آرشیف

 

مرحوم قاضی کل اختیار خان«غوری»
 

خیلی خوشحالم که پروردگار توانا «ج» توفیق نصیبم فرمود تا عدهء از اشعار پراکنده پدر کلان بزرگوارم مرحوم قاضی کل اختیارخان«غوری» را که در امتداد سال های 1336 الی1339 یعنی از صنف هشتم تا صنف دوازدهم، فخر المدارس هرات باستان(سرزمین علم ودانش) در جریان تحصیل سروده اند تنظیم و از طریق سایت افتخار آفرین «جام غور» بدست نشر می سپارم.
قابل یاد آوری میدانم که در جمع آوری باقی اشعار مرحوم قاضی صاحب و اشعار برادر بزرگ آنها، شخصیت پر افتخار، میرزا و شاعر نامی غور مرحوم میرزا محمد خان «داعی»، زندگی نامه آنها و هم چنان اشعار میرزا محمدخان «مستمند غوری» معاصر غازی پر افتخار افغان شاه امان خان و پدر کلان مرحومین فوق الذکر آغاز بکار کردم.
در این راستا از مادر کلان محبوبم، کاکای عزیزم محمد «عبیدی»مقیم ولایت جوزجان، ماماهای شیرینم (انجینرصاحب عبدالقهار«قاهر» مقیم کانادا و داکتر صاحب حبیب الحق «حقیق» مقیم کابل، خاله های مهربانم مقیم جوزجان و کابل، دیگر ماماهای عالیقدرم داکتر مودود خان«احمدی» و محمد عمر خان«داعی زاد»فرزندان با افتخار پدر کلانم مرحوم میرزا محمد خان «داعی» و بالاخص از پسر مامایم داکتر صاحب عبدالله جان مقیمان شهر هرات و سایر دوستان و وطنداران که اثری را از مرحومین فوق الذکر به دسترس داشته باشند طالب لطف و همکاری هستم. درصورت موجود بودن اثر به این ایمیل آدرس:A.Salemi@moi.gov.af مرا مورد مرحمت قرارداده افتخار بخشند.
 
با احترام
منیژه «سلیمی»

به اداره محترم فخر المدارس هرات سال 1337
 
درخواستی رخصتی
 
خردمنــــــــــــــدا و صاحب انتظاما
صداقت پـــــــــــــرورا ذوالاحتراما
مـرا امـروز چون کار ضروریست
لهذا رخصتم باشد مــــــــــــــرا ما
تمنــــــــــــــا اینکه عذرم را پذیرد
جناب حضرت عالــــــــــــی مقاما
پس از دوساعه خواهم گشت حاضر
اگـــــــــــــــر نه خواهد ازمن انتقاما
 

 
جواب از جانب رئیس اداره در اجرای رخصتی
 
عزیز القــــــــــــدر باشـــــــــان و شهاما
ذکـــــــــی و ساعـــــــی و شیرین کلاما
بدان نسبت کـــــــه عذرت هست معقول
وپا بنــــــــدت همی بینـــــــــــــــم مداما
پذیــــــرفتم مـــــــــــــن از روی قوانین
دوساعت رخصتیت را تمـــــــــــــــــاما
پس دوساعه خواهــــــــــی گشت حاضر
وگـــــــــــــــــــــــرنه سخت بینی انتقاما
 
 

 
درد دندان
دل بیـــــــــاد روی خوبت آه و فغان میکند
در خیــــال چشم مستت اشک طوفان میکند
تا بــــــــه مهرت آشنا گشتم فرح بیگانه شد
موج غم در سینه ام هر لحظه طغیان میکند
مـــــــــه اگر پیش جمالت لاف زیبایی زند
عالمی بـــــروی همی خندد که بهتان میکند
خواستـــم تحریر سازم شرح احوالم ولیک
درد دندان باز فکـــــــرم را پریشان میکند
در حیـــات خویش غوری حالیا دلتنگ شد
 منتظـــر بنشسته تا کی مرگ جولان میکند
 

 
خار نامرادی
رنجـــــه در بیداد گردون پیکر ما نیست؟ هست
داغ حرمــان لاله سان در جگر ما نیست؟هست
نـــــــا تمیز نیک و بد فی الجمله ما را دست داد
دایما خوناب دل در ساغــــــــر ما نیست؟هست
دل سپند آسا میــــــــــــــــــــان آتش افسرده گی
در درون سینۀ چــــــون مجمر ما نیست؟هست
در حیـــــــات خویش روزی کامران بودیم؟ نه
پس بدینسان زندگانی محشر مــــا نیست؟ هست
گفت حـــــــــــق ان لیس لا الانسان الا ما سعی
 کـاهلی کــــــــردیم، اینها کیفر ما نیست؟ هست
گــــــــــر تعاون از خدا خواهیم و همت آوریم
طالع و اقبال و میمون چاکــر ما نیست؟هست
شاهباز عالم قدسیم و اکنـــــــــــــــــون غوریا
 سنگ عصیان بسته اندر شهپر ما نیست؟هست
 
