آرشیف

بسم الله الرحمن الرحیم

تیمّم یک کلمه عربی است که به معنای قصد واراده می باشد . ولی در اصطلاح شرع، قصد کردن به خاک پاک را ميگويند که بجای وضو و در نبودن آب ميباشد.
قرآن عظیم الشان بما دستور داده میفرماید : ای کسانی که ایمان آورده اید ! در حالی که مست هستید به نماز نزدیک نشوید تا آن گاه که (مستی شما بر طرف شده و) بدانید که چه می گوئید ، و (نیز) در حالی که جنب هستید تا آن گاه که غسل بکنید ، مگر این که مسافر باشید . و اگر مریض یا مسافر بودید و یا این که از قضی حاجت و توالت بیرون آمدید ، و یا این که با زنان نزدیکی کردید و ( در همه این احوال ) آبی نیافتید ،پس با خاک پاک تیمّمکنید و ( برای این منظور ، با خاک ) چهره و دستهایتان را مسح کنید. قطعا الله بسیارعفوکننده و بی نهایت آمرزنده است .
«یاالَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُکَارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِی سَبِیلٍ حَتَّى تَغْتَسِلُوا وَإِنْ کُنْتُمْ مَرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیدًا طَیِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَأَیْدِیکُمْ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَفُوًّا غَفُورًا  »  (43) (سوره نساء)
همچنان در ( آیه 6  سوره مائده ) میفرماید :«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَأَیْدِیَکُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِکُمْ وَأَرْجُلَکُمْ إِلَى الْکَعْبَیْنِ وَإِنْ کُنْتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُوا وَإِنْ کُنْتُمْ مَرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیدًا طَیِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَأَیْدِیکُمْ مِنْهُ مَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَکِنْ یُرِیدُ لِیُطَهِّرَکُمْ وَلِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»
( ای کسانی که ایمان آورده اید !هرگاه که برای نماز بپاخاستید (ووضو نداشتید)، صورتها و دستهای خود را همراه با آرنجها بشوئید ، و برسرهای خود مسحی بکشید ، و پاهای خود را همراه با بجلک آنها بشوئید . و اگر جنب بودید ( و خواستید نماز بخوانید ، همه بدن ) خود را بشوئید . و اگر مریض یا این که مسافر بودید ویا این که یکی از شما از توالیت وقضای حاجت برگشت ، یا با زنان همبسترشده جماع نمودید ، و آب نیافتید ، پس با خاک پاک تیمّم کنید ، ( بدین شکل که بعد از زدن کف دستان برزمین) ازآن (خاکی که بر دستان است) بر صورتها و دستهای خود(تا به مچ) بکشید .الله نمی خواهد برشما مشقّت وسختی بیندازد ، و بلکه می خواهد شما را پاکیزه گرداند و نعمت خود را بر شما تمام نماید ، شاید که شکر او را به جای آوری).
نکات ضروری در باره روش تیمّم:  
در بحث تیمّم  تذکر چند  نکته را ضروری  وحتمی میدانم . 
1 –در این هیچ جای شک نیست که : حکم تیمّم از قرآن عظیم الشان  و احادیث صحیح ثابت شده است . 
2- با دل خود نیت واراده پاکی نمایم .
3- هردو کف دست را یکباربرزمین پاکی بزنیم 
4- دستان را از زمین بلند نموده پف نماید وبه هم زده تکان دهد تا خاکهای اضافی بریزد. 
5- دو دست  را یکباربر چهره کشیده و با آنها کاملا چهره  خویش را مسح کنیم .
6ـ کف دست راست را برپشت دست چپ کشیده و مسح نماید  وسپس کف دست چپ رابر پشت دست راست کشیده مسح نماید بدین منوال دستانش را تا به مچ مسح نموده و تیمّم به پایان میرسد . 
7ـ تیمّم به هر آنچه از جنس وبر سطح زمین باشد از قبیل خاک ، ریگ و غیره جایز است. 
8ـ هنگام نبود آب و یا هر عذر شرعی ( همانند : مریضی ، ترس  وغیره) که شخص  قادر به استفاده از آب نباشد تیمّم جایز است. 
9ـ تیمّم یکی از احکام خاص به امت اسلامی و دین سلام است. 
10ـ تیمّم جانشین غسل و وضواست لذا هر عملی که با غسل و  وضو شخص  می توانست انجام دهد با تیمّم نیز می تواند انجام دهد. 
11ـ تمام شکنندهای غسل و وضو شکننده تیمّم نیز می باشند  علاوه از آنها یافتن آب و قادر به استفاده از آن نیز باعث از بین  رفتن تیمّم می گردد. 
