آرشیف

اخیراً دو هدیۀ ارزشمند از برادر ارجمند دکتر احمد فرید نصری به دسترسم قرار گرفت، یکی کتاب پربار و تحقیقی پدر بزرگوار شان (شادروان دکتر نصری حقشناس) است که عنوان آن ” سیر ادب و سبک های ادبی منظوم در دوره های ملوک غور وآل کرت هرات” می‌باشد. طوری که بر می آید، کتاب یاد شده، پایان نامۀ دکتری شادروان دکتر نصری حقشناس است که اخیراً به زیور چاپ آراسته شده است.

کتاب دوم، پایان نامۀ کارشناسی ارشد مرحوم فضل الله زرکوب است که در ماه جدی 1401 خورشیدی، چهره در نقاب خاک کشید.

کتاب اول الذکر حاصل دو و نیم سال زحمت و تلاش شادروان دکتر نصری حقشناس است که شامل دو دورۀ از سیر ادب و سبک های ادبی می شود. یکی دورۀ غوریان و دیگری ملوک کرت.

همان گونه که مولف بزرگوار در بارۀ ویژگی های این دو دوره اشاره کرده: وی، در دور نخست به دلیل محدود بودن آثار منظوم، داوری کمتری را ملحوظ داشته، اما دورۀ دوم یا عهد ملوک کرت (نسبت به بخش اول) به دلیل در دسترس بودن آثار منظوم بیشتر، از ارزیابی قوی تری و پرمایه تری برخوردار است. شواهد و منابعی که در این کتاب به کار رفته، برگزیده شده از شاعران و سخنورانی بوده که حضور آنها در دوره های یاد شده، مسلم و یقینی به نظر می‌رسیده است. 

• نگاه گذرا به درونمایۀ این کتاب تحقیقی:

کتاب دکتر نصری حقشناس شامل دو بخش و هر بخش مشتمل بر شش فصل می‌باشد که مستثنی از مقدمۀ سی و پنج صفحه‌ای و درج یادداشت هایی از دکتر خلیل الله افضلی و دکتر احمد فرید نصری، حاوی عناوین ذیل اند:

بخش اول، فصل اول: (نظری اجمالی بر غور و غوری ها) از صفحه 41 الی 45،

فصل دوم: اوضاع اجتماعی و سیاسی غور، (از ص 78 الی 90)،

فصل سوم: کلیاتی در بارۀ شعر و شاعری این دوره، در بر گیرندۀ بحث های مختلفی در بارۀ شعر و ادب آن روزگار است، (ص 112 الی 121)،

فصل چهارم: جستاری است در مورد “خصوصیات کیفی شعر در این دوره”، که طی سه مقاله مورد بررسی قرار گرفته.

فصل پنجم: شامل معرفی انواع قالب های شعری آن دوره است که با سر عنوان: « انواع شعر از لحاظ صورت» مشخص ساخته شده است،

فصل ششم: به بیان “صنایع بدیع” می‌پردازد که شامل هجده مقالۀ جداگانه است. این بحث ها، در صفحات (177) الی (192) کتاب گنجانیده شده است.

• بخش دوم

این بخش نیز دارای (6) فصل و به ترتیب آتی است:

در فصل (1) به معرفی ملوک کرت پرداخته شده و در آن ضمن شرح نسب و نژاد کرت، زندگینامۀ هشت تن از ملوک، مورد ارزیابی قرار گرفته است که صفحات 198 الی 214 برای این موضوع اختصاص داده شده است.

فصل (2): به “اوضاع اجتماعی و سیاسی هرات در زمان ملوک کرت” می‌پردازد که در برگیرندۀ دو بخش جداگانه (اوضاع سیاسی و اجتماعی، از ص 217 الی 225) می‌باشد.

