آرشیف

طالبان از یک‌صدوسومین سال‌روز استرداد استقلال کشور، بدون ذکر نام شاه ‌امان‌الله خان تجلیل کردند. این گروه در حالی سالگرد استقلال افغانستان را گرامی می‌دارند که پرچم سفید خود را جایگزین پرچم سه‌رنگ کشور کرده‌ و هشدار داده‌ است که برافراشتن پرچم ملی از سوی شهروندان به قیمت جان‌شان تمام خواهد شد.

والیان طالبان درباره چگونه‌گی کسب استقلال دیدگاه واحدی ندارند. در شماری از ولایت‌های کشور، والیان طالبان استرداد استقلال را نتیجه جنگ‌های ‌امان‌الله خان، شاه پیشین افغانستان، به کمک عالمان دین و شهروندان دانسته‌اند، اما عده‌ای از والیان دیگر این گروه، امان‌الله‌خان را «مرتد» و عامل «بدبختی» کشور توصیف کرده‌اند.

در خبرنامه‌ای که به مناسبت سال‌روز استرداد استقلال از سوی طالبان منشتر شد، آمده است: «برای ما در کنار سایر روزهای تاریخی، امروز (۲۸ اسد) نیز یک روز تاریخی است که ملت با نذرانه نمودن جان‌های‌شان، جبر بیگانه‌گان را شکستند و خود را از چنگال یک امپراتوری آزاد نمودند.» در این خبرنامه طالبان بار دیگری خواستار برقراری روابط نیک با جهان شده‌اند. خبرنامه می‌افزاید: «طالبان خواهان مناسبات استوار براساس ارشادات دین مبین اسلام با کشورهای منطقه و جهان می‌باشد.» طالبان همچنان از «تأمین امنیت بی‌مثال» در کشور یاد کرده و تأکید کرده‌اند که یک ‌سال پیش «ریشه‌ یک اشغال‌گر» از میان برداشته‌ شده است. ظاهراً منظور آنان از خروج نیروهای نظامی ایالات متحده امریکا است.

همچنان ملا محمد یعقوب، پسر ملاعمر و وزیر دفاع طالبان، در سخنرانی خود به مناسبت یک‌صدوسومین سالروز استراد استقلال کشور گفته است که ارتش طالبان به معنای واقعی آن آزاد و غیروابسته است و رهبران این گروه برای مشکلات اقتصادی که در کشور وجود دارد، نگران نیستند. او تأکید کرده که ارتش این گروه ضد منافع ملی و یا برای تغییر عقیده اسلامی حاضر نیست هیچ فرمایشی را بپذیرد.

این در حالی است که طالبان دو روز پیش (پنج‌شنبه، ۲۷ اسد) روند نصب پرچم سفید امارت را در شماری از جاده‌های مزدحم پایتخت آغاز کردند. فرماندهان این گروه در ولایت‌های مختلف کشور به دکان‌داران دستور داده‌اند تا پرچم سفید امارت را بالای دکان‌های‌شان نصب کنند. همچنان روند بازرسی موترها در جاده‌های پایتخت نسبت به روزهای دیگری تشدید یافته بود. شهروندان در پایتخت به‌سان سال‌های گذشته از ۲۸ اسد پذیرایی چندانی نکردند. بحران سیاسی، چالش‌های اقتصادی و تأثیرات فروپاشی نظام جمهوریت از علت‌هایی شمرده می‌شود که روحیه شهروندان تا حد زیادی تضعیف شود و دلگرمی چندانی به روزهای مناسبتی، به‌ویژه سالروز استرداد استقلال کشور نداشته باشند.

شماری از جوانان در ولسوالی کامه ولایت ننگرهار، با برافراشتن پرچم سه‌رنگ افغانستان از این روز تجلیل کردند. اقدامی که مخالفت طالبان را در پی داشت. همچنان طالبان در ۲۷ اسد امسال به شهروندان ولایت زابل هشدار داده‌اند که برافراشتن پرچم سه‌رنگ کشور به قیمت جان آنان تمام خواهد شد. از همین‌رو، از ۲۸ اسد در بیشتر ولایت‌های کشور تجلیل آن‌چنانی صورت نگرفت.

