آرشیف

بیش از هزار و سیصد سال قبل پیامبر عالیقدر اسلام حضرت محمد مصطفی علیه‌السلام در اهمیت رعایت بهداشت دهان فرمودند:
"آنقدر جبرییل (از طرف خداوند) مرا به مسواک زدن سفارش کرد که گمان بردم بزودی مسواک زدن از واجبات دینی خواهد شد."(بحارالانوار، ج76،ص126)

داشتن دندانهای سالم و عاری از هر نوع ضایعه از آرزوهای دیرینه انسان بوده است. پوسیدگی دندانها از قدیمی‌ترین و در عین حال از شایعترین مشکلات شناخته شده نزد انسان می‌باشند. وقتی قسمتی از ساختمان سطح دندان خراب شود می‌گوییم دندان فاسد و پوسیده شده است. در سالهای قبل از میلاد نیز بقراط و ارسطو امراض دهان و دندان را در آثار خود به بحث گذاشته بودند و دستوراتی را برای مقابله با آنها ارائه داده بودند.

اهمیت دندانها

همانطور که می‌دانیم دندانها بزرگترین وسیله برای کمک به عمل گوارش هستند و غذایی که خوب جویده نشوند می‌تواند مشکلاتی در عمل هضم غذا ایجاد نماید.

علل پوسیدگی دندان

برای پوسیدگی دندان علل گوناگونی ذکر شده است. مانند میکروبها، مواد قندی، پلاک دندانی، جنس و وضع قرارگیری دندانها، کمیت و کیفیت بزاق، انواع غذاهای مورد استفاده و عوامل عمومی و ارثی. اما بطور کلی می‌توان گفت چهار عامل اصلی در ایجاد پوسیدگی دندان نقش موثر دارند:

• پلاک میکروبی و فعالیت میکروبی پلاک روی سطح دندان.

• مواد قندی موجود در غذا که در اختیار پلاک قرار می گیرند.

• مستعد بودن سطوح دندان و ضعیف بودن آن در برابر اسید.

• مقاومت شخص و زمان کافی برای ایجاد پوسیدگی.

بدیهی است که حذف هر یک از عوامل چهارگانه فوق امکان بروز پوسیدگی را کاهش داده و یا از بین می‌برد.

مکانیسم ایجاد پوسیدگی

دندانها در حفره دهان قرار دارند، در این حفره بیش از 17 نوع میکروب بطور دائم مشغول فعالیت اند. امروزه کاملا مشخص شده است که پلاک دندانی در بروز پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه نقش مهمی را ایفا می‌کند. پلاک میکروبی یک توده بی‌رنگ، چسبنده و غیر قابل رویت است که از تجمع انواع میکروبها و سلولهای موجود در دهان تشکیل می‌شود. این پلاک روی سطوح مختلف دندانها مانند طوق دندان، فواصل دندانها و شیارهای سطح جونده تشکیل می‌شود. چنانچه این پلاک از سطوح دندانها برداشته نشود، می‌تواند باعث ایجاد پوسیدگی و بیماری لثه گردد. بعضی از میکروبهای دهان به سهولت و با سرعت مواد قندی ناشی از مصرف مواد غذایی را به اسید تبدیل می‌نمایند. 

مطالعات نشان می‌دهد که پس از مصرف هر وعده غذا در اثر تخمیر باقیمانده مواد غذایی در سطوح مختلف دندان برای مدتی حدود 20 دقیقه در دهان اسید تولید می‌شود. چنانچه یک فرد طی شبانه‌روز سه وعده غذا مصرف نماید، حدود 1 ساعت در دهان او اسید بوجود می‌آید و اگر فردی در بین سه وعده غذایی از مواد غذایی دیگر استفاده نماید در 24 ساعت نزدیک به 2 ساعت بزاق دهانش حالت اسیدی خواهد داشت. حال اگر شخص در رعایت بهداشت و مسواک زدن کوتاهی نماید. پلاک دندانی کاملتر شده و مواد اسیدی تولید شده برای مدت طولانی‌تری در تماس با دندان باقی خواهد ماند. این اسیدها بتدریج ابتدا ضعیفترین و نازکترین نقاط مینای دندان را حل نموده و خود را به عاج دندان که بافتی حساس است می‌رساند. از آن به بعد پیشرفت پوسیدگی دندان با سرعت بیشتری ادامه می‌یابد. 

در صورت ایجاد پوسیدگی دندان بیمار باید برای درمان آن به داکتر دندان  مراجعه نماید. عدم توجه بیمار به این مساله باعث می‌شود که پوسیدگی بتدریج پیشرفت نموده و میکروبهای موجود در آن پالپ دندان (عصب دندان) را تحریک نموده و آن را ملتهب و عفونی نمایند.

پیشگیری از پوسیدگی دندان

• مسواک کردن دندانها توسط مسواک مناسب با روش صحیح در مدت زمان مناسب برای حذف پلاک میکروبی.

• استفاده از انواع نخ دندان و دهان شویه‌هایی که توسط داکتر  تجویز می‌شوند.

• کم کردن نظارت بر مصرف مواد قندی در برنامه غذایی.

• عدم استفاده از دخانیات.

• استفاده از فلوراید با روش هالی مختلف و زیر نظر داکتر

• پوشاندن شیارهای سطح دندان (فیشور سیلانت) برای جلوگیری از گسترش پوسیدگی.

• پر کردن پوسیدگی‌های مختصر به منظور جلوگیری از پیشرفت آن.

• مراجعه منظم به داکتر دندان  برای مراقبت از وضعیت دهان و دندان.

 
و خلاصه اینکه: بهداشت دهان به اقداماتی اطلاق می‌شود که اجرای آن بیماریهای دهان و دندان را به حداقل می‌رساند، پس باید سعی نماییم که حفظ بهداشت دهان و دندان را برای خود و اطرافیان، به صورت یک عادت در آوریم، تا امکان ابتلا به پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه را به حداقل برسانیم.
 
 
داکتر محمد عمر لعل زاد
چغچران
 دلو89
 مآخذ:
داخله ستوماتولوژی دانشگاه پزشکی کابل.