12ـ دستان را بر دیوار زده تیمّم زدن ممانعتی  ندارد و از رسول الله صلی الله علیه وسلم  ثابت است.  
فرائض تیمّم:
در تیمّم فرایض ذیل وجود دارد . 
1–نیّت یعنی با دل اراده پاکی نمودن . 
2 –یکباردستان را برزمین زدن. 
3 –چهره را مسح نمودن . 
4 –دستان را تا به مچ مسح نمودن. 
علاوه از این چهار عمل دیگر اعمالی که در تیمّم صورت می  گیردودر احادیث صحیح آمده سنّت می باشند. 
طریقه صحیح تیمّم:
طریقه درست و صحيح تيمم طبق روايت صحيحى كه از حديث عمار بن ياسر در صحيح بخارى و مسلم نقل شده است كه چنین  بیان گردیده است :« جنب شده بودم و آبى پيدا نكردم پس خود را به خاك ماليدم و سپس نماز خواندم، سپس آنرا براى پيامبر صلى الله عليه و سلم قصه كردم پس او فرمودند:
 براى تو كافى بود كه اينطور انجام ميدادى، و سپس پيامبر صلى الله عليه و سلم دو كف دستانش را به زمين زد و سپس آنها را پف كرد و سپس صورتش و دو دستش را مسح كرد.( متفق عليه).
خلاصه بحث تیمّم:
1- نيت تيمم (در قلبش، همانطور كه براى وضوء و نماز و غيره در قلبش نيت ميكند)
2- گفتن« بسم الله» در ابتدا
3- ضربه زدن با دو كف دست به زمين.
4- اگر گرد و غبارى روى دو كف دستش بماند آنها را پف ميكند.
5- دو كف دستش را ابتدا به صورتش و سپس به دستانش تا مچ دست ميمالد.
6- از آنجاييكه تيمم حكم وضوء را در بر ميگيرد، ميتوان اين ذكر را پس از تيمم بيان كرد:
أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له وأشهد أن محمداً عبده ورسوله، اللهم اجعلني من التوابين واجعلني من المتطهرين.در ضمن احاديثى كه ميگويد دو كف دست را تا آرنج مسح كند ضعيف ميباشد.
ولى اگر كسى بعلتى نتواند يكى از اين اعمال و يا اركان عبادات را انجام دهد پس تا آنجاييكه ميتواند آنرا انجام ميدهد، مثلا اگر نتواند نماز را ايستاده بخواند، نشسته ميخواند، خداوند در قرآن كريم ميفرمايد: « فاتقوا الله ما استطعتم» يعنى: «(در اوامر دين) تا آنجايى كه در حد توان شما باشد انجام دهيد». 
معلومات توضیحی در مورد تیمّم:
سوال :  تيمم‌ به‌ چه‌ چيزي‌ گفته‌ مي‌شود؟ 
جواب : تيمم‌ يعني‌ دور كردن‌ نجاست‌ حكميه‌ از بدن‌ به‌ وسيله‌ خاك‌ پاك‌ يا آنچه‌ در حكم‌ خاك‌ است. 
سوال :  تيمم‌ در چه‌ زماني‌ جايز است؟ 
جواب : 
1- تیمم در وقت‌ ميسر نشدن‌ آب‌ 
2- در صورت‌ وجود خطر و انديشه‌ بروز مرض  يا ازدياد آن، بر اثر استفاده‌ از آب. 
سوال :  حالتهاي‌ عدم‌ دسترسي‌ به‌ آب‌ را توضيح‌ دهيد؟ 
جواب : 
1- هنگامي‌ كه‌ آب‌ به‌ اندازه‌ يك‌ ميل‌ شرعي‌ ازانسان ‌ دور باشد. 
2- عدم‌ دسترسي‌ بر آب‌ به‌ واسطه‌ وجود دشمن. مثلاً‌ خارج‌ از منزل‌ آب‌ وجود دارد، ولي‌ خطر حمله‌ دشمن‌ يا درنده‌ يا چيزي‌ ديگر، او را تهديد مي‌كند. 
3- آب‌ در حد كمي‌ وجود دارد، ولي‌ اين‌ خطر هست‌ كه‌ اگر از آن‌ مقدار آب‌ براي‌ وضؤ استفاده‌ شود، ممكن‌ است‌ از تشنگي‌ از بين‌ رفته‌ و تلف‌ شود.
4- آب‌ داخل‌ چاه‌ موجود است، ولي‌ دلو و ريسمان‌ براي‌ كشيدن‌ آن، ميسر نيست. 