 

 
فکر تحصیل
مـــــــــــــــــرد مقبل به افتخار تمام
جهـــــــــــــــــــــد از ره کمال کند
ادب  وعلــــــــــــــم و دانش آموزد
 عــــــــــــــــار از مسلک جهال کند
 پیرو عقل و شرع و دیـــــــــن باشد
احتـــــــــــــــــراز از ره ضلال کند
مــــــــــی نگردد به گرد مال حرام
طلــــب روزی حلال کنــــــــــــــد
از طریـــــــــــــــق منابع مشروع
 فکــــــــــر تحصیل جاه و مال کند
او بـــــــــه هم نوع خویش نپسندد
آنچه خــــــــــــاطری او ملال کند
از پی حفظ آبـــــــــــــرو و شرف
لا جـــــــــــرم ترک قیل و قال کند
صحبت مــــــــــــــرد نیک بگزیند
 دوری از شیخ بــــــــــد سگال کند
غـــــــــــوری اندرز مختصر گوید
 نه چو واعظ سخن طوال دراز کند
 

 
فیض علم
کامیابی در حیات از بی کمالی شد؟ نشد
بی خرد را نیل مقصد احتمــــالی شد؟ نشد
خوابگاه شخص بی دانش حقیقت ذلت است
اوج عزت متکـــــــــــــــــــاء لاابالی شد؟ نشد
شیخ بستامی شدن بی علم و عرفان سهل نیست
جاهــــــــــــل بی معرفت پیر غزالی شد؟ نشد
واثــــــق کرُخی عالی گفت الحق راست گفت
جز به فیض علم کس دیدی که عالی شد؟نشد
مشورت کن در امور خویش با اصحاب رای
خــــــــال از افسوس کار در تجالی شد؟ نشد
کینه و عقد و حسد تــــــاریک سازد قلب را
 خیـــــر انسان یکزمان از بد سگالی شد؟نشد
تا به نزد همکنان محبوب باشی راست باش
راستـــــــی را دشمنی هرگز نتالی شد؟نشد
غوریـــا راه عمل پو از فضولی دست کش
خاطرت از فکرت بیهـــــــــوده خالی شد؟نشد
 

 
به استقبال بهار 1338
از فیض جــــــــــود حضرت بیچون کردگار
اکنــــــــــــون همی وزد به چمن نگهت بهار
 سطحـــــــــــــــی که بود زیخ و برف مستتر
 اکنـــــــــــون  نماد گل شده هر گوشه و کنار
اشک بهشت گشتــــــه همه کـــــــوه و برزنا
باشد فضا و صحن چمــــــــــن جمله مشکبار
عشرت فضا ست هر طرف از باغ و راغ ما
از سبزه و بنفشه و ریحـــــــــــــــان و آبشـار
گل بر فراز گلبـــــــــــــــــن و بلبل کند نوا
هر یک بحـــــــال خویش همــی دارد افتخار
 پــــرویزیــــــان نشسته به اورنگ خسروی
این بــــــار در ســوای طرب می برد نگار
ارزنده خـــوان، قرابت یاران عجیب نیست
کــــــا فروخته است آتش زردشت لاله زار
منت خـــــــــدای را کـــه رسیدیم این زمان
بــــــا آنچه فصل بهمــن و دی بــود انتظار
غـــــــوری به هوش باش که بیهود نسپری
اوقـــــــات پنج روزه ایــــــــن عمر مستعار

شعر آتی به شیوه طنز و شوخی از جانب مرحوم قاضی صاحب که در آن وقت متعلم بودند به مرحوم داعی صاحب که در آن وقت به ولسوالی پسابیندغور ماموریت داشته اند و اسبی به خاطر سواری در رخصتی های زمستانی به مرحوم قاضی صاحب فرستاده بودند.

