آرشیف

بانک جهانی در گزارشی اعلام کرده است که صادرات افغانستان از اول جنوری تا اول سپتامبر ۲۰۲۴ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، ۱۴ درصد کاهش یافته است. در این گزارش آمده است که تغییرات در سیاست‌های تجاری پاکستان و افزایش مالیات بر میوه‌های تازه و محصولات کشاورزی افغانستان از عوامل عمده کاهش صادرات این کشور به شمار می‌آیند. براساس گزارش بانک جهانی، صادرات افغانستان تا اول سپتامبر ۲۰۲۴ به بیش از ۹۲۰ میلیون دالر رسیده است. در این گزارش آمده است که افغانستان همچنان با مشکلات عمده‌ای از جمله سرمایه انسانی ضعیف، بیکاری، فقر گسترده و ناامنی غذایی مواجه است. همچنین در گزارش این بانک آمده است که تقاضا با عرضه هماهنگ نیست. در این گزارش آمده است که با وجود این مشکلات، پاکستان همچنان بزرگ‌ترین بازار صادراتی افغانستان، هند دومین بازار و ایران بزرگ‌ترین منبع واردات افغانستان است. با این حال، آگاهان امور اقتصادی می‌گویند که به جز میوه خشک و تازه و نباتات طبیعی افغانستان، سایر فرآورده‌های صنعتی از قدرت رقابتی بالایی برخوردار نیستند و همچنین قیمت‌های آن‌ها به دلیل بهای بالای برق و نبود زیرساخت‌های مناسب، از قیمت‌های تمام‌شده منطقه بلندتر است. به گفته آنان، بیش‌تر صادرات افغانستان به مواد معدنی خام اختصاص داشت که این مساله نیز به دلیل تغییر نیازهای بازار منطقه کاهش یافته است.

بانک جهانی در گزارشی گفته است که اقتصاد افغانستان در سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴ پس از دو سال پی‌درپی انقباض شدید، شاهد برخی از نشانه‌های بهبودی بوده است. با این حال، کشور هنوز با مشکلات عمده‌ای از جمله سرمایه انسانی ضعیف، بیکاری بالا، فقر گسترده و ناامنی غذایی روبه‌رو است. به گفته بانک جهانی، این مشکلات می‌تواند در درازمدت به اقتصاد و ساختار اجتماعی کشور آسیب وارد کند. در گزارش همچنین آمده است که محدودیت‌ها بر آموزش زنان و شمولیت اجتماعی – اقتصادی آن‌ها، از جمله قانون «امر به معروف و نهی از منکر» طالبان، موانع جدی برای پیشرفت در آینده به شمار می‌رود.

در این گزارش آمده است که در ماه آگست ۲۰۲۴، شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶.۷ درصد کاهش یافت که مشابه کاهش ماه گذشته بود. این کاهش عمدتاً به دلیل افت ۱۱.۵ درصدی قیمت مواد غذایی و همچنین کاهش ۱.۸ درصدی قیمت کالاهای غیرغذایی بوده است.

براساس گزارش، دسته‌های غذایی مانند نان، سبزیجات، شکر و شیرینی‌ها شاهد کاهش قیمت قابل توجهی بودند که ناشی از بهبود زنجیره‌های تامین بود، اما تقاضا با این تغییرات هماهنگ نشده است. طبق گزارش، کالاهای غیرغذایی مانند لباس و لوازم خانه‌گی نیز ارزان‌تر شدند که به ادامه روند کاهش تورم افزوده است.

بانک جهانی گفته است که موانع تجاری مانند افزایش تعرفه‌های پاکستان، بسته شدن مرزها و تلاش‌های ضد قاچاق صادرات افغانستان را مختل کرد که منجر به مازاد عرضه و کاهش چشم‌گیر قیمت‌های مواد غذایی محلی شد. همچنین، کاهش قیمت‌های جهانی غذا و انرژی نیز به کاهش قیمت‌ها کمک کرد. تورم اصلی، که قیمت‌های ناپایدار غذا و انرژی را کنار می‌گذارد، نسبت به سال گذشته ۱.۴ درصد کاهش یافته که نشان می‌دهد تقاضا همچنان با عرضه هماهنگ نیست.

