آرشیف

جام غور: این مطلب از وبسایت آژانس خبری پژواک گرفته شده است

محمد حسن حکيمى
چغچران
مسوولين رياست اطلاعات و فرهنگ  ولايت غور ميگويند که هشتاد در صد آبدات تاريخى تخريب گرديده و تا حال هيچ توجهى در بازسازى آن صورت نگرفته است
آنها با ذکر اينکه  بيش از ٢٠٠ آبده  تاريخى و ساحه باستانى در آن ولايت وجود دارند ،کندنکارى هاى مخفيانه در ساحات تاريخى را نيز  دور از امکان نمى دانند.
محمد سرورآزاد رييس اطلاعات  و فرهنگ غور به آژانس خبرى پژواك گفت که غور يكى از ولايات تاريخى افغانستان و زمانى سرزمين امپراتورى غوريان بود. ساحات تاريخى زيادى دراين  ولايت وجود دارد ، اما درحفظ و نگهداشت و بازسازى آن توجه نشده است.
غورى ها از (قرون ١٢-١٣ ميلادى) حکمروايى داشتند.

آزاد ميگويد که از جملۀ ٢٠٠ ساحۀ تاريخى و باستانى درغور ؛ توانسته اند١٣ آبده تاريخى رابه همكارى انجنيران وباستان شناسان وزرا ت اطلاعات  وفر هنگ و باستان شناسان  ليتوانيا سروى مقدماتى نمايند، اما متباقى تا هنوز نسبت مشكلات بوديجوى سروى و راجستر نشده اند.
وى گفت که قلعه ضحاک  در منطقه پوزليچ واقع  ٥ كيلو مترى چغچران( مرکز غور) يکى از اين ساحات تاريخى بوده و  پارچه هاى گلى كه ازاين قلعه به دست امده قدامت زمان قبل از غوريان را نشان ميدهد.
ساحه تاريخى ديگر موسوم به پنبه کار در چغچران بوده و آثار به دست آمده نمايانگر دوره زردشت است. همچنان آثار تاريخى بدست آمده  كشک كهنه در ولسوالى دولت يار دورۀ بودايى را انعکاس ميدهد.
بودايى ها از ( قرون٢-٥ ميلادى) مى زيستند.
رييس اطلاعات  و فرهنگ غور ميگويد که كشک بهار نيز ساحه تاريخى در ولسوالى دولت يار است و آثار بدست آمده  شامل ظروف  گلى ، قدامت  سه هزار سال قبل از اسلام را نشان ميدهد .
شش كُشک درقريه شينيۀ دولت يار از دورۀ بودا و استوپه هاى آهنگران از دورۀ زردشت باقى مانده است. قلعۀ تاريخى  (خيصار) در ولسوالى تيوره مربوط دورۀ غوريان بوده،اين قلعه که  شش  جريب زمين را حاطه كرده ، داراى  ١٥٠منار  است و در زمان سلطان غياث الدين ساخته شده است.
بيشتر حاكميت اين قلعه بدست ملک ركن الدين غورى كه درزمان چنگيز چندين بار مورد حمله وهجوم سپاهيان  چنگيز قرار گرفت، اما در فتح آن موفق نشد ٨٠٠ سال قدامت  دارد.ساحه تاريخى كوه شاه مردان در ولسوالى تيوره  و ٦ قلعه درولسوالى تولک  نيز مربوط دوره غوريان ميباشند.
