آرشیف

قال تعالی: (اقیموا الصلوة و ءاتوُا الزکوة و ارکعوا مَعَ الراکعین)

حضرت رسول اکرم ص مي فرمايد: (بني الإسلام على خمس: شهادة أن لا إله إلاَّ الله وأنَّ محمداً رسول الله وإقام الصلاة وإيتاء الزكاة والحج وصوم رمضان). (متفق عليه، البخاري 8، 1/49 فتح الباري، ومسلم 16، 1/45).

نماز وزکوة دو رکن اساسی ودوکلیمه به هم پیوسته در قرآن نقش روح وجان را دراجتماع دارد. نماز روح وزکوة جان نظام زندگیست یکی فرد را میسازد وبه ملکوت أعلی میرساند ودیگری فرد واجتماع را به اوج ترقی وشکوفائی میرساند. .با آنکه کلیمه طیبه رکن اول واساس تمام أعمال صالح بندگان خداست تکرار پر جاذبه وبه هم پیوسته نماز وزکوة در بیست وهفت آیه قرآنکریم پیامیست بر اینکه روح انسان وقوام نظام زندگی از نماز وزکوة در خشنگی وقوام میگیرد.ظاهرا اینها دو رکن به نظر میایند اما در حقیقت مزایای همه ارکان واحکام شرعی در بطن این دو وجیبه دینی نهفته است .بخاطر اینکه عبادات یا انسان را به انسان ارتباط میدهد ویا اینکه ارتباط بیه خدا وبندگانش را تأمین مکیند واین دوراز وحکمت در أهداف این دو رکن الهی تأمین است. نماز وزکوة دو رکن نهایت مهم وقرین یکدیگر اند:به همان پیمانه که مؤمنین به ادای نماز مأمور شده اند به ادای زکوة نیز مکلف شده اند وچه در بسیاری روایات آمده آنانیکه زکوة مال خودرا نداده اند نماز شان قبول نمیشود چون مال شان پاک نیست طهارت وپاکیزگی روح ووجود شان زیر سؤال است. آمدن زکوة، بعد از نمازمعنی ومفهوم گسترده ای داردومفهومش این است که با دادن زکوة غذای انسان پاک وجسم وروح آن شایسته قیام بدرگاه الهی میشود و این نکته را به اثبات می رساند که نماز راستین، انسان را از ارتکاب زشتکاری ها و رفتارهای ناپسند باز میدارد (ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنکرولذکر الله اکبر) آیا میتوان ادعای اقامه صلوة داشت و در عین زمان آلوده به انحرافات بود؟آیا جوامع اسلامی در دنیای امروز به راستی اهل صلوة اند؟ خصوصا آنهائیکه زکوة اموال شان را درست ادا نکرده اند؟شما در ایات زیر مشاهده خواهید کرد که نماز وزکوة دو رکن به هم پیوسته ومرتبط میباشد ونمیشود یکی را ادا کرد ودیگری ترک ولی باز هم مسلمان بود.! 