بانک جهانی گفته است که از جنوری تا آگست ۲۰۲۴،  صادرات کل افغانستان به شدت کاهش یافت و به ۹۲۰.۵ میلیون دالر امریکایی رسید که کاهش ۱۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۳ را نشان می‌دهد. در گزارش تصریح شده که دولت پاکستان نیروگاه‌های زغال‌ سنگی را به استفاده از زغال ‌سنگ داخلی تغییر داد و معافیت‌های گمرکی بر میوه‌های تازه و خشک افغانستان را لغو کرد. تنش‌های مکرر مرزی باعث این امر شده است.

براساس گزارش، مدرک پذیرش موقت (تاد) که در ماه مارچ ایجاد شد، به ناامیدی تجار افزود و منجر به تحریم‌های تجاری شد. در نتیجه، صادرات زغال ‌سنگ افغانستان ۷۱ درصد کاهش یافت و از ۲۰۹ میلیون دالر به ۶۱ میلیون دالر رسید که عمدتاً به دلیل کاهش ۲۳ درصدی صادرات به پاکستان بود که ۳۰ درصد از صادرات مواد غذایی افغانستان را تشکیل می‌دهد. صادرات به هند، که ۴۵ درصد از صادرات مواد غذایی افغانستان را شامل می‌شود، نیز ۶ درصد کاهش یافته است.

در گزارش آمده است که با وجود کاهش صادرات مواد غذایی و زغال‌ سنگ، این محصولات هنوز ۷۰ درصد از کل صادرات افغانستان را تشکیل می‌دهند که نسبت به ۸۰ درصد در مدت مشابه سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است.

بانک جهانی افزوده است که پاکستان همچنان بزرگ‌ترین بازار صادراتی افغانستان است که ۴۶ درصد از کل صادرات افغانستان را تشکیل می‌دهد، و پس از آن هند با ۲۸ درصد قرار دارد. در گزارش تصریح شده که از سپتامبر گذشته، ایران، قزاقستان و اوزبیکستان هرکدام با سهم تقریبی ۴ درصد به بازارهای در حال رشد برای صادرات افغانستان تبدیل شده‌اند، زیرا مسیرهای تجاری به دلیل بسته شدن مکرر مرزها با پاکستان تغییر کرده است، هرچند که کاهش کلی در صادرات ادامه داشته است.

همچنین در گزارش آمده است که از جنوری تا آگست ۲۰۲۴ واردات افغانستان به ۶.۵ میلیارد دالر امریکایی رسید که افزایش ۲۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۳ را نشان می‌دهد. واردات مواد معدنی، که ۲۱ درصد از کل واردات را تشکیل می‌دهند، ۲۹ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته و به ۱.۴ میلیارد دالر رسیده است. همچنین واردات مواد غذایی که ۱۹ درصد از کل واردات را به خود اختصاص می‌دهند، ۱۸ درصد افزایش یافته و به ۱.۲ میلیارد دالر رسیده است. از سوی دیگر، واردات منسوجات که ۷ درصد از کل واردات را شامل می‌شود نسبت به سال گذشته ۱۲ درصد کاهش یافته و به ۴۵۲ میلیون دالر رسیده است.

در گزارش آمده است که واردات کالاهای مرتبط به حمل‌ونقل ۸۰ درصد، محصولات شیمیایی ۴۶ درصد و ماشین‌آلات و تجهیزات ۴۵ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. این روند نشان‌دهنده آن است که بخش تولیدی افغانستان در حال رشد است و ممکن است زمینه‌ساز رشد صنعتی در آینده باشد.