چگونه‌گی تجلیل طالبان از سال‌روز استرداد استقلال کشور با واکنش‌هایی نیز مواجه شده است. شماری از صاحب‌نظران این گرامی‌داشت طالبان از ۲۸ اسد را یک اقدام «قومی» خوانده و می‌گویند که رهبران و جنگ‌جویان این گروه به جز پیوند قومی هیچ سنخیتی با امان‌الله خان، شاه نوگرای افغانستان ندارند. زیرا به گفته آنان، امان‌الله‌خان طرفدار آموزش زنان و ارزش‌های دموکراتیک در کشور بود؛ در حالی که طالبان از بیخ‌وبُن با آن مشکل دارند.

محبوب‌شاه محبوب، استاد دانشگاه کابل و رییس امور فرهنگی و اجتماعی اداره امور ریاست جمهوری پیشین، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید که طالبان در حالی از یک‌صدوسومین سال‌روز استرداد استقلال تجلیل می‌کنند که افغانستان عملاً توسط «پنجاب» اشغال شده است. آقای محبوب می‌افزاید که در کنار «اشغال پنجاب» طالبان به‌عنوان یک گروه افراطی‌ـ‌مذهبی به طور قطع با ارزش‌های آزادی کشور مخالف‌اند. او تأکید می‌کند که این گروه در حالی از استقلال افغانستان توسط شاه ‌امان‌الله‌خان تجلیل می‌کنند که پرچم ملی کشور را قبول ندارند و ارزش‌هایی را که غازی ‌امان‌الله خان به دست آورده بود را هم نمی‌پذیرند.

این استاد دانشگاه حق آموزش زنان را یکی از ارزش‌های بزرگ توصیف می‌کند که توسط شاه ‌امان‌‌الله ترویج شده است، اما طالبان اکنون با آن مخالف‌اند. آقای محبوب تصریح می‌کند که سیاست داخلی و خارجی طالبان عملاً در اختیار پاکستان، به‌ویژه زیر اداره ارتش و اداره استخبارات (آی.اس‌.ای) اسلام‌آباد قرار دارد. به گفته او، تلاش‌های امان‌الله‌ خان در راستای استقلال از بین رفته است.

این استاد پیشین دانشگاه کابل خاطرنشان می‌سازد که طالبان در پیوند به استقلال کشور دیدگاه واحدی ندارند و هر جنگ‌جو و فرمانده این گروه صاحب دیدگاه ویژه خود است.

فردوس کاوش، تحلیل‌گر امور سیاسی، به تفاوت‌های دوره زعامت شاه ‌امان‌الله ‌خان با رژیم طالبان پرداخته است. آقای کاوش در برگه فیس‌بوک‌اش نوشته: «شاه ‌امان‌الله پس از لغو خلافت عثمانی در سال ۱۹۲۴ میلادی فرصت آن را داشت تا امیرالمومنین شود و جای خلیفه عثمانی را بگیرد، ولی برخورد عقلانی و انسان‌دوستانه را برگزید و در جرگه پغمان مولوی‌هایی را که به منظور قبول لقب امیرالمومنین او را زیر فشار قرار داده بودند، قانع ساخت که عصر خلافت، امیرالمومین و امپراتوری‌های دینی گذشته و همه انسان‌ها در واحدهایی به نام دولت‌ـ ملت تنظیم شده‌اند.»

آقای کاوش افزوده است: «امروز که صد سال از آن روزگار فاصله داریم، در آن جغرافیا امیرالمومنین حکم می‌راند که کشور را قلمرو مفتوحه خود می‌داند و مردمان ساکن آن را رعیتی می‌شمارد که تنها مکلف به اطاعت‌اند.» از دید این تحلیل‌گر سیاسی، امان‌الله خان در شروع قرن ۲۰ تلاش کرد کشورش را به تمدن معاصر وصل کند و همه اصلاحات امانی، از آموزش دختران گرفته تا آزادی جراید، قانون‌مند شدن مالیات، توزیع تذکره تابعیت، ثبت رسمی ازدواج‌ها و دیگر اصلاحاتی که سبب قدرت‌مند شدن جامعه می‌شد، آرمان مشترک مشروطه‌خواهان و نیروهای پیشرو در شبه قاره هند، آسیای‌میانه و خاورمیانه بود.

