ  و  حقوق  آن  را  پرداخته‌اید؟  آیا  با  دارائی  و  نعمتی  که  داشته‌اید  در  راه  خیر  و  خوبی  شرکت‌ کرده‌اید؟  آیا  در  دارائی  و  نعمت‌،  دیگران  را  بر  خود  ترجیم  داده‌اید؟

(لَتُسْأَلُنَّ )

قطعاً  بازخواست  خواهید  شد،  و  از  شـما  پرس  و  جو  خواهد  شد.
از  شما  بازخواست  می ‌گردد  در  بارۀ  چیزی‌ که  در  راه  به  دست  آوردن  آن  به  مسابقه  می‌پردازید  و  افزون ‌طلبی  می‌کنید  و  بر  یکدیگر  می‌نازید  و  می‌بالید  …  این  بار  سنگینی  است ‌که  در  هنگامۀ  سرمستی  و  بیخبری  و  سرگرمی  خود  آ‌ن  را  سبک  می‌یابید  و  می‏‎بینید.  ولی  در  فراسوی  آن  همان  چیزی  است‌ که  هست‌.  در  پشت  سر  آ‌ن  غم  و  اندوه  سنگین  و  بزرگی  است‌!
*
این  سوره‌ای  است‌ که  خودش  در  باره  خودش  سخن  می‌گوید.  این  سوره  با  معنی  و آهنگ  خود  به  حسّ  و  شعو‌ر  می‌اندازد  آنچه  باید  بیندازد.  آن  گاه  به  ترک  دل  می‌گوید که  بار  سنگین  خود  را  بردارد  و  به  درد  و  غم  آخرت  بپردازد.  آخرت  را  پیش  چشـم  دارد،  و  از  چیزهای  ناچیز  و  بی‌ارزش  زندگی  دنیا  دست  بردارد،  و  به  چیزهای‌ کوچک  دنیا  چندان  توجّه  نکند  و  اهمّیّت  ندهد،  چیزهای  کوچک  و  ناچیزی ‌که  افراد  بیکاره  و  بی‌هدف  بدانها  دل  می‌بندند  و  توجّه  می‌کنند  و  اهمّیّت  می‌دهند.  این  سوره  زندگی  دنیا  را  بسان  برقی  و آذرخشی  به  تصویر  می‌کشد که  در  خط  طولانی ‌کرانۀ  آسمان  پرتوانداز  می‌شود  و  می‌درخـشد  و  آن  گاه  ناپدید  می‌گردد..  .

(أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ (١)حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ)(٢)

مسابقۀ  افزون‌طلبی  و  نازش  (‌به  مال  و  منال  و  خدم  و  حشم  و  ثروت  و  قدرت‌)  شما  را  به  خود  مشغول  و  سرگرم  می‌دارد.
برق  و  آذرخش  زندگی  دنیا  می‌درخشد  و  به  پایان  می‌آید  پس  از  آن‌ که  پهنۀ‌ کوچک  دنیا  را  طی  می‌کند  …  آن‌گاه  زمان  طول  می‌کشد،  و  بارهای  سنگین  پیاپی  می‌شود.  خود  شیوۀ  تعبیر،  این  پیام  را  دربر  می‌گیرد  و  آن  را  پیام  می‌دارد.  بدین  وسیله  حقیقت  با  شیوۀ  تعبیر  شگفـت  قرآنی  هماهنگ  و  همآوا  می‌شود  …
انسان  همین ‌که  این  سورۀ  بزرگوار  و  سخت  هراس‌انگیز  را  می‌خواند،  و  آهنگها  و  آواهای  بلند  آن  را  می‌شنود،  آهنگها  و  آواهائی‌ که  در  سرآغاز  این  سوره  به  سوی  فضا  اوج  مـی‌گیرند،  و  در  پایان  این  سوره‌،  سنگین  می‌گردند  و  به  سوی  قرارگاه  ژرفی  سر  در  نشیب  می‌نهند  و  می‌آرامند،  احساس  می‌کند  بار  سنگینی  بر  دوش  دارد،  بار  سنگینی  از  پیامدهای  این  زندگی‌ای  که  بسان  برق  و  آذرش  آسمان  زود  می‌گذرد  و  او  یک  آن  در  پرتو  آن  بر  روی  زمین  زیست  می‌کند،  و  بعد  از  آن‌،  بار  خود  را  برمی‏دارد  و  بر  دوش  می‌کشد  و  سنگین  بار  راه  را  طی  می‌کند  و  رهسپار  قیامت  می‌گردد!
آن‌ گاه  انسان  در  برابر کارهای کوچک  و  بزرگ  از  خود  حساب  می‌کشد  و  به  خود  می‌گوید:  چه  بکند  و  چه  نکند!
 
* ترجمعه  تفسیر توسط سید قطب (ر, ح)
ارسالی ضیاالدین رفأ