5- آب‌ وجود دارد، ولي‌ بنا بر دلايل‌ مختلفي‌ به‌ آن‌ دسترسي‌ ندارد و كسي‌ ديگر هم‌ نيست‌ كه‌ از وي‌ استمداد كند. 
تمام‌ اين‌ موارد در حكم‌ عدم‌ وجود آب‌ است‌ و مي‌تواند تيمم‌ كند. 
سوال :  انديشه‌ مریض  شدن‌ در چه‌ زماني‌ معتبر است؟ 
جواب : در صورتي‌ كه‌ با تجربه‌ خويش‌ از استفاده‌ آب، به‌ مریض شدن‌ يقين‌ داشته‌ باشد يا طبیب  ماهر چنين‌ نظري‌ بدهد آنگاه‌ مي‌تواند تيمم‌ كند. 
سوال : غرض‌ از اين‌ كه‌ به‌ اندازه‌ يك‌ ميل‌ شرعي‌ از آب‌ فاصله‌ داشته‌ باشد چيست؟ 
جواب : وقتي‌ انسان  در محلي‌ هست‌ كه‌ آنجا آب‌ وجود ندارد، ولي‌ به‌ گمان‌ خويش‌ يا بر اثر اطلاع‌ كسي، متوجه‌ شد كه‌ در فاصله‌ كمتر از يك‌ ميل‌ (حدود1700 متر) آب‌ وجود است‌ در چنين‌ حالي‌ تيمم‌ جايز نيست‌ بلكه‌ بايد به‌ سراغ‌ آب‌ برود. 
اما در صورتي‌ كه‌ اطلاع‌ دهنده‌اي‌ هم‌ نباشد و به‌ هيچ‌ وجه‌ نتواند خبري‌ از وجود آب‌ در آن‌ حوالي‌ بدست‌ آورد و يا اينكه‌ آب‌ به‌ فاصله‌ يك‌ مايل‌ (حدود1700  متر) يا بيش‌ از آن‌ موجود است، در چنين‌ صورتي‌ تيمم‌ برايش‌ جايز مي‌شود.
 سوال : در تيمم‌ چند چيز فرض‌ است؟ 
جواب : در تيمم‌ سه‌ چيز فرض‌ است: 
1- نيت‌ كردن. 
2- هر دو دست‌ را بر خاك‌ زدن‌ و بر صورت‌ ماليدن. 
3- هر دو دست‌ را بر خاك‌ زدن‌ و دستها را تا آرنج‌ ماليدن. 
سوال :  روش‌ كامل‌ تيمم‌ چگونه‌ است؟ 
جواب : در قدم اول وقبل از همه ، نيت‌ است که‌ به‌ قصد و اراده‌ دور كردن‌ پليدي‌ و پاك‌ شدن، براي‌ خواندن‌ نماز و يا انجام‌ عبادتي‌ ديگر تيمم‌ مي‌كند. سپس‌ هر دو دست‌ را بر خاك‌ زده‌ آنها را بيفشاند و به‌ نحوي‌ بر چهره‌ بمالد كه‌ هيچ‌ جايي‌ از آن‌ باقي‌ نماند. (اگر به‌ اندازه‌ يك‌ سر مو جايي‌ باقي‌ بماند، كه‌ دست‌ روي‌ آن‌ ماليده‌ نشده‌ است، تيمم‌ صحيح‌ نخواهد شد). 
بار دوم، دستها  را بر خاك‌ زده‌ آنها را بيفشاند و چهار انگشت‌ دست‌ چپ‌ را در زير انگشتان‌ دست‌ راست‌ قرار داده‌ قسمت‌ زيرين‌ دست‌ را تا آرنج‌ مسح‌ كند و با كف‌ دست‌ چپ‌ قسمت‌ بالايي‌ دست‌ راست‌ را تا سر انگشتان‌ خلال‌ كند. 
‌‌اگر ساعت‌ و انگشتر در دست‌ داشته‌ باشد، آنها را قبل‌ از شروع‌ تيمم از دست خویش بيرون‌ آورد. قابل توجه است که خلال‌ كردن‌ ريش‌ در تيمم‌ سنت‌ است. 
سوال :  روي‌ چه‌ چيزهايي‌ تيمم‌ جايز است؟
جواب : تيمم‌ روي‌ خاك، ريگ، سنگ، گچ، خشت، ديوار (در صورتي‌ كه‌ رنگ‌ خورده‌ نباشد) جايز است‌ به‌ شرطي‌ كه‌ پاك‌ باشند. 
