آرشیف

روز گذشته در یکی از رسانه ها سخنان سفیر هند آقای امرسنها را به دقت  شنیدم وی می گفت پاکستان از افغانستان به عنوان میدان جنگ در برابر هندوستان استفاده می کند. آقای امر سنها اظهار داشت  هراس افگنانی که به افغانستان می آیند آیا از افریقا می آیند؟ آیا آن ها از مالی یا نایجیریا می آیند؟ نه. ما می دانیم که آن ها ابزار کی ها هستند؛ هزاران کتاب درباره پناه گاه هراس افگنان نوشته شده است. بدبختانه یک منطقه خاص به پناهگاهی برای هراس افگنی مبدل شده است. هراس افگنان در پاکستان مستقر استند و این یک راز سرپوشیده نیست. نه تنها سفیر هند بلکه اکثریت مردم افغانستان از سیاست های اخیر رئیس جمهور آقای داکتر اشرف غنی که همه هست و بود افغانستان را میخواهد قربانی اهداف و آرزو های دیرینه پاکستانی ها نماید تشویش دارند . به باور من نه تنها پاکستان و افغانستان بلکه   سیاست خارجی هر کشور پیوسته از دو سو در حال دگرگونی است: یکی از سوی تحولات داخلی و دیگری از سوی تحولات خارجی و به همین دلیل لازمه یک سیاست خارجی قوی و موفق وجود دو عنصر اختفا و سرعت است. همین دو عنصر است که به سیاستمداران زیرک و توانمند اجازه می‌دهند تهدیدها را به فرصت و فرصت‌ها را به کامیابی تبدیل کنند. اما رهبری حکومت وحدت ملی بدون تحلیل همه جانبه از گذشته ماجرا جویانه ای پاکستان روی مناسبات با پاکستان خیلی عجله دارد شتاب تحولات به ویژه در روزگار کنونی گاه چنان است که دقایق هم تعیین کننده هستند گاهی این دقایق و این تصامیم منافع دراز مدت ملی را میتواند قربانی سیاست های نا عاقبت اندیشانه سازد. در گذشته و  حال متاسفانه از اثر مداخله های بی شرمانه ای پاکستان کشور عزیز ما افغانستان   با مسائل گوناگون سیاسی و امنیتی مواجه است که پیش بینی ثبات یا ستیز برای آینده درخشان آن را دشوار و پیچیده ساخته است. شواهد و نشانه های متعدد از امیدواری و ناامیدی در صحنه آتی سیاسی، ‌امنیتی و اجتماعی کشور ما وجود دارد که بررسی و مطالعه آنها می تواند بسترساز فهم تحولات آینده این منطقه گرددعلاوه بر مسائل مزمنی همچون مسئله تروریزم دهشت افگنی و مداخلات آشکار و پنهان دیگر  .همه میدانند در نظام بین الملل فعلی، سیاست خارجی تابعی از نظام داخلی کشورها شده است و نمی تواند به عنوان یک متغیر مستقل تلقی شود. به نظر می رسد طی پنج ماه  گذشته، بعد از ایجاد حکومت وحدت ملی سیاست خارجی نه تنها در میان کشورهای منطقه بلکه در میان کشورهای فرا منطقه منحیث اهرمی چالش زا در دراز نای تصمیم گیری ها  تبدیل شده است.  هند پاکستان را چالش زا میداند ایران سعودی را نگهداری توازن در روابط بین کشور های منطقه و فرا منطقه از ضرورت های اولیه ای حکومت افغانستان شمرده می شود . هدف از نگارش فوق بررسی موازنه قدرت رخ داده در آسیا در پرتو رقابت های هند و پاکستان است. هند و پاکستان از زمان استقلال تاکنون، به دلیل پیشینه مشترک، نوعی گریز و منازعه نسبت به یکدیگر داشته اند. آن گونه که پس از آزمایش هسته ای ١٩٧٤ هند، پاکستان به دنبال حفظ موازنه دفاعی خود با این کشور برآمد. در دهه ١٩٩٠ نیز دو کشور برای حفظ موازنه قدرت در مقابل یکدیگر، به یک بازدارندگی هسته ای دست پیدا کردند و قاعده بازی قدرت در روابط دو کشور تبدیل به حاصل جمع جبری صفری شد. با تحولات و حوادثی که از دهه اول قرن ٢١ رخ داده است، از جمله کشته شدن بن لادن، در گذشته تیرگی روابط پاکستان و امریکا، مبارزه با تروریسم، همکاری های هسته ای و امنیتی هند-امریکا و تاثیر این تحولات بر روابط کشورهای منطقه جنوب آسیا با یکدیگر و با قدرت های خارج از منطقه این پرسش قابل طرح است که چشم انداز موازنه قدرت در روابط دو کشور هند و پاکستان با در نظرداشت سیاست های اخیر دولت جمهوری افغانستان تحت رهبری حکومت وحدت ملی  به کدام سو سیر خواهد کرد؟ بزودی در این مورد سر و صدا های به گوش ها خواهند رسید چنانچه همین حالا کشور هند علاقه ندارد بعد از این مانند گذشته همکار دایمی افغانستان باشد   فرضیه این نوشته این است که با توجه به حاکم بودن ژئوپلتیک بحران بر روابط هند و پاکستان در منطقه جنوب آسیا هر یک از دو کشور هند و پاکستان سعی دارد به نوعی موازنه قدرت در مقابل دیگری مبادرت ورزد، با اتحاد و ائتلاف با دیگر کشورهای خارج از منطقه جنوب آسیا موازنه را به نفع خود تغییر دهند چنانچه پاکستان در حال حاضر افغانستان را مهره ای محوری به منافع خود میداند و در تلاش است تا با همکاری افغانستان به نوعی با کشورهای فرامنطقه ای وارد مناسبات و اتحاد استراتژیک شود.
 
