آرشیف

ظهور پدیده اداره کردن  یا به قول معرف « تنظیم نمودن اموررسمی یا غیر رسمی» مربوط به روزگار یا تاریخ جدید انسانی نیست  بلکه انسان از دیر باز متوجه شده است که برای رسیدن یک "هدف" لازم است به بسیج امکانات و رهبری به سوی آن هدف مشخص اقدام کند.
ایجاد سازمانها ، ادارات ویا نهاد ها ی روز افزون یکی از خصیصه های بارز تمدن انسانی است ، به این تر تیب و با توجه به عوامل گوناگون زمانی و مکانی وویژگی ها و نیاز های خاصی هر جامعه ، هر روز بر تکامل و توسعه این سازمانها افزوده می شود .
بدیهی است هر نهاد یا سازمان اجتماعی برای نیل به اهدافی طراحی شده و با توجه به ساختارش نیاز مند نوعی مدیریت است که باید این نهاد را از طرق درست به اهداف مطروحه اش نایل گرداند،در قدم اول باید دانست که مدیریت چیست و تلاش بر این شد که از چندین عنوان یا تعریف یک تعریفی از مدیریت را در این جا به خواننده گرامی تحریر دارم :
« مدیریت (  Management ) فرایند یا پروسه بکار گیری مؤثر و کار آمد منابع مادی و انسانی در بر نامه ریزی ( پلان) سازماندهی ، بسیج منابع و امکانات ، هدایت و کنترول است که برای دستیابی به اهداف سازمانی و براساس ارزشهای مادی و معنوی مورد قبول صورت میگیرد .»
بر اساس تعریف بالا ببینیم که مدیر کیست ؟ « مدیر(  Manager ) فردی است که در سازمان عهده دارعملکردکار یک یا چند فرد دیگر است .»
به هر صورت علم مدیریت در بر گیرنده ای طیف وسیع بوده و ایجاب  مطالعه عمیقی را می نماید ، فقط در این نوشته میخواهم یکی از نظریات مدیریتی را تحت نام : نظریات اصول گرایان  را طور مفصل توضیح نمائیم .
 
نظریه اصولگرایان (وظیفه گرایان)Management   Strict
در بهبوحه سالهای جنگ جهانی اول "1296 ش / 1917م " افرادی نظیر هنری فایول Henry fayol فرانسوی ، تجربیات خود را در کار مدیریت به صورت وظایف مدیری منعکس ساخت . فایول کل سازمان را پیکره ای واحدی می دید که فعالیت های آن به شش دسته تقسیم می شد :

1.       فنی ( تولیدی)

2.       تجارتی ( خرید و فروش و مبادله )

3.       مالی ( تعین وضع مالی و مصرف )

4.       امنیتی ( حفاظت از افراد و اموال)

5.       حسابداری (تعین وضع موجود مالی)

6.       وظایف مدیریتی ( پلان سازی ، سازماندهی ، فرماندهی ، همآهنگی و کنترول) او بیان می نماید که 5 دسته ای اول مشخص تر اند و در نتیجه ، بیشتر کتاب خود را به تحلیل فعالیت ششم که به وظایف مدیریت مشهور است اختصاص داده است. البته باید گفت که " در امور مدیریت هیچ چیز مطلق نیست " روشهای که تجربتأ بدان نایل آمده بود ، آنها را در تقویت پیکره ای سازمان یا انجام وظایف مدیریت مفید می دانست به عنوان اصول چهارده گانه مدیر یت به صورت آتی ارائه کرد :