 مخالفان و موافقان تجلیل از استقلال افغانستان

تاریخ‌نویسان و صاحب‌نظران درباره چگونه‌گی به دست آمدن استقلال افغانستان در مورد ماه و سال آن اختلاف‌ نظر دارند. برخی از این صاحب‌نظران معتقدند که در ۲۸ اسد سال ۱۲۹۸ خورشیدی هیچ حادثه‌ای اتفاق نیفتاده است، اما عده‌ دیگری از این روز به‌عنوان روز استرداد استقلال افغانستان یاد می‌کنند که شاه‌امان‌الله تنها کنترل سیاست خارجی کشور را در اختیار گرفت. شماری از کاربران رسانه‌های اجتماعی با تحلیل وضعیت کنونی می‌گویند که افغانستان مستقل نیست و شاخصه‌هایی که لازمه یک کشور مستقل است، در افغانستان دیده نمی‌شود.

دکتر عسکر موسوی، تاریخ‌نگار و مردم‌شناس، پیش از این در رسانه‌ها گفته است که افغانستان مستقل نیست؛ چون توانایی اقتصادی، سیاسی، نظامی ندارد. آقای موسوی تأکید کرده: «استقلال تنها غیرت و شعار نیست. ما اصلاً مستقل نیستیم. نه‌تنها مستقل نیستیم که اصلاً ما به فهم استقلال نرسیده‌ایم. در زمان امان‌الله خان هم به فهم استقلال نرسیده بودیم. تا زمانی‌ که به این قضایا خارج از عواطف و احساسات و افتخار واهی به تاریخ پنج‌‌هزار‌ساله نگاه نشود، تا زمانی‌ که از این خواب بیدار نشویم و تا زمانی‌که قبول نکنیم که یک ملت بسیار عقب‌مانده، وابسته و تحقیرشده هستیم، نمی‌فهمیم که استقلال واقعی چی است.»

از سوی دیگر، حشمت‌الله رادفر، روزنامه‌نگار و مشاور پیشین شورای عالی مصالحه، در برگه فیس‌بوک‌اش نوشته است: «امیتاز اعلان استقلال به شاه ‌امان‌الله خان بر می‌گردد، اما جان گپ در بیانیه‌ عامیانه‌ حبیب‌الله کلکانی نهفته است.» حبیب‌الله کلکانی گفته بوده است: «استقلال نه از پدر من است و نه از مادر امان‌الله، بلکه محصول جان‌کنی‌های ملت است.»

 واکنش چهره‌های سیاسی و کشورهای خارجی

حامدکرزی، رییس جمهور پیشین کشور، ۲۸ اسد را تبریک گفته و آرزوی صلح در کشور کرده است. آقای کرزی در رشته توییتی گفته است که یگانه راه بیرون‌رفت از مشکلات موجود و برقراری صلح و ثبات پایدار در کشور، برخورد آگاهانه با وضعیت حاکم و آغاز بی‌درنگ گفتمان ملی می‌باشد.

عبدالله عبدالله، رییس‌شورای عالی مصالحه پیشین نیز ۲۸ اسد، یک‌صدوسومین روز استراد استقلال افغانستان را تبریک گفته است. او در پیام خود افزوده است که آزادی و استقلال «محصول ایثار و فداکاری نیاکا‌ن‌ ما» از سرتاسر کشور است.

رحمت‌الله نبیل، رییس عمومی اداره امنیت ملی پیشین نیز در پیام کوتاهی در صفحه تویترش نوشته است: «یک‌صدوسومین سال‌گرد شکوهمند استقلال کشور مبارک باد.»

با این حال، از بین کشورهای جهان، تنها سفیر پاکستان سالروز استقلال افغانستان را تبریک گفته است. منصوراحمد خان، سفیر پاکستان در کابل، به نماینده‌گی از کشورش سال‌روز استرداد استقلال افغانستان را تبریک گفته و از آن به‌عنوان روز ملی یاد کرده است. او در رشته توییتی نوشته است که نخست‌وزیر و وزیر خارجه پاکستان این روز را برای ملت افغانستان تبریک گفته و برای افغانستان آرزوی پیشرفت و رفاه کرده‌اند.

امان‌الله خان در سال ۱۹۱۹ میلادی پس از اعلام پادشاهی، استقلال سیاست خارجی افغانستان را از بریتانیا به دست آورد. این در حالی بود که پیش از آن افغانستان بنابر معاهده‌ای، امور خارجی خود را به بریتانیا واگذارکرده بود و بدین‌گونه سیاست‌های خارجی از طریق هند بریتانیایی اداره می‌شد. در ۱۰۳ سال گذشته، نظام‌های گوناگون با شکوه بیشتری از این روز تجلیل کرده‌اند.