آرشیف

قبله» نماد توحید و جهت و نشانه اسلام و ادیان توحیدی است که ادیان الهی را از دیگر آیین‌ها جدا می‌کند و به عبادت‌های آدمی رنگ خدایی می‌دهد. خداوند برای هر امتی قبله مخصوصی تعیین کرده است تا به هنگام نیایش، به سوی او متوجه شوند.میخواهی بسوی خدا رو آوری  پس به کدام سو باید توجه کرد؟ بسوی مشرق، مغرب، شمال، جنوب، آسمان ویا هم زمین ؟

 پاسخ خداوند ج به پرسش فوق این است .( وَ لِلهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَینَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ»(مشرق و مغرب هر دو ملک خداست، پس به هر طرف روی کنید به سوی خدا روی آورده‌اید، که خدا (به همه جا) محیط و (به هر چیز) داناست..یعنی  مشرق و مغرب از آن خداست و به هرسو رو كنيد، خدا آنجاست. اگر كعبه  به عنوان قبله  مسلمانان قرار داده شده است، براى تجلّى وحدت مسلمانان و تجديد خاطرات ايثارگرى و شرك ستيزى ابراهيم عليه السلام است و بدين سبب داراى قداست و احترام مى‌باشد.

هر چند عدۀ آیه فوق را به این آیه(فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِالْحَرامِ) منسوخ میدانند وبرایش شان نزول بیان میکنند که این آیه درباره قومى نازل گرديد كه در تاريكى شب به نماز ايستاده بودند و جهت قبله بر آنان معلوم نبود وقتى كه صبح شد فهميدند كه نمازشان به طرف قبله نبوده است و خداوند اين آيه را نازل فرمود که هر طرف روی بیاورید خدا همانجاست.

من نویسنده  به نسخ آیات موجود در قرآن شریف باور ندارم  هر آیه که در قرآن وجود دارد محل تطبیق دارد ودرک قرآن خرد ودرک دینی مطابق به شأن خداوند ج میخواهد نه اینکه اگر از درک معنی وحکمت نزول ومحل تطبیق عاجز آمدیم باجسارت نا باور کردنی آیه را بنام منسوخ دور بیاندازیم وحکمش را متروک بدانیم   آنجا ئیکه نسخ ونسی ذکر شده مربوط به ازاله آیات از صدر پیامبر ص است وبخاطر رفع نگرانی پیامبر ص خداوند ج فرمود بجای آیات فراموش شده از صدر وحافظه تو آیات مشابه ویا سهلتر وبهتر در حکم نازل میکنم..

اگر خدا شناس باشیم  میدانیم که آیه ( ولله المشرق والمغرب فأینما تولوا فثم وجه الله) تفسیر وجود خداست.وهم آیه مبارکۀ مى‌فرمايد: «لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ» «2» يعنى: اى مردم! نيكى اين نيست كه رو به سوى شرق يا غرب در حال عبادت بكنيد، بلكه نيكى در ايمان واقعى شما به خدا و انجام كارهاى خداپسندانه است.

بر حسب روایات دینی  پیامبر(ص) در مکه و سال‌های نخست پس از هجرت در مدینه، به سوی بیت المقدس نماز می‌گزارد؛ اما دوست داشت بسوی مکه نماز بگذارد و بدین جهت در انتظار وحی و تغییر قبله به سر می‌برد. خداوند با نزول آیه قبله، او را خشنود کرد و مسلمانان را به تغییر قبله به سوی کعبه فرمان داد بیت المقدس قبله اول مسلمانان بوده اما در سال دوم هجرت  در مدینه منوره  با نزول آیه 144 سوره بقره حین ادای نماز پشین  ودر اوج توقع وانتظار پیامبر اسلام  حکم تحویل قبله از بیت المقدس به بیت الحرام نازل شد. (قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ (ترجمه: نگریستنت را به اطراف آسمان می‌بینیم. تو را به سوی قبله‌ای که می‌پسندی می‌گردانیم. پس روی به جانب مسجدالحرام کن. و هر جا که باشید روی بدان جانب کنید. اهل کتاب می‌دانند که این دگرگونی به حق و از جانب پروردگار آنان بوده است. و خدا از آنچه می‌کنید غافل نیست.)^{[ بقره–۱۴۴]}

یک مغالطه یا توهم در مورد قبلۀ اول: مسلمانان هم کعبه را قبله اول مسلمانان می پندارند وهم بیت المقدس را  میگویند کعبه از زمان حضرت آدم(ع) قبله بوده است.^[۷] حضرت ابراهیم(ع) کعبه را بازسازی کرد و حضرت موسی(ع) برای نجات مسجدالاقصی از شرک و انحراف، به امر خداوند، بیت المقدس را قبله قرار داد.

این ادعارا هم میکنند  که قبله رسمی مسلمانان تا دو سال پس از هجرت، بیت المقدس بوده کعبه در آن هنگام، به صورت بتخانه‌ای درآمده بود و نماز گزاردن به سوی آن، شبهه احترام به بت‌ها را برمی‌انگیخت. در حالیکه در سال دوم هجرت هم کعبه یک بتخانه بود پس چطور این شبه رفع شد.؟

یک ابهام دیگر: پیامبر بزر/وار اسلام در حین نزول آیه تحویل قبله در مسجد قبلتین فعلی با چرخش  یا 180 درجه ای در اثنای نماز مقتدی بود ویا همچنان امام  باقی ماند ؟ چون با چرخش در صف آخر قرار گرقت ومقتدی ها آنهم خانم ها که در صف آخر بودند در صف اول قرار گرفتند وپیامبر ص در صف آخیر پس مشکل امامت چگونه بوده است؟ آیا پیامبر اسلام نماز را ترک کرد ویا در حال نماز قدم زده به صف اول آمد؟ برای رفع این شبه بعضی روایت کرده اند که پیامبر ص قدم زده بطرف دروازه یا صف اول آمد.