1.       تقسیم کار Division of work

کاهش تعداد کار های که هرکس در محدوده ای معینی انجام می دهد ، یا تعداد مسئولیتهای که یک مدیر دارد ، موجب افزایش مهارت و بهبود عملکردش میگردد. کار باید به اهل آن سپرده شود ، اهل کار آنانی اند که از عهده آن کاری برآمده بتواند که در آن مهارت تخصص و تجربه داشته باشد. د روال امروزی کشور ما تدریس مضمون کیمیا برای یک طالب العلم مدرسه در مکتب بسیار سنگین است ، لهذا آن طالب العلم صرف می تواند مضامین علوم دینی را به سهولت تدریس و برای شاگردان تفهیم نماید.
نظریه فایول یا هدف فایول از تقسیم کار سپردن کار به اهل کار است و امور اضافی که شخص انرا انجام داده نتواند طبعی است که به بطالت موضوع انجامیده و مدیریت را به خطر سقوط مواجه می گرداند.
 

1.       اختیار صلاحیت Authority

حق صدور دستور و به اجرا درآوردن آن را به کمک تشویق یا تنبیه ، صلاحیت یا اختیار می گویند ، مسئولیت داشتن ، به پاسخگو بودن در برابر نتایج گفته می شود ، اختیار و مسئولیت باید باهم متناسب باشند. مسئولیت در حدی است که از آن فراتر نرفته بلکه در ساحه تعین شده امور محوله را رهبری نماید و به همین منوال صلاحیت ها بر اساس مسؤلیت معین میگردد، فراتر از هردو گزینه افراط و یا عدول از قانون محاسبه میگردد.
 
3-انضباط Discipline
اطاعت و تعهد ناشی از توافقهای مدیر با کار کنان را انضباط می نامند ، خواه به صورت نوشته باشد یا به صورت عرف و خط مشی های نا نوشته . انضباط بیشتر حاصل توان رهبری مدیر است . هدف از انظباط پذیری تحقق قانون در محیط کاری است  شخص مدیر قانون پذیر باشد تا کار کنان نیز از آن اطاعت نمایند ، این رابطه قانون مداری به دسپلین یک سازمان گفته می شود.
 

1.       وحدت فرماندهی یا  Unity of Command

اختیار و صلاحیت دستور دادن به کار مندان باید مختص یک مدیر باشد ، کارمند باید بداند از چه کسی دستور میگیرد و در برابر چه کسی مسئول است .این نظریه زیاد تر می تواند روحیه نظامی گری را داشته باشد ، اما در ادارات و سازمانهای اجتماعی چشم به هیأت رهبری که از سه الی دوازده نفر است دوخته می شود ، دستور و یا امر براساس فیصله هیأت رهبری تلفیق پذیر است ، نه به صورت یکدکش.
 

1.     وحدت مدیریت  Unity of Direction

برای اجرای برنامه ای واحد باید مدیر واحد وجود داشته باشد ، چنین مدیری باید تمام فعالیت ها ی را که دارای هدف یگانه است باهم همآهنگ و رهبری کند . در یک دپارتمنت یک نفر به مثابه مسئول امور معرفی میگردد تا صلاحیت اداری آنرا نیز داشته باشد از قبیل ؛ اجرای امور مالی ، بانکی ، تأمین ارتباطات با رهبری و …

1.   وابستگی منافع فردی با منافع عام Subordination of individual interests to general interests

در هر سازمان ، منافع یک عضویا گروه نباید بالا تر از منافع و هدفهای کلی قرار گیرد ، مدیر مؤظف است با قرار دادن الگو های خوب میان منافع فردی و سازمان همبستگی ایجاد کند. تفکیک امور شخصی با مسئولیت های اجتماعی از وظایف مدیران است.

1.     جبران خدمات کار کنان  Remuneration of Personnel

در ازای کارانجام شده ، باید به تمام کسانی که به طور مؤثر برای رسیدن به هدف کوشیده اند پاداش منصفانه پرداخت شود ، روش های متعددی برای پرداخت پاداش هست ، ولی مبلغ پرداختی ( تشویق معنوی ) باید تا حدی امکان رضائیت کار کنان و کار فرمایان را فراهم آورد.
 