فصل (3): در برگیرندۀ “کلیاتی در بارۀ شعر و شاعری این دوره” است که به بحث هایی چون رواج شعر، ملوک شاعر، عوامل ترویج شعر، نفوذ شعر در روابط سیاسی، شعر عربی در این دوره، تفاخر شعرا و معایب شعر این دوره تمرکز دارد. (ازص 240 – ص253)

فصل (4): شامل بحث هایی است راجع به “خصوصیات کیفی شعر در این دوره” و حاوی پنج مقالۀ جداگانه، (از ص265 الی293 ).

فصل (5):  به بحث شعر از لحاظ صورت اختصاص دارد که شامل ده مقاله است. (ص297-357)

فصل (6): راجع به صنایع ادبی” آن دوره نگارش یافته مشتمل بر بیست بحث یا مقاله می‌باشد. (365-395)

باید به عرض رساند که تا هنوز توفیق مطالعه مجموع کتاب رفیق نشده، اما از آنجایی که بدواً لازم بود، از وصول این هدیۀ گرانسنگ و کتاب مرحوم زرکوب اطمئنان دهم، بدینوسیله چاپ این کتاب را به خانواده محترم دکتر نصری و خواهر گرامی شان دکتراسما نصری و سایر اعضای خانواده محترم مرحوم دکتر حقشناس، تبریک عرض و برای شان توفیقات بیشتر از بارگاه الهی تمنا دارم.

کتاب “سیر ادب و سبک های ادبی منظوم در دوره های ملوک غور و آل کورت هرات”، با تصاویری از کتیبه ها و توضیحی در بارۀ رویۀ کتاب همراه است که به قلم دکتر خلیل الله افضلی تهیه و نگارش یافته است و نیز همان طوری که در فوق اشاره شد، دکتر احمد فرید نصری فرزند مولف کتاب یادداشتی بر چاپ کتاب ارائه داشته است، اثر مذکور توسط آقای مسعود امینی ویرایش یافته و موسسۀ پژوهشی بایسنقرمقیم شهر هرات در نشر آن همت گمارده است.

برای نوشتن مقاله مفصل تر راجع به این کتاب وزین و تحقیقی، نیاز به زمان بیشتری است که امیدوارم ارباب فضل بدان مبادرت ورزند. نگارنده بدین باور است: محقق فرزانه و کثیرالتالیف کشور (مرحوم دکتر نصری حقشناس) در نوشتن آن، زحمات زیادی را متقبل شده است. ضمن درخواست پاداش اخروی به ایشان، از بارگاه الهی، روان آن مرحوم را شاد و جایگاه ابدی شان را بهشت برین آرزو می‌کنم و تلاش های دلسوزانۀ فرزندان با فضیلت مرحوم دکتر حقشناس را نیزدر خور ستایش دانسته، برای شان اجرمزید الهی را درخواست می‌دارم.

می‌توان گفت: کتاب یاد شده، منبع معتبری برای ارباب تحقیق است و مطالعه این اثر بسیار ارزنده و مهم، به کلیه رهروان علم و فرهنگ، به خصوص دانشگاهیان حوزۀ ادبیات فارسی- دری، بسیار ضروری و مفید تلقی می‌گردد.

این هم اشارۀ مختصری در باب هدیۀ دومین برادر عزیز دکتر فرید نصری یا اثر موسوم به: « بررسی شعر پایداری افغانستان” که به وسیله مرحوم فضل الله زرکوب به نگارش در آمده است. در این کتاب”ادبیات مقاومت در سال های 1357 تا 1371″ بازتاب یافته، دکتر افضلی در این کتاب نیز یادداشتی نگاشته است. راجع به اثر مرحوم زرکوب علی‌العجاله همین نکته قابل یادآوری است که ایشان نتوانسته اند به نقل نمونه های اشعار شعرای مطرح دیگر منسوب به جهاد مبادرت ورزند، در حالی که نویسنده کوشیده اند به اشعار برخی از دوستان، در موارد متعددی استناد بجویند! ای‌کاش این خلا برآن برجسته نمی‌بود. روان آن سفر کرده نیز شاد باد.

نشر کتاب “بررسی شعر پایداری افغانستان” نیز به حمایت مالی خانوادۀ دکتر شیراحمد نصری حق شناس، صورت گرفته است.