نماز مدرسه نظم وقانون:
پیرامون فضیلت وأهمیت أحکام وارکان نماز در قرآن شریف واحادیث رسول اکرم ص وفقه هدایات مکرر ومؤکد آمده است که تعریف وتوضیح رائض وفضائل بحث یک کتاب است درینجا به به فلسفه وحکمت پیوستگی نماز وزکوة اشاره میشود البته ابعاد مختلف فلسفه وحکمت نماز از طرف دانشمندان مورد کنکاش و دقت قرار گرفته و هر کس به فراخور دانش، بینش و نگرش خود از آن سخن گفته است. به رغم تمام این تلاش‌ها، اقیانوس نماز از چنان ژرفایی برخوردار است که غواصان جدید را به تفحص و جستجویی تازه در این اقیانوس فرا می‌خواند تا گوهری نوبدست آورند وبهترین هدیه که انسان از نماز میگیرد نظم وقانون زندگی است.نظم یعنی قرار دادن هر چیز در جایش که ارکان نماز نماد والگوی روشن این نظم است جهان پیرامونی ما متشکل از یک مجموعه قانونمند است.قانون ونظم بر تمام جریانات وحوادث عالم وحرکات دنیا حاکم است.انسان هم که جزء از عالم هستی است چه در ظاهر وچه در باطن مجموعه از نظم وقانون است در عالم تشریع ومدیریت زندگی وکار های روز مره بدون نظم ممکن نیست چنانچه در عالم طبیعی گردش خون وضربان قلب وفعالیت معده وگرده وهمه فعل وانفعالات وجود انسان درس نظم وقانون را بما ارائه میکند.اگر کردار ورفتار انسان دارای نظم وانضباط باشد هم آهنگی بین انسان وسائر پدیده های جهان هستی تأمین میگردد ومیتواند بدون تعطیل وکار شکنی از تمام نعمات الهی به نحو أحسن استفاده کند وبدون نظم وقانون امور زندگی از هم می پاشد چنانچه اگر در جسم انسان بی نظمی پدید اید باعث بیماری ومعطلی فعالیت أعضای وجود انسان میگردد ونامش را میگذارند بیماری واگر این مشکل در رفتار های انسان چه در حیات فردی وچه اجتماعی پدید اید اخلال نظم وبیماری اجتماعی بحساب میاید لذا نقش واثر نماز بخاطر قرار دادن هرچیز بجایش مانند تکبیر تحریمه تسبیح وقرائت ورکوع وسجده تا تشهید همه جهان از نظم ونظام است که باید در تمام شئو نات زندگی ما متجلی باشد.البته قلمرو نظم خیلی وسیع است از زندگی خصوصی انسان شروع تا رفتار های ما در محیط کار واطاق استراحت همه نظم میخواهد.. 
كلمه صلوة یعنی نماز 78 بار در قرآن كريم آمده است كه ميتوان گفت از ميان فرائض ديني بيشترين تاكيد را به خود اختصاص داده است كلمه صلوة از ريشه صلو گرفته شده است و بمعناي رسيدن ، اتصال ، درود و تهيت ميباشد اين كلمه در قرآن با امر به اقامه همراه ميباشد . همچنين در قرآن كريم اقامه نماز معمولا بهمراه فرائض ديگر مثل ايتاء زكوة و … امر به آن شده است و اين مؤيد اين مطلب است كه نماز با انجام فرائض ديني ديگر انسان را رستگار ميكند و اقامه نماز از خصوصيات اصلي مومنان شمرده شده است كه در قرآن كريم مفصلا به آن اشاره شده اشت. خلاصه نماز مکتب قانونون مداری ونظم وتعهد است آنگاهیکه مرد مسلمان در وقت معین به پیشگاه پروردگارش استاد میشود با بلند کردن دستها وآغاز تکبیر تحریمه تا سلام دادن طور منظم أعمال وحرکات مشخص را بگونه وکیفیت مشخص به تر تیب انجام میدهد که خود خود درسی است بخاطرفرا گیری نظم وتر تیب در نظام زندگی وهم نماز پل ارتباط است بین خدا .بندگانش وچه خوب است که جلوه های راز ونیاز خدا وبندگان در سوره فاتحه دقت فر مائید که در هر رکعت نماز تکرار میشود.

زکوة مانند نماز فرض است:
البته در مورد أهمیت زکوة ونقش آن در شکوفائی جوامع اسلامی قبلا مقاله نوشته بودم ودرین نوشته بیشتر به أهمیت زکوة بخاطر پیوند آن به نماز تمرکز صورت گرفته تا ثابت شود زکوة هم مانند نماز از ارکان اساسی وعملی نمودن آن بدون تأخیر ضروری است چون زکوي رکنن اساسی وپیوسته با نماز در اسلام است واگر از رهگذر مدیریتی تنظیم شود با وصف داشتن نصاب وشرائط خاص خود در حقيقت يكنوع ماليات بر – درآمد و توليد و ماليات بر ثروت راكد محسوب مى شود که ادای آن از اهميت خاصى برخوردار است ، تا آنجا كه در رديف مهمترين عبادات قرار گرفته ، و در بسيارى از موارد با نماز همراه ذكر شده ، و حتى شرط قبولى نماز شمرده شده است ! حتى در روايات اسلامى مى خوانيم كه اگر حكومت اسلامى از شخص ، يا اشخاصى ، مطالبه زكات كند ، و آنها در برابر حكومت ، ايستادگى كنند و سرباز زنند ، مرتد محسوب مى شوند ، و در صورتى كه اندرزها در مورد آنها سود ندهد ، توسل به نيروى نظامى ، در مقابل آنها جايز است ، داستان اصحاب رده ( همان گروهى كه بعد از پيامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) از پرداخت زكاوة سر باز زدند حضرت ابوبکر صدیق به مبارزه با آنها برخاست . قرآن در اولین ایات پس از ایمان به خدا، به موضوع انفاق و بخشش و صدقه تأکید میکندکه زکات از مهم ترین آنهاست . در تأييد اين مدرک مي گوييم قرآن کريم در تمام بيست وهفت نقظه ای که از صلوه و زکوه در کنار هم نامبرده همانطور که هميشه از صلوه به طور کلي نام مي برد از زکوه نيز بطور کلي اسم به ميان مي آورد و همانطور که ما انواعي از نماز واجب داريم که نمازهاي يوميه يک قسم آن است انواعي از زکات واجب داريم که ماليات هاي خاص مربوط به گندم و جو و طلا و نقره و امثال آن تنها يک قسم آن محسوب مي شوند و در اصطلاح قرآني از اين قسم بنام «صدقه» نام و نشان داريم و محل مصرف اين ماليات در آيه‌ي 60 از سوره‌ي توبه توضيح داده شده است : « انّما الصدقات للفقراء و المساکين و العاملين عليها و المؤلفه قلوبهم . . . » صدقات تنها مال فقراء و مساکين و مأمورين جمع آوري کننده‌ي آن و براي جلب محبّت و توجّه افراد دور از حقيقت مي باشد

