آرشیف

حمله انتحاری بر آموزشگاه «کاج» در غرب شهر کابل که منجر به کشته شدن بیش از پنجاه دانش‌آموز نوجوان شد، واکنش‌های گسترده داخلی و خارجی را در پی داشته است. دامنه این واکنش‌ها از کابل به امریکا، اروپا و شمار زیادی از کشورهای جهان گسترش یافته است. شماری از کاربران شبکه‌های اجتماعی کارزاری را زیر عنوان «نسل‌کشی هزاره‌ها را متوقف کنید» در توییتر به راه‌ انداختند. این کارزار اکنون همراهی هنرمندان، سیاست‌مداران و هزاران کاربر شبکه‌های اجتماعی را با خود دارد. در حال حاضر هشتگ این کارزار در توییتر بیش از هفت میلیون و ۵۰۰ هزار بار هم‌رسانی شده است. حمایت‌کننده‌گان این کارزار از نهادهای بین‌المللی فعال در عرصه حقوق بشر می‌خواهند که آن‌چه «نسل‌کشی هزاره‌ها در افغانستان» خوانده می‌شود را به رسمیت بشناسند و عاملان آن را شناسایی و محاکمه کنند.

هزاران شهروند افغانستان روز شنبه، ۱۶ میزان، در شهرهای مختلف جهان در واکنش به آن‌چه نسل‌کشی در افغانستان خوانده می‌شود، راه‌پیمایی اعتراضی برگزار کردند. این راه‌پیمایان قطع‌نامه مشترکی را به نشر رساندند. در این قطع‌نامه تأکید شده است که سازمان ملل متحد و جامعه جهانی باید «نسل‌کشی هزاره‌ها در افغانستان» را به رسمیت بشناسند. در این قطع‌نامه همچنان از ایالات متحده امریکا و اتحادیه اروپا خواسته شده تا گام‌های لازم و فوری برای حفاظت از هزاره‌ها بردارند. تشکیل کمیسیون حقیقت‌یاب برای شناسایی عاملان حمله‌های خون‌بار علیه شهروندان هزاره افغانستان و رسیده‌گی به این قضیه از سوی دادگاه بین‌المللی لاهه، از موارد دیگری است که در این قطع‌نامه درج شده است.

کاربران شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه جمعیت هزاره‌های افغانستان‌ نیز تأکید دارند که هدف از راه‌اندازی این کارزار و راه‌پیمایی‌هایی که در امریکا، اروپا، استرالیا و آسیا به راه افتاده است، به رسمیت شناخته شدن «نسل‌کشی هزاره‌ها» توسط سازمان‌های بین‌المللی به‌ویژه دادگاه بین‌المللی لاهه است. به گفته معترضان، آنان می‌خواهند با رساندن پیام‌شان به جهانیان و ایجاد هم‌دلی و هم‌دردی میان گروه‌های مختلف انسانی‌، توجه کشورهای جهان را در امر توقف این کشتارها جلب کنند.

کاربران صفحات مجازی فهرستی را در ارتباط به کارزار «نسل‌کشی هزاره‌ها را متوقف کنید» منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد روز گذشته در بیش از ۹۶ شهر در کشورهای مختلف جهان تظاهرات برگزار شده است. در شماری از شهرهای جهان که تاکنون تظاهرات برگزار شده، معترضان با شعار «نسل‌کشی هزاره‌ها را متوقف کنید» به خیابان‌ها ریخته‌اند. نوارهای تصویری نشر شده در شبکه‌های اجتماعی، نشان می‌دهد که صدها معترض در واشنگتن دی‌سی، سیدنی، برلین، ماکاسار، رم‌، پاریس و شهرهای دیگر جهان تا حال به خیابان‌ آمد‌ه‌اند.

فرهاد دریا، وجیهه رستگار و داوود سرخوش، از هنرمندان شناخته‌شده کشور، نیز از این کارزار اعلام حمایت کرده‌اند. فرهاد دریا راه‌پیمایی اعتراضی به آن‌چه نسل‌کشی هزاره‌ها در افغانستان خوانده می‌شود را «بزرگ‌ترین، گسترده‌ترین و مردمی‌ترین همایش‌ها و اعتراضات» برای توقف نسل‌کشی هزاره‌ها خوانده است. همچنان وجیهه رستگار با نشر نواری تصویری در رسانه‌های اجتماعی، گفته است: «هموطنان عزیز در اعتراض به نسل‌کشی برادران و خواهران هزاره ما و همچنین نسل جوان کاج که هر کدام به‌مثابه دختران و پسران ما هستند، بیایید که صدای اعتراضی خود را بلند کنیم.»

