آرشیف

تقویم نگاری و طرز شمارش اوقات درطول سده هاجریان ثابت نداشته، باپیشرفت علوم وفنون معاصر تدریجاً روش های محاسبات آنها دقیق ترشده اند .یکی ازمسائل مهم درتحقیقات علمی امورتاریخی، مقایسه وتبدیل تقویم های مروج بهمدیگر ازجمله تقویم های هجری قمری ، هجری شمسی ومیلادی است .
پیشینه تاریخی
ژول سزار امپراتور روم درسال 46 قبل از میلاد ، یک سال متوسط خورشیدی را 365.2546 روز تثبیت و تعیین کرده بود و تقویم های مبنی بر آن بنام تقویم ژولینی یاد میشود . در سال 1582 میلادی(مطابق 961هجری شمسی ) ، پاپ گریگوری در روم، طول یک سال عادی شمسی را 365.2422 روز متوسط خورشیدی تعین نمود که با اصلاح تقویم ژولینی ، در همان سال ، تقویم میلادی، ده روزتغییرپیداکرد (ده روز را از سال 1582 میلادی کم کردند ) . 
یکی از کار های اساسی تقویم نگاری مشرق زمین در زمان جلال الدین ملک شاه سلجوقی و وزیر دانشمند وی خواجه نظام الملک صورت پذیرفت . آنان در سال 454 هجری شمسی ، هیئتی از هشت ریاضیدان را بریاست حکیم عمرخیام، مامور اصلاح تقویم کردند . کار این هیئت به تنظیم تقویم جلالی( تقویم خیامی) انجامید و در آن، یک سال 365 روز ، 5 ساعت ، 49 دقیقه و کسری در نظر گرفته شده بود که آغاز سال، روز نوروز شمرده میشد. همچنین البیرونی در شرح محاسبات خود ، طول سال شمسی را 365.2468روز و ماه قمری را29.53059 روز تعیین کرد که با محاسبات دقیق معاصر بسیار نزدیک است . بهر حال تقویم نگاری امروزی عبارت از همان روش ژولینی و اصلاح شدۀ گریگوری است که در مشرق زمین، شروع سال نو شمسی (نوروز) با تقلید از تقویم جلالی مد نظر گرفته میشود و براساس آن تنظیم سال و تناظر های تقویمی اش بسیار دقیق و منطقی میباشند .گاهشماری جلالی را در هماهنگی با سال اعتدالی دقیق‌ترین گاهشماری جهان دانسته‌اند. در برابر تقویم اروپایی که در هر 3320 سال یک روز خطا دارد،در گاهشمار جلالی در هر 10 هزار سال یک ثانیه خطا بمیان می آید.
نوروز روزی است که خورشید تا زمان عبور از نصف‌النهار محل (هنگام ظهر) به نقطه اعتدال بهاری رسیده باشد.گاه شماری بروش جلالی در ایران بعد از مشروطیت و در افغانستان زمان امیرامان الله خان رسماً مروج گردید. شروع سال هجری شمسی اول حمل(نوروز) ، شروع سال هجری قمری اول محرالحرام و شروع سال میلادی اول جنوری(11جدی) می باشد.
تقویم شمسی
تقویم شمسی دارای 12 برج است و در آن365.2422 روزمتوسط خورشیدی (365روز ، 5 ساعت ، 48 دقیقه و 46.8 ثانیه ) ، بحیث طول سال، مبنای کار این تقویم می باشد . با توجه به این که عدد 0.2422به عدد 0.25نزدیکتر است ، لذا یک سال 365 روز مد نظر گرفته میشود ، و در هر چهار سال ، یک روز برای جبران کسر به سال اضافه میگردد که آنرا سال کبیسه (Leap year) می گویند . با این حساب ، حدود 3 روز در هر چهار قرن اضافه می آید ، بنابرین طور استثنایی ، سالهای آغازین قرن که رقم های صدها و هزارهای آن بر عدد 4 قابل قسمت نباشند ، کبیسه در نظر گرفته نمی شوند . طور مثال ، سالهای 1700 ، 1800 و 1900 کبیسه نیستند، در حالیکه سالهای 1600 ، 2000 و 2400 کبیسه میباشند.