رابطه وشباهت های نماز وزکوة: نماز رابطه محکمی بین انسان و خدا ایجاد می کند و زکوة رمز همبستگیهای اجتماعی است پس پیوند وارتباط این دو رکن بخاطر پیروز شدن بر دشمن لازم است؛ زیرا با این دو مهم، روح و جسم مؤمنان نیرومند می شودوپیوند این دو رکن الهی را از رهگذر راز ومفهوم بشرح ذیل میتوان دید.
در زکوةاسراری وجود دارد که در نماز هم موجود است مثلا .
1-در زکات به فقرا و محرومین کمک مادی می شود؛ در نماز برای آنان و همه مسلمین دعا می شود؛
2-. در زکات، مال انسان پاکیزه می شود؛ در نماز قلب او؛
3- . پرداخت زکات شکر مالی است؛ اقامه نماز، شکر جانی و بدنی است؛
4- با دادن زکات، صفت بخل از انسان دور می شود؛ با خواندن نماز صفت تکبّر سرکوب می گردد.
5- . زکات حافظ مال است؛ نماز حافظ همه اعمال است؛
6- زکات سرمایه فقیران است؛ نماز سرمایه عابدان است؛
7- . زکات دهنده دوست دارد مالش برکت کند و زیاد شود، نمازگزار هم به دنبال پاداشهای بسیار است
8- زکات همانند نماز، سیره پیامبران و اوصیاء الهی بوده است؛(
9- زکات همانند نماز، در همه ادیان وجود داشته است؛(
10- زکات همانند نماز، سبب آمرزش گناهان است؛(46)
11- زکات همانند نماز، در پی دارنده اجر عظیم عندالله است؛()
12-زکات همانند نماز، از نشانه های اهل یقین است؛()
13- زکات همانند نماز، از نشانه های مؤمنان راستین و سبب رستگاری است؛()
14- زکات همانند نماز، شرط برادری و اخوّت دینی است.