هم‌صدایی سیاسیون کشورهای غربی

افزون بر شهروندان و شماری از هنرمندان افغانستان، عده‌ای از چهره‌های سیاسی کشورهای دیگر نیز در میان راه‌پیمایان حضور یافته و سخنرانی کرده‌اند. در استرالیا کریس بوین، عضو پارلمان و وزیر انرژی این کشور، در جمع معترضان سیدنی حضور یافته و گفته است: «راست است که مردم هزاره از جنگ‌های پی‌درپی رنج کشیده‌اند، پشت سرهم قتل‌عام شده‌اند. کشتار پی‌درپی، سال‌های پی‌درپی.» او در سخنرانی‌اش در جمع معترضان با اشاره به حمله انتحاری در آموزشگاه کاج در غرب کابل که بیش از ۵۰ کشته و نزدیک به ۹۰ زخمی برجای گذاشت، تاکید کرده است: «این نه‌تنها جرم است که علیه هزاره و جوانان انجام شده، بلکه باید عاملان آن مجازات شوند. حمله‌ای که در ۳۰ سپتامبر در مکان پرجمعیت جوانان صورت گرفت، واقعیتی را نشان می‌دهد که جهان مثل ما و شما یک‌جا گرد هم نیامده تا صدا کند این‌گونه حملات را متوقف کنید.»

با این حال دیان کولمن، عضو شورای شهر کمبرلند و پرفیسور دانشگاه (Western Sydney Unieversity) که در جمع معترضان به «نسل‌کشی هزاره‌ها» پیوسته، در صفحه فیس‌بوکش نگاشته است: «من این افتخار را دارم که امروز با جامعه هزاره سیدنی همبسته‌گی کنم. این تظاهرات بخشی از اعتراض جهانی علیه بمب‌گذاری بر آموزشگاهی در کابل بود که در ۷۰ کشور جهان برگزار شده است.» او افزوده است: «همه حق آزادی، برابری و عدالت دارند و نسل‌کشی هزاره‌ها را متوقف کنید.»

اعتراض به «نسل‌کشی هزاره‌ها» که گفته می‌شود در بیش از ۹۰ شهر در کشورهای مختلف جهان برگزار شده، روز گذشته در شهرهای مختلف امریکا، کانادا، استرالیا، آلمان، بلجیم، فرانسه، ایتالیا، ناروی، پولند، سویدن، سویس، فنلند، اندونیزیا، ترکیه اتریش، نیوزلند، برازیل و پاکستان با تجمع اعتراضی دنبال شده است. معترضان خواستار توقف «نسل‌کشی هزاره‌ها» و به رسمیت شناخته شدن آن از سوی نهادهای بین‌المللی شده‌اند.

با این حال، تصاویری که در رسانه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، نشان می‌دهد که شماری از شهروندان افغانستان در یکی از کارخانه‌های سنگ‌بری در اصفهان ایران و شماری از دانش‌جویان در  این کشور با در دست گرفتن پلاکاردهای «نسل‌کشی هزاره‌ها را متوقف کنید»، به این کارزار پیوسته‌اند.

همچنان روز شنبه، ۱۶ میزان، شماری از شهروندان افغانستان مقیم اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان، با تجمع اعتراضی به کارزار «نسل‌کشی هزاره‌ها را متوقف کنید» پیوسته‌اند و با شعارهای «عدالت عدالت، هزاره حق زنده‌گی دارد» خواستار به رسمیت شناخته شدن نسل‌کشی هزاره‌ها از سوی نهادهای بین‌المللی حقوق بشری و کشورهای جهان شده‌اند.

مصداق‌های نسل‌کشی چیست؟

در همین حال، میرزا رفعت، کارشناس امور حقوقی، در صحبت با روزنامه ۸صبح، می‌گوید که کشتار گروهی هزاره‌ها در افغانستان مصداق‌ بارزی از «نسل‌کشی» است. به گفته او، هر اقدام و نیتی که منجر به نابودی و حذف فزیکی یک بخش یا کلیت گروهی از یک قوم یا مذهب خاص شود، مصداق بارز نسل‌کشی است. آقای رفعت می‌افزاید: «کشتار سیستماتیک و هدف‌مند هزاره‌ها و حمله بر مراکز آموزشی و مذهبی آنان در افغانستان، با نیت از بین بردن این گروه قومی خاص صورت می‌گیرد. برنامه‌هایی برای نابودی هزاره‌ها طرح و به اجرا گذاشته می‌شود که مصداق‌های بارز نسل‌کشی است.»

این کارشناس مسایل حقوقی تصریح می‌کند که به رسمیت شناخته شدن «نسل‌کشی هزاره‌ها» از سوی دادگاه بین‌المللی جزایی (ICC) و نهادهای بین‌المللی حقوق بشری، الزامات و مکلفیت‌هایی را برای کشورهای جهان به بار می‌آورد که برای تحقق عدالت دست به کار شوند.

به گفته او، راه‌های دشوار و درازی تا به رسمیت شناخته شدن این اقدام از سوی جهان پیش روی معترضان است، اما تأکید می‌کند که باید مدارک و زمینه‌هایی برای تحقیق نهادهای بین‌المللی در افغانستان مساعد شود و نیز با روشن ساختن اذهان عامه در جهان، می‌توان به این خواست انسانی که حرمت گذاشتن به خون انسان‌ها و تحقق عدالت در سراسر جهان است، نزدیک شد.

