آرشیف

داستانِ رقتبار و هیجان انگیز عاشقانهٔ ( یازی و زیبا )، همانند داستانهای سیاه موی و جلالی، وامق و عذرا، لیلی و مجنون ، آدم خان و درخانی و غیره ، در اذهان پیر و جوان زن و مرد ولایات فاریاب و جوزجان و بعضی از ولایت های دیگر اوزبیک زبان نقش بسته و اثراتی به جا گذاشته است . 

داستان عاشقانهٔ یازی و زیبا یکی از آثار بدیعیست که طی یک قرن اخیر در قیصار و بنابر گفتهٔ بعضی از ریش سفیدان، در ( قریی ) علاقه داری المار ولایت فاریاب به وجود آمده است . 

در این داستان، ماجرای عشق آتشین دختر و پسری تمثیل می گردد که با وجود سنن کهن محیط که چون زنجیری بر دست و پای آنان کشیده شده بود ، در پرتو محبت از شور و نشاط، با سرودن دوبیتی های لطیف، این داستان را به وجود آوردند. 

زیبا دختر ملا آرتیق قپچاقی بوده ، پدرش مالدار بود ویک قرن پیش از امروز در صیاد گلجان المار چشم به جهان گشود.زیبا یازی را که دید عاشق رویش شد ، بالاخره محبت زیبا و یازی ادامه پیدا کرد ، ولی به وصال نرسیدند.زمانیکه زیبا شنید یازی از خاطر او دست به خود کشی زده و در کوه غوری قره یی المار دفن است همراه خواهر خوانده های خود به زیارت یازی رفت ، بعد از زیارت واپس به طرف اقامتگاه خود روان می شود. هنوز قدمی چند از زیارت یازی دور نشده بود به خواهر خوانده هایش بهانه می کند که کفش های خود را در زیارتگاه فراموش کرده است. به این بهانه واپس بالای قبر یازی می رسد و توسط سنگ بزرگی به سر خود می کوبد و بدین ترتیب به حیات خود خاتمه می دهد . 

پسر عم زیبا که عاشق دیرینهٔ زیبا بود ، از خود کشی زیبا آگاه شده، او نیز به حیات خود پایان بخشید. قبل از مرگ خود توصیه می کند که جسد او را در بین قبر زیبا و یازی بگذارند. بنابر توصیه او ، جسدش در بین قبر یازی و زیبا دفن می گردد . 

می گویند پدر زیبا در زمستان گوسفندان خود را در بیرکهٔ قیصار می برد ، بناً در بعضی از دوبیتی های یازی از قصبهٔ « بیرکه» شهر قیصار یاد آوری شده است . 

گفتنیست داستان منظوم یازی و زیبا به ( سوزوان ) یا ( سبز من ) مشهور است که عموماً توسط زنان، با شور و هیجان در وقت بافتن قالین ، پختن سمنک، سوزن دوزی، آرد کردن گندم توسط دستاس و خیاطی خوانده می شود. 

دوبیتی های داستان یازی و زیبا و سایر نمونه های فولکلوریک ، طی سی سال توسط این قلم از زبان باشنده گان ولایات اوزبیک زبان جمع آوری و به زبان دری نیز ترجمه گردید . این اثر شفاهی تحت عنوان (خلق دُردانه لری – دُر دانه های خلق ) درسال ۱۳۵۵ از طرف وزارت اطلاعات وکلتور وقت مستحق جایزه ٔ « خوشحال خان ختک » گردیده و در سال ۱۳۵۹ از طرف این وزارت، در مطبعه ٔ دولتی به تعداد یکهزار جلد در کابل اقبال چاپ یافت . 

این اثر فولکلوریک همچنان در سال ۱۹۸۶ ترسایی به خط کریل به تیراژ ده هزار جلد در نشرات غفورغلام جمهوری اوزبیکستان در تاشکند به طبع رسید و در سالهای ۱۳۸۲ و ۱۳۸۷خورشیدی به کمک مالی ادارهٔ « همکاریهای جهانی » در نشرات میرزا اولغبیک مزارشریف دو بار به چاپ رسید . 

در سال ۲۰۰۳ ، داستان یازی و زیبا به شکل جداگانه ، تحت عنوان ( سوزوان ) به تعداد هزار جلد به خط فارسی / دری به کمک مالی الحاج عبدالجلیل رشید زادهٔ سمرقندی در تاشکند به چاپ رسید . 

همچنان چهار عنوان اثر ایماق در سال ۱۳۹۳ از طرف ( بنیاد غضنفر) در کابل نشر و به کتابخانه های کابل و ولایات توزیع گردید . در بین کتابهای چاپ شده ، کتاب « سوزوان » نیز موجود است . 

در سال ۲۰۰۴ دوبیتی های داستان یازی و زیبا، توسط فیض الله ایماق و انابت ایماق ، در ستدیوهای رادیو تلویزیون جمهوری اوزبیکستان دکلمه گردیده ، در« ده » قسمت به شکل سی دی درآورده شد. 

گفتنیست در قسمت ۹ و ۱۰ این سی دی ، دو برنامهٔ رادیویی رادیو تاشکند به زبان دری و اوزبیکی در بارهٔ کتاب « یازی و زیبا » معلومات ارایه گردیده است . 

جای افتخار است که در این روز ها « سی دی » مذکوردر صفحه ی یوتوب نیز نشر شده است 

Durdonalar (Sabzivon) 1. Bo’lim 

https://soundcloud.com/haris-ahmad-206603903/sets/68l05ivqpm6b 

کوتاه سخنی در باره سوزوان 

با تقدیم احترامات فایقه 

ایماق 

تورنتو – کانادا