أهمیت دورکن نماز وزکوة که در قرآن شریف بار بار پیوسته ذکر شده پیامی روشنی است بر أهمیت این دو رکن در استواری وزیبائی خانه اسلام.از جمله 32 مرد ذکر زکوة 27 مرتبه آن پیوسته با نماز ذکر کردیده که برخی ایات مبارک را درین جا نقل میکنیم.
ذکر برخی آیاتیکه کلیمه نماز وزکوة یکجا وپیوسته آمده است.
1. سوره بقره آیات ۱ تا ٣ الم، ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین، الذین:
2. یومنون بالغیب (ایمان)و یقیمون الصلوة (صلوة)و مما رزقنا هم ینفقون (انفاق)
3. سوره نساء آیه ۱۶۲- … والراسخون فی العلم منهم و المومنون:
4. یومنون بما انزل الیک و بما انزل من قبلک (ایمان)و المقیمی الصلوة (صلوة)و الموتون الزکوة (انفاق)
5. سوره توبه آیه ۱۸– انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الاخر (ایمان)و اقام الصلوة (صلوة)و اتی الزکوة (زکوة)و لم یخش الا الله (نترسیدن جز از خدا)
6. سوره شوری آیه ۳۸والذین استجابوا لربهم (ایمان)و اقاموا الصلوة (صلوة)و امرهم شوری بینهم (زکوة) و مما رزقنا هم ینفقون (انفاق)
7. «الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلوة و آتوا الزکاة و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبة الامور;
8. فإن أقاموالصلوة وآتوالزکوة فإخوانکم فی الدین: ایه 11 سورة توبه
9. يه 51 : نماز حضرت يعقوب و اسحاق. 
و جعلناهم ائمه يهدون بامرنا و اوحينا اليهم فعل الخيرات و اقام الصلوة وايتاء الزكوة و كانوا لنا عابدين.
10. آيه 52 : از صفات متقين اقامه نماز 
الذين اذا ذكر الله و جلت قلوبهم و الصابرين على ما اصابهم المقيمى الصلوة و مما رزقنا هم ينفقون..البته در سوره های ذیل نماز وزکوة پیوسته ذکر گردیده:
11. «انما ولیّکم اللّهُ و رسولُه و الّذین آمنوا الذین یُقیمُون الصلوة و یؤتُون الزّکوة و هم راکعون.
نتیجه تحقیق:
حکمت در پیوستگی وپیوند نماز وزکوة این است که این دو رکن از لحاظ وجوب وثواب در کنار هم قرار دارد نماز یک عبادت روحی و زکات یک عبادت مالی است و هر کس بتواند برای جلب رضایت خدا به پرداخت زکوة موفق شود، از خود گذشتن در راه خدا برای او آسان خواهد بود. یكى ديگر از موانع كمال نماز استفاده از مال حرام است. طمع به اموال ديگران، قانع نبودن به حقوق حقه خويش و عدم رعايت موازين شرع در خوردن و آشاميدن مانع بزرگى براى رسيدن انسان به كمال است.
با آنکه برای ادای نماز تأکید بیشتر صورت گرفته اما برای مانعین زکوة نیز جزای بسیار شدید درقرآن پیشبینی شده واز جمع بندی آیات فراوان در این مورد روشن می گردد به همان سان که خواندن نماز عارفانه و خالصانه، رمز رابطه دوستانه انسان توحیدگرا و بامعنویت با خداست، پرداخت زکوة و حقوق مالی و محرومیت زدایی از درماندگان جامعه نیز رمز رابطه دوستانه او با مردم و نشان رعایت حقوق بندگان اوست.
از قرار گرفتن زکوة در کنار نماز این نتیجه بدست میاید که اگر نماز ستون دین است و اگر نماز بهترین اعمال است، در آیات زیادی برپایی نماز در کنار «ایتاء زکوة » ; پرد ه از راز های ملکوتی نماز ومزیت های بیشمار زکوة من حیث کلید رفع نیاز بندگان بر داشته است.تکیه بر این دو رکن، در حقیقت برای اثبات این واقعیت است که مسلمان شایسته، هم در پیوند با خداوند ارتباط عاشقانه و صمیمی داشته باشد و هم در رابطه با مردم بی تفاوت نبوده و وظایف واجب و مستحب مالی خود را انجام داده، به فکر محرومان جامعه باشد . عالی ترین شکل ارتباط عاشقانه با خداوند نماز است و بهترین شیوه ارتباط با مردم حل مشکلات مادی آنهاست که با ادای وظایف مالی، از سوی مسلمانان این مهم برآورده می شود و پیوستگی نماز و زکوة در آیات و روایات از ارتباط عمیق بین زندگی عبادی و زندگی اقتصادی در اسلام حکایت می کندو نیز حکایت از این دارد که انفاق و بخشش مال، نقش والایی در تکامل روحی انسان دارد. -تکیه بر دو رکن نماز و زکوة این واقعیت را بیان می کندکه شایسته است فرد مسلمان هم با خدا ارتباط عاشقانه و صمیمی داشته باشد و هم در رابطه با مردم بی تفاوت نبوده و وظایف واجب و مستحب مالی خود را انجام دهد و به فکر محرومان جامعه باشد. در قرآن اقامه نماز و پرداخت زکوة به عنوان محک ایمان و اخلاص بر شمرده شده است و این هر دو در حقیقت اولین گام وفاداری به دین معرفی شده اند، «و نماز را به پا دارید، و زکات را بپردازید، و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید. (بقره، آیه.

پی نوشتها:

قرآنکریم .

صحيح مسلم 3/172 و سنن ابي‌داود 1/202 و ترمذي 3/172

. تفسير الميزان 1/ذيل آيه‌ي 124.

تفسیر نمونه ترجمه.

آشنایی با قرآن، سوره های حمد و بقره، ص 67 و 68 .

تحلیل شخص نویسنده .