آرشیف

مشکل روزه در کشور های اسکا ندنوی؟

کشور های اروپائی شمالی  چون ( دنمارک سویدن، ناروی وفنلاند)  که در قطب شمال واقع  انددر برخی فصول سال از نعمت شب تاریک  محروم اند که این حالت بر نماز وروزه تا ثیر خودرا دارد.مثلا نماز شام ساعت یازده شب شروع میشود ، بعد از افطار وادای نماز شام وبعد خفتن وتراویح وسحری بلا فاصله نماز صبح  شروع میشود . از جانب دیگر ضیقی وقت باید یک وقت غذا صرف کند چون فاصله بین  غذای شب وسحری بسیار کم است وهم  وقت برای استراحت بسیار کم است ویا هم اصلا وجود ندارد.(درین حالت ها مفهوم آیه (وجعلنا نومکم سبا تا ووجعلنا اللیل لباسا )کمتر عملی میشود.
دوم مشکل نماز:در زمستان بخاطر کوتاه بودن روز ها فاصله بین ظهر وعصر بسیار کوتاه است ویا وقت شام بسیار کم است  .خصوصا وقت ساعات درسی وامتحان شاگردان برابر میشود و گاهی وقت کار کار گران  است که مستقل نیستند  ونمیتوانند در این فا صله زمانی کار های به هم پیوسته وزنجیره ای را ترک کنند.در چنین شرائط  نماز را چه گونه ادا کنند؟

مقدمه: در اجرائی احکام دینی هیچنوع حرج  ما لا یطاق نیست: اسلام ادا واجرائی احکام شرعی را در حد توان ووسع انسان واجب ساخته  وهیچکس مکلف نیست بالا تر از توان تکلیفی را بدوش بگیرد. درین مورد ارشاد الهی رهنمائی اول ماست که فرموده(لا یکلف الله نفسا الا وسعها)
 مضمون آيه شريفه همان حقيقت عقلى را تأييد مى‏كند كه وظايف و تكاليف الهى هيچ‏گاه بالاتر از ميزان قدرت و توانايى ا نسانها نيست  وهمه احکام شرعی بر بنیاد همین اصل تفسیر میشود.  یعنی اجرائی تکا لیف شرعی بر حسب هدایت خدائی حکیم وعادل  به حد توان  انسان واجب است.
وسع" از نظر لغت به معنى گشايش و قدرت است، قبل ازینکه کسی  وسع وقدرت را تعریف کند  هر شخص خودش بهتر از دیگران می داند که وسع و قدرتش چقدر است بنابراین خود شخص می تواند آنرا تشخیص دهد. تفسیر آیه لا یکلف الله نفسا  هم  این است که  پروردگار وظيفۀ را كه خارج از قدرت وتوان باشد هرگز بر عهده كسى نگذا شته ونمیگذارد بلكه تكليف باندازه توانائى مكلف است.و چون احكام اسلام بر اساس رعايت حقوق فرد و اجتماع  است تكليف بعملى كه خارج از قدرت باشد در نزد عقلا نيز قبيح و ناروا است و در همه  ادیان آسمانى نيز اين امر فطرى رعايت شده است.
نظر اول: تطبیق حالت متعارف:
در کتب مختلف فقهی توضیح شده  در مواردی که موضوعاتی خارج از متعارف پیدا می شود  باید طبق متعارف عمل گردد مثلا در مناطقی که روز و شب از حد متعارف خارج می شود.ما نند روز های تا بستان کشور های اسکندنوی  باید طبق مناطق متعارف (مانند مناطق معتدله ونسبتا نور مال)  عمل شود، یعنی شخص بخاطر گر فتن روزه وقت امساک یکی از کشور های متعارف ودارائی وقت معتدل را که بوی نزدیکتر است انتخاب کند  ویا از  عر بستان سعودی شروع تا  آسیائی شرقی هر کشوریکه خود روزه دار انتخاب میکند درست است.(هر چند برخی تنها عر بستان سعودی را الگو گفته اند اما ازینکه کدام نص ودلیل شرعی بر انتخاب مشخص وجود ندارد اینجا باید اختیار به روزه دار داده شود .
نظر دوم  قضا بجای ادا:
قاعده این است اگر کدام حکمی شرعی بوقتش ادا نشود باید قضا آورده شود خصوصا نماز وروزه .با آنکه شخص مکلف است  در مورد اوقات نمازهای یومیه و روزه، حتی الوسع  افق محل سکونت خود را رعایت کند.  اما اگر روزه گرفتن بر اثر طولانی بودن روز، غیر مقدور  ویا با حرج همراه باشد، ادای آن ساقط و قضای آن واجب میگردد. یعنی روزه را اصلا درین فصل نگیرد وقضائی انرا در یک فصل دیگر سال که معتدل  ودر حد توان است ادا کند .
نکتیه: در مورد نظر اول هر چند روزه دار وقت کشور های متعارف را انتخاب میکند اما امساک وافطار  متعارف  را از دست میدهد چون هردو  با سنجش زمان در وقت روشن صورت میگیرد در حا لیکه وقت سحر وافطار به نص صریح قرآن عظیم الشان بیان گردیده و از : طلوع صبح صادق آغاز وتا غروب آفتاب ادامه مى يابد.
« وكلوا واشربوا حتى يتبين لكم الخيط الابيض من الخيط ا لاسود من الفجر ثم أتموا الصيام الى اليل »
(تا آن وقت بخوريد وبنوشيد كه خط سفيد از خط سياه خوب نمايان وآشكار شود وباز روزه را تا اول شب به اتمام رسانيد وآنرا بگيريد.)(آیه 178 سوره بقره)
واما در حالت قضا آوردن فضیلت ماه رمضان فوت میشود…لذا شخص مکلف هر نظری را که انتخاب میکند فضیلت را از برکت رحمت بیکران الهی مطالبه نماید.
 
