آرشیف

بابا طاهرعریان(۳۲۶هـ ق – ۴۱۰هـ ق) گویا در همدان می زیسته وهم در آنجا دفن شده. شاید لهجه های لرستانی، مازندرانی، بختیاری، کًرد، همدانی و رگه های دیگری اززبان پهلوی(هزارسال قبل) در اشعار وی سایه انداخته اند. نویسنده این سطور خیال می کنم واژه های از زبان پشتو، نیز با اندک تفاوت در تمام دوبیتی های بابا طاهر وجود دارد. اگر زبان پشتو در پهنه تاریخی آریانای کبیر وخراسان بزرگ محشوربوده باشد، باید ریشه های آن را در زبان پهلوی پیگیری کرد. در این مقال طور نمونه چهارده دوبیتی از کتاب « ترانه های بابا طاهر» چاپ ششم ۱۳۸۳موسسه قدیانی تهران، با شماره های آنها از همان کتاب، انتخاب شده که لغات شبیه کلمات پشتو(به تصور خودم )در قوسین( ) ارائه می شود با توضیح بعضی کلمات:

ته – تو، کره – کن، کرید – کنید، کرم – کنم، مکه(مکوه) – مکن، مو – ما، وینم ـ بینم، بوینم ـ ببینم، بوینه – ببینه، نو ی ـ نباشد، واژم(وایم) ـ میگویم، واجم(وایم) ـ میگویم ، واجی(وایی) ـ میگویی، شی ـ شوی.

***

دو بیتی های از بابا طاهر بحیث نمونه :

۴۴

خوشا آنان که هر شامان (ته وینند)×× سخـن واته کـرن واته نشینند

گــرم دستـرس (نوی) آیم (ته وینم) ×× بشم آنان(بوینم) که( ته وینند)

۴۹

آلاله ‌کـوهسارانم (ته ای) یار×× بنفشه جو کنارانم(ته ای)یار

آلاله کوهساران هفته ای بی ×× امید روزگارانم (ته ای) یار

۵۳

دلـم زار و دلـم زار و دلـم زار×× طـبیبـم آورید دردم (کرید) جار

طبیبم چون(بوینه) برموی زار×× (کرم) درمون دردم را به ناچار

۶۶

(ته) که دانی به مو چاره بیاموز×× که این تیره شوان واکه(کرم) روز

گهی(واژم) که کی بی روز وابی×× گهی(واژم) که هرگـز وانبی روز

۸۱

بشم واشم که تا یاری (کره) دل ×× به بختم گریه و زاری (کره) دل

بگردی و نجویی یاری چون مو×× که از جان و دلت یاری(کره)دل

۹۷

دلم دردین و نالینه چه (واجم) ×× رخم گردین و خاکینه چه (واجم)

اگـر بنواجیم، حاجت رواکـن ×× وگر محروم ساجی، مو چه ساجم

۱۰۱

هـزاران ملـک دنیا گـر بدارم ×× هــزاران ملـک عقبی گـر بدارم

پوره نه دلبرم تا با (ته واژم) ××که بی روی (ته) آن را گر بدارم

۱۲۳

نمی دانم کـه رازم وا کـه (واژم)‌×× غم سوز و گدازم وا که (واژم)

چه واژم هــرکه دانه بنگره فاش ×× دگـر رازو نیازم وا کـه( واژم)

۱۳۶

دلـــم زار و حــزینـه چـون ننـالــم ×× وجـودم آتشـینــه چـون ننــالم

به مو( واجن)که چند و چون ننالی×× چو مرگم در کمینه چون ننالم