سوال :  تيمم‌ روي‌ چه‌ چيزهايي‌ جايز نيست؟ 
جواب : تيمم‌ روي‌ چوب، انواع‌ فلز، شيشه، گندم، جو، پارچه‌ و خلاصه‌ هر چيزي‌ كه‌ در آتش‌ عموماً‌ ذوب‌ و يا سوخته‌ و خاكستر مي‌شود و گرد و غبار بر آن‌ نباشد، جايز نيست.
سوال : اگر روي‌ سنگ، آهك‌ موزائيك‌ و ديوار، گرد و غبار نباشد، تيمم‌ بر آنها جايز است‌ يا خير؟ 
جواب : چيزهايي‌ كه‌ بر آنها تيمم‌ جايز است‌ وجود گرد و غبار بر آنها الزامي‌ نيست. بدون‌ وجود غبار هم‌ تيمم‌ جايز است. 
سوال : چيزهايي‌ كه‌ روي‌ آنها تيمم‌ جايز نيست‌ اگر غبار داشته‌ باشند تيمم‌ جايز است‌ يا خير؟ 
جواب : بلی! در صورتي‌ كه‌ غبار به‌ حدي‌ داشته‌ باشند كه‌ از دست‌ زدن، غبارها منتشر شود و يا اثر دست، روي‌ آنها بماند جايز است. 
سوال :اگر كسي‌ به‌ قصد تلاوت‌ قرآن‌ عظیم الشان يا دست‌ زدن‌ به‌ آن‌ يا به‌ قصد دخول‌ در مسجد، تيمم‌ كرد، با همان‌ تيمم‌ مي‌تواند نماز بخواند؟ 
جواب : بلی! با يك‌ تيمم‌ اداء و انجام‌ چندين‌ نوع‌ عبادت‌ جايز است. 
سوا ل :  اگر كسي‌ براي‌ نماز جنازه‌ يا سجده‌ تلاوت‌ تيمم‌ كرد، با آن‌ تيمم‌ مي‌تواند نماز بخواند؟ 
جواب : بلی ، جايز است. 
سوال :  اگر بخاطر ميسر نشدن‌ آب، تيمم‌ كرد و نماز خواند و پس‌ از نماز خواندن، آب‌ برايش‌ ميسر شد بر گرداندن‌ نماز ضروري‌ است‌ يا خير؟ 
جواب :خیر ، برگرداندن‌ نماز ضروري‌ نيست. 
سوال :  تيمم‌ از چه‌ چيزهايي‌ باطل‌ مي‌شود؟ 
جواب : از همان‌ چيزهايي‌ كه‌ وضو باطل‌ مي‌شود تيمم‌ هم‌ باطل‌ مي‌شود. و اگر بر اثر عدم‌ دسترسي‌ به‌ آب‌ تيمم‌ كرده‌ بود، سپس‌ آب‌ برايش‌ ميسر شد و توانست‌ كه‌ از آن‌ استفاده‌ كند، تيممش‌ باطل‌ مي‌شود. و اگر بر اثر عذري‌ تيمم‌ كرده‌ بود، از دور شدن‌ آن‌ عذر هم‌ تيممش‌ باطل‌ مي‌شود. 
سوال :  اگر براي‌ نماز ظهر تيمم‌ كرده‌ بود، نماز عصر را هم‌ با آن‌ تيمم‌ مي‌تواند، بخواند يا خير؟ 
جواب : بلی ! با تيمم‌ واحد خواندن‌ نمازهاي‌ متعدد در اوقات‌ متعدد جايز است. و تا زماني‌ كه‌ تيممش‌ باطل‌ نشده‌ مي‌تواند هر نوع‌ نمازي‌ را بخواند و هر نوع‌ عبادتي‌ را انجام‌ دهد. مثلاً‌ اگر براي‌ نماز فرض‌ ظهر تيمم‌ كرده‌ بود با همان‌ تيمم‌ نوافل، فرايض، تلاوت‌ قرآن، نماز جنازه، سجده‌ تلاوت‌ و هر نوع‌ عبادتي‌ را مي‌تواند انجام‌ دهد. 
سوال : تيمم‌ تا چه‌ مدتي‌ جايز است؟ 
جواب : تا زماني‌ كه‌ آب‌ برايش‌ ميسر نشود و يا عذر باقي‌ باشد. و اگر چند سال‌ به‌ همين‌ منوال‌ گذشت‌ و تيمم‌ كرد، اشكالي‌ ندارد. 

پایان

 
 
تیمّم
تـتـبع، نګارش و نوشـــتـه  از:
امین الدین« سعیدی – سعید افغانی »
ادرس ارتباطی :
 saidafghani@hotmail.com