 ایراد وپاسخ : برخی ایراد میگیرند که  با در نظر داشت مفهوم آیه ذیل مشکل تفاوت  اوقات نماز وروزه خصوصا در کشور های شمال اروپا جهان شمولی اسلام را زیر سوال می برد.؟
با توجه به این آیه شریفه که خدای تعالی می‌فرماید: «أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَةَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ فَتابَ عَلَیْکُمْ وَ عَفا عَنْکُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِی الْمَساجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُون»؛ خداوند زمان روزه را از صبح سپیده دم تا شب معرفی کرده است در صورتی که در قطب شمال طول روز و شب 6 ماه است. آیا این موضوع نشان دهنده آن نیست که قرآن فقط برای مردم عربستان نازل شده است (نه برای همه مردم جهان)؟
 
پاسخ :دین اسلام، به عنوان کامل‌ترین دین آسمانی، با داشتن کتابی تحریف ناپذیر و منابع بزرگ و وسیع معرفتی، که شامل قرآن مجید و سنت پیامبر(ص) واجتهاد مجتهدین دینی جهانی و عالم‌گیر است. خداوند متعال با تصریح به جهانی بود رسالت پیامبر گرامی اسلام(ص) دایره شمول دین مقدسش را همه مردم، بدون توجه به قومیت و جنسیت و شرایط جغرافی آنان، دانسته است. چرا که مخاطب دین، فطرت و عقول مردم است و تفاوتی بین فطرت و عقل مردم یک سرزمین با سرزمین دیگر وجود ندارد .ناحیه جغرافیایی نمی‌تواند محدود کننده دایره شمول دین اسلام باشد.
این‌که برخی از عبادات، در دین اسلام، به زمان خاص یا مکان خاصی مشروط شده، بیان‌گر این نیست که این دین، متعلق به منطقۀ خاص یا گروهی معدود از مردم است؛ زیرا این قید، مربوط به امری فرعی از امور دین است نه اصول. در مواردی که شرایط غیر متعارف حکم‌فرما است،به شرایط متعارف رجوع می‌شود.
بخاطر شرائط خاص نماز وروزه نمی‌توان اسلام را محدود به شبه جزیره عربستان کرد؛ زیرا مناطق وسیعی از کره زمین  شرایط مشابه با سعودی را دارند وفقط بخش کوچکی از آن و عده بسیار کمی از ساکنان زمین، شرایطی متفاوت با حالت معمول دارند. حال اگر بخواهیم اسلام را مخصوص بخش اکثری مردم بدانیم و فقط تعداد معدودی از مردم را که در مناطق قطبی یا نزدیک به آن زندگی می‌کنند را جزو مخاطبین دین اسلام ندانیم، کاری غیر عقلایی و بدون دلیل و توجیه انجام داده‌ایم.