بانک جهانی گفته است که ایران به بزرگ‌ترین منبع واردات افغانستان تبدیل شده است و ۳۰ درصد از کل واردات را تشکیل می‌دهد و ۷۹ درصد از افزایش سالانه واردات در هشت ماه اول ۲۰۲۴ را به خود اختصاص می‌دهد. این افزایش عمدتاً به دلیل تغییر مسیرهای تجاری افغانستان به مسیرهای ترانزیتی از طریق ایران پس از اعمال محدودیت‌های مرزی پاکستان است. سایر منابع کلیدی واردات شامل امارات متحده عربی ۲۱ درصد، پاکستان ۱۵ درصد و چین ۷ درصد بوده‌اند.

در همین حال، نقیب‌الله صافی، رییس اجرایی اتاق مشترک تجارت و صنایع افغانستان و پاکستان، می‌گوید که گزارش بانک جهانی احتمالاً به دلیل تفاوت میان سال‌های میلادی و هجری شمسی ایجاد شده است، زیرا به گفته او، رژیم طالبان سال هجری قمری را تعقیب می‌کند و بانک جهانی سال میلادی را دنبال می‌کند. ازاین‌رو، این تفاوت می‌تواند موجب اختلاف در داده‌ها و گزارش‌ها شده باشد.

آقای صافی می‌افزاید که پاکستان در سال جاری دو ماه مرز تورخم را به روی صادرات افغانستان بسته بود که این امر باعث کاهش صادرات شده است. به گفته او، بسته شدن مرز تورخم باعث عدم ارسال میوه تازه و سبزیجات شده است، اما در کشورهای آسیای میانه و کشورهای نزدیک به آسیای میانه صادرات افغانستان افزایش داشته است. او اشاره می‌کند که با وجود کاهش صادرات نسبت به سال گذشته، این کاهش چندان قابل نگرانی نیست. همچنین وی تاکید می‌کند که علت کاهش صادرات تنها به دلیل محدودیت‌های پاکستان نیست، بلکه از طریق این مرز، صادرات به هند نیز انجام می‌شود که بسته شدن مرزها تاثیر منفی بر آن داشته است.

آذرخش حافظی، عضو هیات مدیره اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری و عضو هیات مدیره فدراسیون اتاق‌های تجارت، صنایع، معادن و کشاورزی افغانستان، در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح می‌گوید که گزارش بانک جهانی مطابق با اسناد شعبه صادرات اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان است. به گفته او، کاهش صادرات به دلیل آن است که مواد معدنی خام مبتنی بر تولید ترجیحی و صادرات رقابتی نیست. او تاکید می‌کند که صادرات واقعی براساس ارزش افزوده‌ای که در داخل کشور در جریان تولید ایجاد می‌شود، صورت می‌گیرد و سپس با قیمت و کیفیت رقابتی مناسب در بازارهای منطقه و جهان عرضه می‌شود. اما تولیدات افغانستان از نظر کیفیت، قیمت و قدرت رقابتی در سطح مطلوبی قرار ندارند.

آقای حافظی می‌افزاید که به جز میوه خشک و تازه و نباتات طبیعی افغانستان، سایر فرآورده‌های صنعتی از قدرت رقابتی بالایی برخوردار نیستند و همچنین قیمت‌های آن‌ها به دلیل بهای بالای برق و نبود زیرساخت‌های مناسب، از قیمت‌های تمام‌شده منطقه بالاتر است. او تاکید می‌کند که برای افزایش صادرات و ارتقای سطح آن، نیاز به تولید انبوه، تولید ترجیحی و صادرات رقابتی است که افغانستان از آن محروم می‌باشد. به گفته او، سطح بالای صادرات در سال‌های گذشته به دلیل تقاضای زیاد برای زغال ‌سنگ افغانستان بود که اکنون به دلیل نبود راه‌های مناسب، پاکستان این مواد را از طریق راه‌های دریایی از استرالیا و برخی کشورهای دیگر تامین می‌کند و به همین دلیل، سطح صادرات کاهش یافته است.

این در حالی است که اداره احصاییه و معلومات طالبان اعلام کرده که در ماه میزان سال روان خورشیدی، به ارزش ۱.۴ میلیارد دالر دادوستد با کشورهای مختلف انجام شده است که از این میان، ۲۳۴ میلیون دالر سهم صادرات افغانستان بوده است.