علل تغییر قبله: یهودیان پیغمبر ومسلمانان را طعنه میدادند که گویا اسلام دین کا مل نیست واز خود قبله ندارد واین سوء استفاده یهودیان پیغمبر اسلام را قلبا آزار میداد به همین دلیل  حضرت محمد ص از خداوند ج خواست تا مکه را که محل تولد وی وقبله آدم وابراهیم است بحیث قبله مسلمانان بگرداند تا اینکه دعایش قبول شد وآیه در مدینه نازل گردید.) اینجا یک ایراد وارد است اینکه اگرتحویل قبله بخاطر طعنه یهودیان بوده که گویا بیت المقدس قبله یهود هاست پس چرا حالا مسلمانان ادعای دارند بیت المقدس باید تحت قیمومیت آنها باشد نه یهودان؟ بخاطر اینکه بیت المقدس قبله یهودان است ازوی رو گرداندند وحالا ادعای قیمومت وسر پرستی آنرا دارند؟ این یکنوع زیاده خواهی وتصرف بر حق دیگران محسوب میشود.

نکته: نظر من نویسنده  این است که ادعای حاکمیت وانحصار بر اماکن مقدس خصوصا بیت احرام وبیت المقدس  که نماد تجلی حضور خدا ومظهر جلال وعظمت نا محدود الهیست کار نا پسند است .بر حسب دستور الهی مساجد خصوصا بیت الحرام وبیت المقدس باید محل تجمع و تبلور وحدت تمام خدا پرستان جهان  ومحل امن برای همه انسانهای روی زمین باشد .اینکه مقدسترین مکان روی زمین نا امن ترین محل روی زمین  وملوث ترین مکان بخون انسانهاست نه با فلسفه وجودی بیت الله همخوانی دارد ونه هم با لطف ومرحمت بی پایان خدائیکه بخاطر او جنگ وخونریزی را براه انداخته ایم. هیچ زمینی مقدس نیست اگر رضای خدا در آن نباشد وهیچ سمت وسوی بخدا منتهی نمیشود اگر قلب شما پاک وعمل شما صاف وصادقانه نباشد…( مى‌فرمايد: «لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ» «2» يعنى: اى مردم! نيكى اين نيست كه رو به سوى شرق يا غرب در حال عبادت بكنيد، بلكه نيكى در ايمان واقعى شما به خدا و انجام كارهاى خداپسندانه است.)

نظر مفسران  وتأویل گران در مورد تغییر قبله از بیت المقدس بسوی بیت الحرام:

• در سال‌های حضور پیامبر(ص)در مکه، خانه کعبه محل نگهداری بت‌های مشرکان بود. از این رو، پیامبر(ص) به طور موقت با فرمان خداوند به بیت المقدس روی گرداند و به این ترتیب، صفوف مسلمانان از مشرکان که به کعبه اهتمام می‌ورزیدند، جدا گشت.
• با تشکیل حکومت پیامبر(ص) در مدینه، جامعه مسلمانان تا حدی استوار گشت و صفوف آنان از دیگران کاملاً مشخص شد. از این رو، دیگر قبله‌بودن بیت المقدس ضرورت نداشت و پیامبر(ص) خواستار تغییر آن شد؛ ضمن آنکه کعبه، کهن‌ترین خانه توحید و اصیل‌ترین کانون پیامبران بود. همچنین با صدور حکم تغییر قبله، مسمانان از یهودیان که به سوی بیت المقدس متوجه بودند، مشخص می‌شدند.
• نوت: از نظر من نویسنده این تفسیر یا توجیه پاسخ خوبی برای پژوهشگران نیست  .چون در سال دوم هجرت که تحویل قبله صورت گرفت باز هم کعبه محل پرستش بت ها بود اگر دلیل عبادت بسوی بیت المقدس وجود بتها بود باز هم بتها  در کعبه عبادت میشد؟
• پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، یهودیان از قبله‌بودن بیت المقدس، سوءاستفاده کرده و آن را نشانه نقص اسلام و حقانیت خود معرفی می‌کردند. (بقره، ۱۴۶؛ انعام، ۲۰بنابر برخی روایات، یهودیان مدینه مدعی بودند که مسلمانان قبله‌ای نداشته‌اند و آنان مسلمانان را به سوی بیت المقدس راهنمایی کرده‌اند
• از حکمت‌های تغییر قبله، آزمایشمسلمانان بوده است؛ زیرا آنان که پیرو راستین فرمان خداوند بودند، بدون تعصب و اکراه این تغییر را پذیرفتند؛ ولی آنان که ایمان خالص نداشتند و به مقام تسلیم نرسیده بودند، هم‌آوا با یهودیان، بهانه‌جویی و چون و چرا را آغاز کردند و اطاعت از این دستور را بسیار دشوار یافتند