روزه ماه مبارک رمضان یکی از ارکان اسلام است که حکم آن توسط کتاب و سنت و اجماع امت اسلام ثابت شده است، و بر هر مسلمان بالغ و عاقلی واجب و فرض است تا رمضان را روزه بگیرد، و برای او جایز نیست که بدون عذر شرعی مانند مریضی یا مسافرت و یا حاملگی و شیردادن به نوزاد روزه اش را بخورد.
بنابراین بر مسلمانان واقع در کشورهای اسکاندیناوی و یا سایر کشور ها نیز مانند هر مسلمان دیگری روزه ماه رمضان واجب و فرض است و بایستی تکلیف شرعی خود را بنحو احسن انجام دهند، و ان شاءالله به دلیل سختی روزه آنها اجر و ثواب بیشتری خواهند برد.
اما اینکه در برخي كشورها از جمله در کشور اسکندنوی، وضعیت طوری پیش می اید که :
چندين روز آفتاب طلوع و يا غروب نمي كند،ویا در این کشور ها روزها طولانی و شب بی نهایت کوتاه می باشد ولی از هم متمایز باشند، پس حکم خواندن نماز وروزه در این کشور ها مانند بقیه کشورهاست یعنی از طلوع فجر صادق روزه را شروع میکنند و پس از غروب آفتاب روزه را میشکنند، هر چند شب بسیار کوتاه و روز طولانی باشد.
وقت سحر وافطار به نص صریح قرآن عظیم الشان بیان گردیده و از : طلوع صبح صادق آغاز وتا غروب آفتاب ادامه مى يابد.
« وكلوا واشربوا حتى يتبين لكم الخيط الابيض من الخيط ا لاسود من الفجر ثم أتموا الصيام الى اليل »
(تا آن وقت بخوريد وبنوشيد كه خط سفيد از خط سياه خوب نمايان وآشكار شود وباز روزه را تا اول شب به اتمام رسانيد وآنرا بگيريد.)(آیه 178 سوره بقره)
خواهر وبرادر مسلمان !
ولی در برخی از کشور ها وضعیت طوری می باشد که اندازه روز و شب از هم متمایز نمی باشد پس وظیفه مسلمانان است که در ماه مبارک امساک وافطار روزه خویش را مطابق امساک افطارکشور های همچوار ویا نزدیکترین کشوری به آنها که ساعات شب و روزش 24 ساعته و از هم متمایز است را معیار خویش قرار دهند و همراه آنها روزه را اغاز و پایان دهند، ودلیلش آنست که در یکی از روز ها پیامبر صلی الله علیه و سلم برای اصحاب کرام خویش حدیث آمدن دجال قبل از قیامت را بازگو میکرد، به صحابه گفت ابتدا که دجال ظهور میکند روز اول مانند یکسال بطول میانجامد، و روز دوم به اندازه یکماه، و روز سوم به اندازه یک هفته، و بقیه روزها مانند روزهای معمولی سپری میشود، سپس صحابه سؤال کردند که آیا آن روزی که برابر با یکسال میباشد آیا کافی است که فقط 5 نماز فرض را ادا کرد؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم در جواب فرمودند: خیر، بلکه باید اوقات را اندازه گیری کنند و هر نماز فرض را سر وقت بخوانند.در نتیجه اوقات روزه نیز باید اندازه گیری شود.
همچنان برخی ازعلماء ارشاد فرموده اند : مسلمانان :که در کشور های زندگی میکنند واندازه روز و شب از هم متمایز نمی باشد، میتوانند امساک وافطار خویش را مطابق امساک وافطار کشور عربستان سعودی تنطیم نماید. ویا هم اگر یک فرد مسلمان در صورتیکه توانمندی، وامکانات آنرا داشته باشد در این ماه مبارک به مکه مکرمه ویا مدینه منوره سفر نموده و روزه ماه مبارک رمضان در آنجا بعمل ارد که به یقین فضيلت بسيار دارد…
سوال دوم  مشکل نماز :
در کشور های اروپای که تعداد مسلمانان کم اند ومسلمانان هم مانند دیگران یکسان  تابع قوا نین وشرائط کار اند گاهی در ادای نماز ها بوقت وزمان آن دچار مشکل میشوند. خصوصا در وقت اجرائی کار های زنجیره ای وبه هم پیوسته که ترک یک ویا دو نفر با عث فلج شدن ما شین  واستادن شدن همه کار گران میشود.  با آنکه در محل کار  غالبا جای  خاص برای نماز  مسلمانان مشخص شده اما به استثنای ماه رمضان در دیگر وقتها باید نماز را  وقتی ادا کنند که  به شرکت ها  وصاحب کار ضرر نرسانند و اگر شخصی  بدون موافقه  واجازۀ رئیس ویا مدیر کار را ترک کند وبه نماز برود منجر به بر کناریی آن  از کار میشود که نقص ویا مشکلی کمی نیست پس درینصورت مسلمان چه کار کند؟
پاسخ: اول کوشش شود حین قرار داد کار برای صاحب کار تفهیم شود که نماز را بوقت مشخص آن میخواند واگر مشکلی پیش شود همان قا عدۀ ( ما جعل الله علیکم فی الدین من حرج)  ویا تکلیف به حد توان است رعایت میشود و شخص میتواند نماز را قضا بیاورد ویا از قاعده جمع بین صلو تین استفاده کند.. که در همین فاصله زمانی حتما یک تفریح دارد.جمع تقدیم ویا تا خیر مشکلی نیست چون پیامبر اسلام من حیث رهنمود در حالت سفر و روز عرفه برای مسلمانان این شیوۀ ادای نماز را نشان داده است.یعنی جمع بین الصلواتین جا ئز است.