رييس اطلاعات و فرهنگ غور مى افزايد که قلعه انبياء درولسوالى تيوره كه در زمان سلطنت غوريان ساخته شده ٦جريب زمين را احاطه كرده، اما در جنگهاى سه دهۀ گذشته تخريب شده و اکنون در اين قلعه تعمير قوماندانى امنيه غور اعمارگرديده است.
وى ميگويد که هشتاد درصد اين ساحات تاريخى به مرور زمان  تخريب شده  و بخشهاى باقى ماندۀ آن در حال تخريب شدن است .
محمد نادر عظيمى باشندۀ ولسوالى تيوره ميگويد که قلعۀ تاريخى تيوره  ٦ برج دارد و هر ديوار ٦ متر عرض دارد، اما اکثر قسمت هاى آن  در جنگهاى گذشته به اثر اصابت  مرمى سلاح هاى ثقيله تخريب شده است.
وى از اينکه در بين قلعه، تعمير قوماندانى امنيه اعمار شده و از آن به حيث مرکز نظامى   استفاده مى شود،انتقاد نموده، گفت، نظر به قانون   نبايد از ساحات و آبدات تاريخى به حيث مرکز نظامى و يا منطقۀ مسکونى استفاده شود.
مطابق ماده نهم فصل اول قانون اساسى جديد کشور، آثار باستانى ، معادن و ساير ذخاير زيرزمينى  ، ملکيت دولت است. حفاظت و اداره از ملکيتهاى دولت و نوع استفاده درست از ذخاير طبيعى و ساير ملکيت هاى عامه، از طريق قانون تنظيم ميشود.
حسام الدين فيروز کوهى يکتن از اعضاى جامعۀ مدنى افغانستان و باشندۀ غور ميگويد که مناطق کشک بهار، قلعۀ ضحاک، پنبه کارو خيصار اخيراً  مورد تحقيقات باستانشناسان ليتوانيا قرار گرفته و تحقيقات ثابت ساخته که غور از جمله ولايات باستانى خراسان زمين قلمداد شده است.
وى از تخريب اين ساحات ابراز نگرانى کرده و خواستار توجه جدى در نگهدارى و بازسازى آن شد.
منار جام نيز يکى از آثار تاريخى غور و مربوط دورۀ غوريان است.
رييس اطلاعات و فرهنگ غور ميگويد که   تا كنون    ٢٠٠ هزار دالر   در تحكيم كارى منار جام  از طرف دولت و ٧٠ هزار دالر از طرف يونسكو سازمان فرهنگى ملل متحد در بخش تحقيقات و تحكيم كارى منار به مصرف رسيده  وتحقيقاتى كه توسط يونسکو صورت گرفته نشان ميدهد كه اين منار مربوط يک مسجد بود.
از کنار منار، درياى هريرود عبور ميکند، منار به علت نفوذ آب  کج شده بود، اما تحکيم بندى   از تخريب منار جلوگيرى نموده است.
رييس اطلاعات و فرهنگ غور گفت که سرک عمومى غور- هرات  از کنار منار ميگذشت، اما سرک را دورتر احداث کرده اند که به منار آسيب نرسد.
منار جام از طرف يونسکو  به حيث جزء آثار جهانى  شناخته شده است. اين منار بنابر دستور سلطان غياث الدين غورى حکمرواى غوريان طى سال هاى ١١٩٣ الى ١٢٠٢ ميلادى ساخته شده است.