آقای رفعت خاطرنشان می‌سازد که با به رسمیت شناخته شدن «نسل‌کشی هزاره‌ها»، برقراری عدالت در زمان حاضر ممکن است میسر نشود، اما مسیر و گام‌هایی برای برقراری عدالت پس از جنگ سنجیده و برداشته می‌شود و عاملان آن به جز از سوی دولت‌ خاص، از سوی دادگاه بین‌المللی جزایی (ICC) نیز مورد پی‌گرد قرار می‌گیرند. او تحقق این خواست را برای محافظت از غیرنظامیانی که در معرض خطر نسل‌کشی قرار دارند و جلوگیری از ارتکاب مجدد چنین جرایم، سودمند می‌داند.

با این وصف، دامنه این اعتراض‌ها در حال گسترش است. تاکنون ده‌ها شخصیت داخلی و بین‌المللی از جمله سیاست‌مداران، هنرمندان و نویسنده‌گان به کارزار پایان خشونت در افغانستان به‌ویژه علیه هزاره‌ها پیوسته‌ و هشتگ «نسل‌کشی هزاره‌ها را متوقف کنید» را در توییتر به اشتراک گذاشته‌اند.

این معترضان در راه‌پیمایی‌های مختلف تداوم حمله‌ بر مراکز آموزشی، ورزشی، فرهنگی و مسجدها و تکیه‌‌خانه‌های هزاره‌ها را مصداق‌های نسل‌کشی می‌دانند که از چندین سال به این سو ادامه داشته است. این معترضان از حمله بر آموزشگاه موعود در دشت برچی یاد می‌کنند که در آن ۴۸ دانش‌آموز کشته و ۶۷ تن دیگر زخمی شدند. به گفته آنان، در جریان چند سال گذشته در غرب کابل مساجد نیز مورد حمله قرار گرفته‌اند. آنان از حمله بر مسجد باقر‌العلوم در اول قوس ۱۳۹۵ خورشیدی یاد می‌کنند که ۲۷ کشته و ۶۷ زخمی بر‌جا گذاشت‌. همچنان در حمله دیگری در مسجد امام زمان در منطقه پل‌خشک برچی، ۳۹ تن کشته و ۴۵ تن زخمی شد‌ند.

باشگاه ورزشی «میوند» که یک مکان غیرنظامی و شخصی است، در ۱۴ سنبله ۱۳۹۷ هدف حمله واقع شد که در نتیجه‌ آن ۳۰ تن کشته و ۵۰ تن دیگر زخمی شدند. در سال بعد، به تاریخ ۲۸ اسد ۱۳۹۸ یک تالار عروسی به نام «شهر دبی» در غرب شهر کابل هدف حمله انتحاری قرار گرفت که در نتیجه آن ۸۰ تن جان باختند و نزدیک به ۲۰۰ تن دیگر زخمی شدند. یک مرکز فرهنگی به نام تبیان نیز در دشت برچی هدف حمله انتحاری قرار گرفت که در آن ده‌ها تن کشته شدند.

شفاخانه دولتی ۱۰۰ بستر دشت برچی نیز در ۲۳ سنبله سال ۱۳۹۹ هدف حمله گروهی از مهاجمان مسلح قرار گرفت که به شمول زنان در حال زایمان و نوزادان، ۲۴ کشته و ۱۶ زخمی در پی داشت. در سوم عقرب ۱۳۹۹ مرکز آموزشی کوثر دانش هدف حمله انتحاری قرار گرفت که در آن طبق آمار رسمی، ده‌ها تن کشته و زخمی شدند. همین‌گونه در یک حمله دیگر در مسجد الزهرا در سال ۲۰۱۷، ۵۰ تن کشته و ۸ تن دیگر زخمی شدند. در سال ۲۰۱۴ در ماه رمضان ۱۴ تن به جرم هزاره بودن در شاهراه غور – کابل از سوی طالبان تیرباران شدند. همین‌گونه حملات متعددی در ساحات مختلف افغانستان علیه هزاره‌ها که عمدتاً شیعه‌اند، صورت گرفته است. این حملات، از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی مصداق‌های بارز «نسل‌کشی هزاره‌ها» خوانده می‌شود.

با این حال، سوال اصلی این است که آیا «نسل‌کشی هزاره‌ها» به رسمیت شناخته خواهد شد؟ گریگوری استانتون، پژوهشگر و بنیان‌گذار دیده‌بان نسل‌کشی، می‌گوید که جوامع بین‌الملل و سازمان‌های حقوق بشری «نسل‌کشی هزاره‌ها» را به رسمیت نخواهند شناخت؛ زیرا به گفته او، به رسمیت شناختن آن، مسوولیت‌های سنگینی را برای آن‌ها به بار می‌آورد. او باور دارد که هزاره‌ها از ۱۸۹۰ به این‌سو مورد قتل‌عام مستمر واقع شده‌اند و دلیل آن هم از نظر او مذهبی است. گذشته از او، تا هنوز نهادهای حقوق بشری از جمله سازمان ملل متحد و دادگاه لاهه، واکنشی به این درخواست‌ها و اعتراضات نداشته‌اند. دیده شود که نتیجه این اعتراضات به رسمیت شناسی «نسل‌کشی هزاره‌ها» خواهد بود یا نه.