آرشیف

روشنگری افسون اثر نام آشنای دکتر یعقوب یسنا که اخیراً در بازارهای کتاب افغانستان گُل کرد و پس از چاپ بلا فاصله توجه اکثریت از خوانندگان و اهل مطالعه در کشور را نیز به خود جلب نمود.
بنابر تبلیغات گسترده در خصوص این اثر اینجانب نیز یکی علاقمندان مطالعه این مرقومه شدم، سر انجام خریدم و خواندم.
 دکتر یعقوب یسنا هدف از انتخاب نام «روشنگری افسون» برای این اثر را گفته است که معنای انتخاب این نام؛«برخورد نقادانه‎ی گرایش به نادانی‎ها و اغوا شدگی‎ها است. یعنی برخورد نقادانه‎ی گرایش به نادانی‎ها و ساده‎انگاری‎ها از چشم‎انداز معرفتی ارایه شده است که چشم انداز معرفت فلسفی مدرن و پسا مدرن را در بر می‎گیرد».
ناصر مقصودی موسس انتشارات مقصودی که زحمت چاپ اثر را کشیده است تحت عنوان سخن ناشر گفته است؛«نویسنده در این کتاب به نقد ساده‎انگاری معرفتی، هستی‎شناسی، ذوق‎شناسی و علمی- آموزشی در مناسبات فکری و فرهنگی جامعه‎ی افغان پرداخت است». در نتیجه می‎شود گفت که مولف این کتاب هدف خود را از نوشتن این اثر عبور از ساده‎انگاری‎های فکری و فرهنگی جامعه افغان الی رسیدن به جامعه عقلانی و مدرن عنوان کرده است.
بی‎گمان این اثر از سوی افراد زیاد در سطوح مختلف جامعه مورد استقبال قرار گرفت و کلمات توصیفی زیاد نثار استاد یسنا به عنوان آفرینشگر این اثر شد. بنده نیز چاپ و تکثیر این اثر وزین را برای جناب استاد و جامعه کتاب‎خوان افغانستان خجسته باد می‎گویم. همانطوری که هر اثری در پهلوی مزیت‎های فراوان دارای کاستی‎های نیز است. اثر موجود نیز یکی از آن اثرهای است که بنابه داشتن محتوای جدی و بدیعی واکنش‎های مثبت منفی را نیز به همراه دارد؛ اما من بدور از ریز پردازی به محتوای این اثر، بطور کلی برداشت خود را در زمینه این مرقومه به گونه ارایه می‎دارم:

1. در ابتدا باید بگویم که جسارت استاد یسنا به عنوان نویسنده این اثر قابل ستایش است. او یکی از معدود نویسندگانی است که توانسته/می‎تواند منظور خود را بی‎هیچ هراسی برای مخاطبانش بگوید. ناگفته‎های گفته شده در پیوند به برخی مسایل مربوط به دین، فرهنگ، سیاست و کمی هم قومیت …در این کتاب واقعاً جدی است.
2. تفنن ادبی و خلق اصطلاحات و ترکیبات جدید زبانی در این اثر یکی از موضوعات است که دکتر یسنا توانسته به آن فایق آید. اگرچند که در برخی جاها حتا محتوا قربانی بازی با کلمات شده است.
3. تشخیص و پرداختن به  برخی از موضوعات جامعه ساده‎انگار و راه‎های گذر از آن بسوی جامعه عقلانی و مدرن یکی دیگر از ویژگی‎های این اثر است. بسیاری از مقالات که در این کتاب ارایه شده است واقعاً جدی است که می‎تواند چشم انداز خوبی برای عبور از ساده انگاری و رفتن به مسیر عقلانیت باشد.

اما از نظر من کاستی‎های هم در این اثر به چشم می‎خورد که نیاز به تذکر دارد:

1. عدم پرداختن به موضوع واحد. این کتاب چیزی شبیه دکان عطاری است که در آن هرچیزی است. از فلسفه، تا سیاست، اجتماع و ادبیات …
2. چیزی شبیه هجونامه؛ در بخش‎های زیادی از این کتاب دکتر یسنا ارزش کتاب‎اش را در جایگاه یک عقده‎گشایی کار فیسبوکی تقلیل داده است. در چندین جای از این کتاب به آقای سید رضا محمد و یاسین نگاه مسئول اتحادیه نویسندگان حمله شده است. من فکر می‎کنم تاریخ‎سازی یک عقده چند روزه فیسبوکی کاری است اشتباه، در حالیکه دکتر یسنا از شدت خشم که داشته الی فروکش شدن خشم‎اش از هیچ حمله‎ی نسبت به دوستان قدیمی‎اش دست برنداشته است.
3. هیچ‎انگاری و قضاوت یک طرفه؛ دکتر یسنا نه تنها دو تن از شاعران و نویسندگان را تا جایگاه "خرمگس" به مفهوم رایج افغانی تنزیل جایگاه داده است، بلکه سایر شعرا و نویسندگان مطرح کشور  نیز از حمله قلمی آن مصون نمانده اند. یعنی ایشان بدون اینکه اندکی از هنر آنها نیز بگوید یکسره عیب‎های آنها را کنار هم قطار می‎کند که من این کار تقلیل‎گرایانه استاد یسنا را منصفانه نمی‎دانم.
4. کاش آقای یسنا مجموع مقالات‎اش را به لحاظ رشته دسته‎بندی می‎کرد، یعنی هر بخش از کتاب را سر جایی خودش به عنوان کتاب تدوین و تکثیر می‎نمود.  نویسنده به عنوان استفاده از فرصت کوشیده است تا هرچه نوشته‎ی که دارد بخاطر جلوگیری از نابودی در این کتاب ضمیمه و چاپ کند که این همه بهم ریخته‎گی محتوا به باور من شاید برای خوانند گان اثر خیلی ها هم خوشایند و جالب تمام نشود.
5. داشتن برخی از اشتباهات املایی و تایپی که به برخی از آن ذیلاٌ اشاره می گردد:

هنرهای تجمسی/ هنرهای تجسمی پاراگراف 1 ص 34. متدوام/ متداوم پارا 1 ص 36. اجتماعیای/ اجتماعی‎ای پارا 1 ص51. مدهبی/مذهبی پارا 3 ص 61. تدوام/ تداوم پارا 2 ص 68.  متدوام/ متداوم پارا 2 ص 73.  اندیشدن/ اندیشیدن پارا 3 ص 85.  قطع/ قطعه پارا 2 ص 89. دروه ی/ دوره ی پارا 2 ص 93. دروه ی/ دوره ی پارا 3 ص 93. هرینه/هزینه پارا 3 ص 95. استدال/ استدلال پارا 2  ص 98. امپرتور/ امپراتور پارا 2 ص 101. تدوام/ تداوم دومرتبه در پارا 2  ص 114. لزره ها/ لرزها پارا 1 ص 115. آفرنیش/ آفرینش پارا 2 ص 139. سادهشده/ ساده شده پارا2 ص 158. سادهانگارانه/ ساده انگارانه پارا 3 ص 158. نمونهی/ نمونه ی پارا 1 ص 160. قاعدهاش/ قاعده اش پارا 2 ص 161. شیوهها/ شیوه ها پارا 2 ص 161. کردهاند/ کرده اند پارا 2 ص 162. نرمابزاری/ نرم ابزاری پارا2 ص 164. تعین/ تعیین پارا 3 ص 168. قرارد/ قرار پارا 4 ص 170. اساطیری رارا/ اساطیری را پارا 4 ص 175. بارهاش/ باره اش پارا 1 ص 178. نرمابزاری/ نرم ابزاری پارا 2 ص 216. جانواران/ جانوران پارا 2 ص 224. می ش ود پارا 1 ص238. ازداوج/ ازدواج پارا 3 ص 238. بینادی/ بنیادی پارا ص 249. حکایت/ شکایت پارا2 ص 268. جهاناسرار/ جهان اسرار پارا 2 ص 268. متداوم/ متدوام پارا 4 ص 287. قواعده/ قاعده پارا 1 ص 288. جقدر/ چقدر پارا 2 ص 289. متدوام/ متداوم پارا 2 ص 291.  نقدبی/ نقد ادبی پارا 2 ص 291. پساخت گرایی/ پسا ساختارگرایی پارا1 ص 315.  آونگارد/ آوانگارد پارا2 ص 321. برزو/ بروز پارا 3 ص 326. دهنی/ ذهنی پارا 4 ص 326. شود/ شوند پارا 1 ص 331. فهیمده/ فهمیده پارا 2 ص 333. کاردکرد/ کارکرد پارا 3 ص 333. انسانی/ انسانِ پارا 3 ص 333. نصحت/ نصیحت پارا 3 ص 339. منبای/ مبنای پارا 3 ص 387. دستان/ داستان پارا 1 ص 424. بینادگرایانه/ بنیادگرایانه پارا 4 ص 447. بپوندد/ به پیوندد پارا 2 ص 449. اختصتص/ اختصاصی پارا 2 ص 449. بهصورت/ به صورت پارا 2 ص 460. پایاننامه/ پایان نامه پارا 1 ص 466. رسانها/ رسانه ها پارا 2 ص 466. انده بار/ اندوه بار پارا 4 ص 469
 
به هرحال استاد یسنا را در جامعه افغانستان می‎شود "خرمگس"  آتن به مفهوم سقراط گفت. آفرینش همچو اثرها در بیداری جامعه و مردم نقش بسزایی دارد. برای جناب استاد آرزوی موفقیت دارم و چشم به راه آفرینش های بعدی شان هستم.
از شما عزیزان ی هم که تا هنوز این کتاب را نخوانده اید نیز می طلبم تا مطالعه آن را از دست ندهید، بی‎گمان خالی از فایده نخواهد بود.
 
با حرمت
عصمت الله راغب