1.  تمرکزیا مرکزیت  Centralization

سازمانها مانند سایر ارگانیزمهای انسانی یا اجتماعی ، به همآهنگی و هدایت از سوی یک سیستم مرکزی نیاز دارند ، ولی میزان مناسب تمرکز و عدم تمرکز در فعالیتها به شرایط بستگی دارد . معمولأ درجه ای از تمرکز مطلوب است که باعث به کار افتادن توانایی های کار کنان به بهترین وجه باشد.

1.   سلسله ای مراتب  Scalar Chain

شاخص های دستوری یا خط فرمان برحسب اهمیت از مقامات بالای سازمان شروع و به کارمندان پائین رتبه ای آن ختم میگردد  هرنوع ارتباط رسمی از طریق دستور صورت می پذیرد ووحدت مدیریت را ممکن می سازد ، ولی گاهی دستور بیش از حد طولانی است و موجب کندی ارتباطات و تصمیم گیری ها می شود . مثلأ برای گرفتن امر یک وزیر ممکن است ماه طول بکشد تا یک نهاد که در یک ولسوالی قرار دارد از آن بهره مند گردد.

1.    نظم و دسپلین Order

برای جریان سازی خوب کار ها در سازمان ، دستور العمل نظم برای افراد و تجیهزات  چنین است :
الف – افراد : اتنخاب صحیح و قراردادن شان در جای مناسب و درخورشان.
ب – اشیاء : انتخاب صحیح تجهیزات و استفاده از آنها در جای مناسب .

1.    عدالت Equity  

چنانچه با کار کنان سازمان به انصاف و عدالت رفتار شود آنان نیز با جدیت در جهت کسب اهداف سازمانی تلاش خواهند کرد و نسبت به سازمان وفا دار خواهند ماند.

1.    ثبات کار مند Stability of tenure of personnel

کار کنان برای تطبیق ( سازش ) خود با محیط و خواستهای سازمان به زمان نیاز دارد و پس از تسلط بر کار به بهره دهی می رسد . اگر قبل از بهره دهی کامل جا بجا شود ، از یک طرف هزینه های که سازمان برای آموزش وی پرداخته است  به هدر می رود و از طرف دیگر روحیه اش تضعیف میگردد.

1.    ابتکار عمل  Initiative

اگر برای انجام هر کاری برنامه ریزی شود و برنامه ها بطور موفقیت آمیز به اجرا درآید ، می تواند بسیار مسرت بخش باشد ، مدیر باید کار کنان را تشویق کند تا هر چه ممکن است فعالیت های شان با برنامه باشد .

1.    احساس یگانگی  Esprit de corps

وحدت کار کنان موجب قدرت و استحکام سازمان می شود ، مدیر باید پیوسته بکوشد تا کار کنان به طور دسته جمعی ( تیمی ) هدف های سازمان را تحقق بخشند ، روحیه کار دسته جمعی ( تیمی) با درک هدفهای سازمان حاصل می شود . از این طریق کار کنان در می یابند که رسیدن به منافع شخصی از طریق خدمات سود مند دسته جمعی میسر است .
سهم عمده فایول در مطالعه مدیریت  ، در تمایز ی که میان کار مدیریتی با سایر فعالیتها ی فنی ، تجاری و مالی قایل شده است تلاش های او توسط سایرین پیگیری شد و فعالیت های خاص مدیرتی با همان تأکید و با بیان دقیق تری از وظایف صورت گرفت برای مثال: ( اوریک و گیلویک )وظایف مدیریت را با به کار گیری « پوسد کورب1» که مخفف ( برنامه ریزی، سازماندهی ، کار گزینی ، هدایت ، همآهنگی ، گزارشدهی و بودجه بندی) است جمع بندی کرده اند .

1.     POSDCORB(Planning ,Organizing ,Staffing , Directing , Coordinating , Reporting  and Budgeting.

 
بر گرفته از کتاب اصول مدیریت ( نوشته داکتر علی رضا ئیان) کتابخانه واسا