آرشیف

«ترک عادت موجب مرض است»

این جمله، ضرب المثل یا متلی است که در بین عموم مردم کشور عزیز مان افغانستان و شاید هم در ممالک مشابه دیگر، رواج دارد و تمام مردم – مخصوصا عوام الناس- به این جمله خیلی تکیه دارند و در بیشتر موارد برای محکم کردن و ثابت ساختن گفته های شان به آن استدلال می کنند.
باور همگانی آن است که اساساً ترک رواج و عادتی، سبب بروز بیماری ، زحمت و ناهمواری ها می شود. اما آنچه مسلم است آن است که ترک عادت موجب مرض نه ، بلکه « ترک عادت موجب سلامتی است» زیرا ترک عادت ، نوعی اساس شکنی و آزاد کردن فکر و اندیشه از مرز و بند های منجمند و غیر قابل انعطاف است. البته باید گفته شود که منظور از عادت آن دسته از عملکرد های است که فرد بر اساس رفتار های نا عاقلانه و تقلیدی و بدون اندیشه و اراده انجام می دهد. زیرا عمل یا کار مورد نظر هر چند خوب و ارزشمند باشد، ازین جهت که بر آگاهی و خرد استوار نیست ، بی ارزش است. 
از میان دانشمندان و مربیان قدیم دیدگاه جالبی که خیلی با این بحث همخوانی و مطابقت دارد، دیدگاه افلاطون است که می گوید:« من زندگی انسان را بدون علم و معرفت به رسمیت نمی شناسم و از اعمال و رفتار مبتنی بر عادت متنفرم. زندگی مبتنی بر عادت همانند زندگی مورچه ها و زنبور ها است که از روی عادت به طور یک نواخت و بی ارادی اعمالی را انجام می دهند.»
از آن جای که همه می دانیم و دلایل گوناگون شهادت می دهند ، حقیقت دین جز ترک عادت پرستی نیست و اساس عبادت نیز مقابله با عادت است:| عبادت می کنی بگذر ز عادت/نگردد جمع عادت با عبادت| 
همچنان یکی رسالت های اصلی و ماموریت های الهی پیامبران مبارزه با عادت پرستی و بیهوده گویی بوده است. هر پیامبری در میان قوم خود با کسانی مواجه بوده که به جای پرستش خدا ، از روی عادت و رسم و رواج بت های دست ساختۀ خود را می پرستیدند. و دعوت انبیا، در حقیقت دعوت خلق عادت پرست به خدا پرستی بوده است.
ولی با تأسف و درد، باید علاوه نمایم که پارۀ عظیمی از ما مسلمانان نیز اسلام عزیز را از روی عادت و رواج های بین افراد جامعه شناخته ایم، نه با آن مزایا و ارزشمندی های که در حقیقت اسلام نهفته است و تکالیف اسلامی را نیز بر اساس روش های برگزیدۀ انسان های پیشین انجام می دهیم، نه بر قاعده و بنیادی که اسلام برای ما خط اندازی کرده است. در شاخه ها و اطراف شهر و قشلاق با کسانی مواجه می شویم که بارها از آنها در مورد انتخاب دین مبین اسلام سوال شده ، ولی پاسخ آنها این بوده که: « خانوادۀ ما پدر تا بابا مسلمان بوده و ما نیز باید پیرو دین اسلام باشیم» اما هیچ اطلاعی از قیمت و ارزش های اسلامی ، حقانیت دین و چگونگی انجام تکالیف شرعی و اسلامی خود ندارند.
اگر به جانب تربیت و آموزش های اخلاقی مروج در جامعۀ محدودی مثل غور نیز نظری بیاندازیم ، دیده می شود که تعدادی از مربیان یا پدر و مادرها – نه همه – می خواهند از طریق عادات کورکورانه ، رفتار های مورد انتظار و رفتار های که آنها می پسندند در فرزندان و کودکان تثبیت کنند که این یک عمل نا سنجیده و حساب نشده است. زیرا هر عملی که از روی عادت و رسم و رواج انجام گیرد ، ارزش انسانی ندارد.
به هر حال ، آنچه از متون ادبی و فرهنگ غنی اسلام بر می آید این است که رهایی از عادت پرستی به کسب معرفت و آگاهی می انجامد.
نکته یی جالبی که خیلی از خواندنش لذت کافی بردم و مرا واداشت تا عنوان مطلب خود را نیز از آن برگزینم – در صورتی که اول نام مطلب را « ترک عادت موجب مرض است» گذاشته بودم – و هم به مطلبی که نوشتم خیلی بستگی تنگاتنگ دارد دیدگاه ژان ژاکستیو است که می گوید:« در تربیت کودک باید کاری کرد که کودک عادت کند که به هیچ چیزی عادت نکند.»
پس نتیجه این شد که ترک عادت موجب سلامتی است ، نه موجب مرض!

4/سنبله/1392 چغچران