تقویم قمری
طول سال قمری برابر با354.367روز متوسطخورشیدی یا(354 روز، 8 ساعت،48 دقیقه و 34.36ثانیه) شمارمیشود ، در نتیجه یک ماه قمری باید29.531 روز باشد . چون سالهای شمسی بر پایه توالی فصول استوار است و سال قمری تقریباً 11 روز از سال شمسی کوتاهتر است، لهذا آغاز سالهای قمری بصورت اجتناب ناپذیر هر سال نسبت به فصول یازده روز به جلو می افتد ، بر علاوه برای تلافی کسر مازاد روز ، راه حلی که منجمان مشرق زمین آنرا پذیرفته اند عبارت است از اینکه : در یک دوره سی ساله قمری ، 11 سال کبیسۀ قمری هرسال را(355روز) و 19 سال عادی هرسال (354 روز) در نظر میگیرند. در هردوره سی ساله سالهای دوم، پنجم ، هفتم ، دهم ، سیزدهم ، پانزدهم(یا شانزدهم)، هژدهم ، بیست ویکم ،بیست و چهارم ،بیست و ششم و بیست ونهم سالهای کبیسۀ قمری اند . در، سالهای کبیسه قمری معمولا یک روز اضافی را به تعداد روز های ماه ذی الحجه ( آخرین ماه سال قمری ) که در سالهای عادی 29 روز است می افزایند

ردیفهای روز درتقویم های هجری شمسی و هجری قمری
روزهای معینه سال درچوکات بروج طوری شماره گذاری میشوند که شش برج اول (حمل ، ثور، جوزا، سرطان ، اسد وسنبله) هرکدام 31 روز ، پنج برج بعدی (میزان ، عقرب، قوس ، جدی ودلو) هرکدام 30 روز و برج آخر یعنی حوت 29 روز(یک روز ریزرف سال کبیسه) بحساب می آیند . البته بعدازهرچهارسال یکبار، ماه حوت 30 روزحساب میگردد که سال مذکور با 366 روز، سال کبیسه است ، همان سنوات میلادی که دو رقم اول آنهابر4 قابل تقسیم باشند ، مانندسال های2004 م ، 2008 م ، 2012 م ، 2016 و… (بجز از همان سالهای شروع قرن که رقم های صدها و هزارهای آنها بر4 قابل قسمت نباشد) کبیسه اند. 
همچنان روزهای سال قمری بقسمی شماره گذاری میگردد که ماه هایک درمیان بطورمتناوب 30 روز و29 روز، درنظرگرفته وبعدازهردوره سه ساله یکروز بسال قمری افزوده میشود.
چون شروع ماه های قمری مستند به رویت هلال است از آنجهت ، ارقام جنتری ها در مورد ماه های قمری، دقت مطلق ندارند. 
تبدیل تاریخ هجری شمسی به هجری قمری
با دقت لازم 32 سال شمسی مساوی با33 سال قمری است که با این تناسب میتوان سال های شمسی و قمری را یکی به دیگری تبدیل نمود. چون حاصل تقسیم33بر32 مساوی1.03 است پس اگر سال قمری بر عدد1.03 تقسیم گردد بعد از روندآفِ ، سال شمسی بدست می آید ، بر عکس از ضرب کردن سال شمسی با1.03 سال قمری با روندآف، دریافت می شود. مثلاً سال1395 هجری شمسی مطابق کدام سال قمری است؟ برای حل مسئله داریم که:
1395ضرب1.03 بعد از روند آف مساوی1437
یعنی سال1395 هجری شمسی مطابق1437 هجری قمری است ، برعکس 
1437 تقسیم 1.03 بعد از روندآف مساوی1395
.بنابراین1437 هجری قمری مطابق به سال1395 هجری شمسی می شود. 
روز های مشخص قمری و شمسی تمام ادوار را میتوان طبق فورمولهای پیشرفته تر ریاضی، یکی به دیگری تبدیل نمود که در اینجا مجال تفصیل نیست.
تبدیل سالهای شمسی و میلادی
تفاوت بین سالهای هجری شمسی و میلادی 621 (درآغاز سال شمسی)یا 622(درآغازسال عیسوی) می باشد.
نام گذاری سال ها بر اساس حیوانات
بر اساس منابع ترکی و چینایی سالها ی عیسوی طور نوبتی(متناوب) به دوازده حیوان : مار ، اسپ ، گوسفند ، بوزینه ، مرغ ، سگ ، خوک ، موش ، گاو ، ببر(پلنک) ، خرگوش و اژدها(نهنگ) منسوب می شود که بعد از هردور دوازده ساله ، این دور تکرار می گردد. البته نوعیت این حیوانات با یک تناوب نر و ماده ، چهار رنگ مختلف نیز تعین می شوند(مجال تفصیل نیست) . چنانچه سال 2015 منسوب به گوسفند بود و سال 2016 نوبت سال بوزینه(شادی) می باشد و سال آینده اش سال مرغ است الی آخر. نام هرسال یاینده را به این حساب، میتوان تعین کرد.