ژئیوپلوتیک بحران در منطقه :
هند و پاکستان واقعیت ها ی ژئیو پلوتیک مسلط در جنوب آسیا هستند الگوی روابط ژئیوپلوتیکی در این منطقه تقابل و رویا رویی دو قدرت مهم این منطقه را به نمایش می گذارد  . بنا براین نگرانی  های امنیتی اصلی جنوب آسیا مربوط به بخش سیاسی نظامی ناشی از کشمکش هند و پاکستان بر سر افغانستان  است تاثیر بحران کمشیر و افغانستان بر روابط درون منطقه ای شبه قاره هند آشکار ترین نمونه عینی یک بحران ژئیوپلوتیکی است که بر مجموعه امنیتی فضای منطقه ای شبه قاره هند اثر بی بدبینی در قیاس با سایر مسائیل  و مشکلاتی که در این شبه قاره وجود دارد می گذارد این منازعه نمونه مناقشه حل نشده است که از عادی شدن روابط بین دو کشور جلوگیر میکند بنابرین مهم ترین مکان استراتیژیکی که تشنج میان هند و پاکستان را در آشکار ترین شکل خود به وجود آورده است در منطقه مورد منازعه جامو و کشمیر و رقابت روی روابط با افغانستان نیز شکل گرفته است به طوری که اختلاف سرزمینی  بین آنها با ادعا های ایدئولوژیکی و مذهبی از استحکام و دوام بیشتری بر خوردار شده است طی 68 سال هند و پاکستان چهار جنگ را بر سر جامو و کشمیر تجربه کرده اند و هر دو کشور خواستار قرار گرفتن آن در چارچوب مرزهای خود بوده اند اما هیچ کدام از آنها نتوانسته اند تا کنون در جامه عمل پوشاندن به خواسته خود به طور کامل موفقیتی کسب کنند در مورد اهمیت کشمیر می توان به این موارد اشاره کرد  موقعیت ممتاز ژئیواستراتیژیکی کشمیر و قرار گرفتن در قلب آسیا و در میان کشور های چین هند و پاکستان
پاکستان در مجموع برای مقابله با تهدید های هند یک استراتیژی چهار بعدی را دنبال میکند
1_ اتحاد با کشور های ثلث برای موازنه با تهدید های منطقوی هند
2_ نگهداری از یک قدرت نظامی متعارف بزرگ و توانمند برای محروم کردن هند از فضای استراتیژیک لازم برای ایجاد یک جنگ محدود .
3_ توسعه یک استراتیژی نا متقارن برای محدود کردن هند در مسئله کشمیر و افغانستان .
4_ توسیعه سلاح های هسته ای برای پیش گیری از پیروزی هند در یک نبرد
 
شکل گیری موازنه گرایی جدید :
در حال حاضر موزانه گرایی جدید قدرت در منطقه جنوب آسیا می توان رگه هایی از تداوم و تغیر را مشاهده کرد تغییری که از راهبرد نظامی امنیتی هند وپاکستان آغازشده و ماهیت موازنه پیچیده قدرت در این منطقه خواهد انجامید در شرایط موجود در منطقه جنوب و جنوب غربی آسیا نوع فضای رقابت تنش زا مناسبات های کشور های هند امریکا ، پاکستان ، افغانستان چین،  حاکم است از اینرو در منطقه جنوب آسیا موازنه گرایی جدید قدرت در حال شکل گیری است که در قدم اول افغانستان قربانی رقابت های هند و پاکستان خواهند شد .همان گونه که بررسی شده در حال حاضر رقابت بین هند و پاکستان روی افغانستان از شکننده ترین و بحران خیز ترین مناطق جهان بعد از شرق میانه  بوده میتواند و این خود زمینه بی ثباتی و نا امنی را در بین کشور های منطقه زیاد تر میسازد به تغییر دیگری فضای واقع گرایی رقابتی و منطق  موازنه قدرت در روابط هند و پاکستان ژئیوپلوتیک  بحران و تهدید در منطقه جنوب آسیا رقابت تسلیحاتی و بازدارندگی  هسته ای بین  دو کشور و گسترش  همکاری های  امنیتی با قدرت های فرا منطقه ای از سال های استقلال  تا به حال نه تنها مشکلات منطقه را حل  نکرده بلکه بر پیچیده گی موزانه قدرت در این منطقه افزوده است اگرچه تکیه بر بازدارنده گی  محور  حفظ امنیت میان هند و پاکستان است اما منطق موزانه قدرت در روابط دو کشور همچنان پابرجاست و افغانستان در برهم زدن این توازن باید زیاد تر گام بر ندارد اگر توازن قدرت بین هند و پاکستان از عملکرد سیاست های افغانستان سر چشمه گیرد بزودی باعث شکل گیری بلوک بندی های منطقه ای و بین المللی دیگری  شده میتواند . امیدوارم رهبری دولت افغانستان وضیعت موجود و رقابت های بحران زا بین هند و پاکستان را در مورد افغانستان عمیقاً درک نماید در غیر آن یک بار دیگر افغانستان قربانی رقابت های این کشور ها خواهد شد .