به گفتۀ رئيس اطلاعات و فرهنگ  غور منار جام در ولسوالى شهرک و در حدود هشتاد کيلو مترى غرب چغچران موقعيت داشته و  بعد از منار دهلى هندوستان دومين منار بزرگ در سطح جهان محسوب ميشود.
اين آبدۀ تاريخى در زمين مسطح روى پايه به قطر ٣٥ و ارتفاع ٦٥ متر بناء يافته است.
وى ميگويد که اين منار طى برنامه هفت ساله ترميم ميشود،  سه سال  بر آن کار شده و چهار سال ديگر ضرورت است که منار از جمله بعضى خشت هاى آن که پوسيده شده، مجدداً بازسازى شوند.
محمد نبى ساقى يکتن از استادان دارالمعلمين ولايت غور ميگويد که آبدات تاريخى سروى نشده  و کار علمى روى آن  صورت نگرفته  است.
او گفت: (( تا حال گزارشات علمى و تحقيقاتى نداريم،  ساحات تاريخى  قبل از ترميم بايد سروى شوند.))
ساقى علاوه کرد که ساحات تاريخى به صورت طبيعى در  حالت خراب شدن قرار دارند، بايد نخست مشخص شود که   چه تعداد ساحۀ تاريخى  در غور وجود دارد  و چه تعداد آن تخريب شده ،  بعداً  در بازسازى آنها اقدام گردد.
مسوولين محلى غور خواستار توجه جدى در بازسازى آبدات تاريخى شده اند.
نجيب الله منلى معاون فرهنگى وزارت اطلاعات و فرهنگ ميگويد که اکثر آبده هاى تاريخى کشور در گذشته ترميم و محافظت نشده، وزارت با توجه به بودجۀ که دارد ميکوشد آبداتى را که اولتر از همه در معرض خطر قرار دارند، ترميم نمايد.
منلى افزود که منار جام در خطر انهدام قرار داشت، روى آن کار شده و از خطر از بين رفتن مصوون مانده است، اما ساحات تاريخى ديگر غور در معرض خطر قرار ندارند.
وى اظهار داشت : (( گفته هاى مسوولين غور واقعيت دارد، درچند سال گذشته به آبدات تاريخى رسيده گى نشده، اما به اين معنى نيست که آثار تاريخى فراموش شده  ويا ما خطر تخريب شدن آنرا قبول کرده ايم.))
معاون فرهنگى وزارت اطلاعات و فرهنگ متذکر شد که بادرنظر داشت اولويت و ضروريات و در صورت امکان و بودجه در ترميم مناطق تاريخى اقدام خواهد شد.
به گفتۀ منلى، سالانه ٤٠٠هزار دالر براى ترميم آبدات تاريخى کشور بودجه دارند، اما در فرانسه که همه ساله به  آبدات تاريخى آن  رسيده گى ميشود، هشت ميليارد يورو مصرف ميشود.
رئيس اطلاعات و فرهنگ  غور حفريات مخفيانه در ساحات تاريخى را نيز به دور از احتمال ندانسته، ميگويد که غور سرزمين تاريخى، وسيع و کوهستانى است،  مسوولين محلى در محافظت مناطق  تاريخى توانمندى ندارند، محافظين وجود ندارد که از آنجا ها  نظارت کنند، واضح است که حفريات مخفيانه صورت ميگيرد.
موصوف اظهار داشت ،   طورى که قاچاقچيان قبلاً در مورد حفريات توانمندى داشتند، حالا ندارند.تا حال با موردى بر نخورده اند در صورتى که عاملين دستگير شوند ، به مراجع مربوط تسليم و با آنها  برخورد قانونى خواهد شد.
سال گذشته از حفريات خود سرانه و غير قانونى در ولايات نيمروز و بادغيس نيز خبر داده شده بود. در برخى اين موارد، قوماندانهاى سابق محلى دخيل پنداشته ميشوند.
به همين ارتباط در ماه جدى سال گذشته دو تن که کوزه هاى گچى  و سفالى را از تپه هاى تاريخى ولسوالى آب کمرى بادغيس  بدست آورده بودند، دستگير شدند.
به گفتۀ پوليس، بازداشت شده گان ادعا داشتند که کوزه ها را بسم الله يکتن از قوماندانهاى سابق محلى از نزد شان به زور گرفته و آنرا مبلغ ٢٠ هزار افغانى به قوماندان محلى ديگر بنام عبدالاحد فروخته است.
سيد آقا ارفاق رييس اطلاعات و فرهنگ ولايت بادغيس ميگويد که تپه هاى چيلانک حدود يکهزار قبل از اسلام قدامت داشته و احتمال دارد  که کوزه هاى سفالى که از همين تپه ها بدست آمده، همانقدر قدامت داشته باشند.
قرار اظهارات وى،  اکثر کسانى که آثار تاريخى را در نتيجۀ حفريات بدست مى آورند، به قيمت نازل ميفروشند و به قيمت و ارزش بلند  آن پى نمى برند.
رييس اطلاعات و فرهنگ گفته بود که حفريات خود سرانه در مناطق تاريخى ولسوالى آب کمرى  ادامه داشته و شمارى از آثار تاريخى توسط افراد مسلح خود سر به يغما برده شده است
شاه زمان وريځ ستانکزى رييس عمومى نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ ميگويد که مردم محل در حفريات و قاچاق آثار تاريخى دست دارند.

وى اظهار داشت: (( تا زمانى که مردم با دولت همکارى نکنند، جلو حفريات و قاچاق گرفته نخواهد شد.))

به گفتۀ ستانکزى، محافظين آثار تاريخى به سطح کشور کم است، تا زمانى که قطعات خاص براى محافظت مناطق تاريخى توظيف نشوند، جلوگيرى از حفريات  و قاچاق مشکل است

رييس عمومى نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ افزود که حفريات خود سرانه ، نه تنها در نيمروز بلکه در ساير ولايات مانند بلخ و لوگر نيز وجود دارد و شمارى از عاملين  دستگير نيز شده اند.

در بعضى جاهاى تاريخى مانند شهر قديم هرات حتى منازل مسکونى ساخته شده و قدامت آنرا خدشه دار ساخته است.

ستانکزى در اخير خاطر نشان ساخت که آثار تاريخى افغانستان بخارج مانند ايران، پاکستان و روسيه قاچاق ميشود و اين يک ضايعۀ تاريخى و فرهنگى براى کشور شمرده ميشود.