 
حمیده خوی
یک تن حمیده خوی و سخا کیش و ذوالوقار                زاهل کـــــــــرم که رحمت حق بادشان نثار
اسب بطور هدیه فرستـــــــــــــاده سوی من                اسب چــــــــون او ندیده دیگر چشم روزگار
بنوشته بهر من که چو عـــــــــزم سفر کنی                ایــــــــن اسب از آن توست برو برشو سوار
دو دست و پاش، کمـــــــان دیده ها ش کور                جسم ضعیف او سرتــــــــا قــــــــدم «شیار»
بیچاره دوش از پی راحت بـــــــه خفته بود                کــــــــردنش با مـــدار بـــه زور نفر «ولار»
از بهر اینکه بـــــــــاز نخسبد به شب همی                 محمــــود بستـــه در شکمش دسته دسته خار
چونش سفر برم که زهر سوی عکــــه ای                  فریـــــــاد میکند که مراین را بمــــــــا بسپار
از یک طــــــــرف سگان ده آواز میکشند                  کایــــــن مشت استخوان چه کنی پیش ما گذار
زاغان که میکنند سحر زیـــــن فضا عبور                 دارنـــــــــــــــــــد گوش از پی مردنش انتظار
دی عصر و گه مطاعبۀ کرد زیرکـــــــی                  کز خنــــــــــــده رفت بر فلک آواز ازین دیار
گفتـــــــا که شادزی طنابت ضرور نیست                  کز تار عنکبـــــــــــــــوت توان کردنش فسار
غوری بپاس خاطـــــــــر اهل کرم بگوی                  تا هست پایـــــــــــــــــــــدار جهان باد برقرار
 

 
پلکک نزند
عاشق آن است که از جور و جفا «دک»نزند
چشمش از گریــــه نیاساید و «پلکک» نزند
سینه برنـــــــــــــاوک دلدار سپـــــــر گرداند
زخم ناخــــورده حیــل ناردو «هوکک »نزند
اتفاقاً اگــــــــر از لشکـــــر غم گـردد هلاک
جـان بصد شوق بسی بدهد و «لنگک» نزند
 به خــــــم زلف چــو مرغ دل عاشق به ستد
مــــرغ زیرک چوبدام افتد و «بالک» نزند
به جهـــان که چـــــــــومن دشلمۀ عشق بداد
بحث سم سم نکند حـــرف ز «ککک» نزند
عشق هر چند که درد است ولی نعمت دان
حبذا عاشق صبّار که «ترپــــــــک» نزند
لاف بیهوده مــــــــزن عشق به نیکویی کن
غوریـا تا بتو کس طعنه و «جرتک» نزند
 

 
فسانه
رنگ ها در زمانــــه می شنوم
بـو العجب یک فسانه می شنوم
از کسانیکه غرق در جهــل اند
 نکتـــــــــــۀ عارفانه می شنوم
 پــــــول داران هم چو اتیقه را
 بـــــا شکـــوه و شأنه می شنوم
گر فلاطون عصر بی پول است
 جـــــای اودرب خانه می شنوم
بلبلان خمــــــــــــوش می بینم
وز شغالان تــرانـــه می شنوم
عکّه صیّاد و باز جنگــــی را
خفته در آشیانـــــــه می شنوم
 غوریا باز این چه شعبده است
 از تو مــن این بهانه می شنوم
 

 
تازیدن
همچو مــوم از آتش عشقت «گدازیدیم» ما
سال ها در وصف تـــو اشعار «سازیدیم» ما
 تیره بختی بین که بر ما بیش تازیدن گرفت
آن ستمگــــــر هر قدر پیشش «بتازیدیم» ما
 د رمقر خانــــــــــــــۀ بیدادو سودای غمت
عقل و فهم و دین و دل را جمله «بازدیدیم» ما
 گوی وصلت را زمیـــدان عاقبت اغیار برد
هر طرف چوگان بکف هر چند «تازیدیم» ما
 از دلم زایـــــــــــــــــل نشد زهر قنادیل غمت
هر قــــــدر در شاخ استصبار «گازیدیم» ما
 منزل دنیا ز بهــــــر دار عقبـــی مرزعیست
جــــــــــــــای گندم «شلغمیدیم و پیازیدیم» ما
چـــــــــرخ در کام رقیبان چرخ زن شد غوریا
 منتهای حرص حــــــرمان است «آزیدیم» ما
 
 

 
قلم
با قلم گفتم که احــــــــــوال دلم تحریر کن
گفت از سوز درون خـــود بمن تقریر کن
گفتم اول ای قلـــــــــــــم بهــــر تصلّی دلم
 نقش ترکیب وجـــــــود یار من تصویر کن
 گفتم از درد فراغش شد دل من چاک چاک
 گفت شکوه کم نمـــــــــا تسلیم بر تقدیر کن
 گفتمش انــــــدر کمند زلف خوبان عاجزم
گفت خود از ناوک مژگان همچون تیـرکن
گفتمش پایــــــــان ندارد شرح حالم ای قلم
 گفت نتوان کــــــــرد کامل شمه تحریر کن
 گفتمش از شمع سوزان پرس سوز سینه ام
 گفت کـــوه غم سرم بشکست این تاخیر کن
گفتمش در حال بی سامان غوری چاره کن
 گفت از درد فــــــــــــراقش ناله شبگیر کن