آرشیف

طالبان پس از یک ‌سال ‌و دو ماه حاکمیت بر کشور، سرپرست جدیدی برای وزارت تحصیلات عالی کشور گماشته‌اند. سرپرست جدید این وزارت گفته است که نصاب تحصیلی دانشگاه‌های کشور را بر‌بنیاد «شریعت اسلامی و معیارهای جهانی» تغییر خواهد داد. پیش از او که عبدالباقی حقانی این وزارت را رهبری می‌کرد، گفته بود که از فارغان بیست سال اخیر نهادهای تحصیلی نمی‌توان توقعی داشت. او در محفل معرفی جانشینش تأکید کرده که ضرورت‌های دینی در نهادهای تحصیلی برای جوانان کمتر در نظر گرفته شده است. معاون اداری رییس‌الوزاری طالبان نیز بر بازنگری و تغییر نصاب تحصیلی تأکید کرده است. با این حال، شماری از استادان دانشگاه‌ها و دانش‌جویان، وضعیت تحصیلات عالی در یک سال گذشته را رقت‌بار و نگران‌کننده توصیف کرده‌اند. به گفته آنان، طالبان با دست‌برد به نصاب تحصیلی و گماشتن‌ ملاها در رأس وزارت تحصیلات عالی، زمینه‌های رشد تحصیلی و دانشگاهی را در کشور نابود و نهادهای عملی را طالبانیزه می‌کنند.

مولوی هبت‌الله آخوندزاده، رهبر غایب طالبان، در ۲۶ میزان ندا‌محمد ندیم، والی طالبان برای کابل را به‌عنوان سرپرست وزارت تحصیلات عالی این رژیم منصوب کرده است. ندیم در محفل معرفی خود به‌عنوان سرپرست وزارت تحصیلات عالی این گروه گفته است: «نصاب تحصیلی بر‌بنیاد شریعت و معیارهای جهانی آماده می‌شود.» او در سخنرانی خویش در این محفل تأکید کرده که مسوولیت‌هایش را با در‌نظرداشت ارزش‌های اسلامی و افغانی به پیش می‌برد.

با این حال، عبدالباقی بصیر اول‌شاه معروف به عبدالباقی حقانی، سرپرست پیشین وزارت تحصیلات عالی طالبان، در محفل معرفی جانشینش گفته است: «نظام تحصیلی ما ضرورت‌های دینی را برای جوانان پوره نکرده است. اثرات چیزهای دیگری بالای‌شان زیاد بوده، اثرگذاری میدان دینی کم بوده.» او در این سخنرانی تأکید کرده که در قسمت نصاب تحصیلی فعالیت زیادی انجام داده و از جمله در ۱۸ دانشگاه کشور دانشکده شرعیات را ایجاد کرده است. در زمان مسوولیت او، نصاب ۴۰ رشته تحصیلی در کشور نهایی شده و این روند ادامه دارد.

این در حالی است که پیش از این احمد تقی، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی طالبان، گفته است که این گروه برای تغییر و بازنگری نصاب تحصیلی، ریاست نصاب تحصیلی را در این وزارت ایجاد کرده‌ است. به گفته او، تغییراتی در اوقات درسی و محتوای برخی مضامین در دانشگاه‌ها وارد می‌شود. پیش از این طالبان مضمون ثقافت اسلامی را در نصاب درسی دانشگاه‌ها سه‌ برابر افزایش داده‌اند و آن را به‌گونه اجباری تدریس می‌کنند. بر‌بنیاد این تغییر، ساعت‌های درسی مضمون ثقافت اسلامی از هشت کریدت به ۲۴ کریدت افزایش یافته است.

در همین حال عبدالسلام حنفی، معاون اداری رییس‌الوزرای طالبان، در جریان معرفی سرپرست جدید وزارت تحصیلات عالی این گروه، گفته است: «ضرورت است که شب و روز کار کنند، نصاب تعلیمی را عیار بسازند که ضرورت و مشکلات افغانستان رفع شود. محصلانی که از این‌جا خارج و فارغ می‌شوند، به ‌حیث کدر وطن به بار بیایند.» او همچنان تأکید کرده است که در ۲۰ سال گذشته کار اساسی در عرصه تحصیلات عالی صورت نگرفته است. معاون اداری رییس‌الوزرای طالبان از مسوولان موسسه‌های تحصیلات عالی خصوصی خواسته است که فعالیت‌های خود را مطابق معیارهای بین‌المللی عیار سازند.

نورالحق انور، رییس اداره امور طالبان، نیز گفته است که در زمان نظام جمهوریت مسوولان نهادهای دولتی به دستور خارجی‌ها استخدام می‌شدند و اکنون شفافیت ایجاد شده است. او افزوده است: «کسی که این‌جا [وزارت تحصیلات عالی] می‌آید، در دنیا هم به مردم نفع زیادی می‌رساند و هم خیر آخرت است.» رییس اداره امور طالبان ادعا کرده است که گمارش افراد در رژیم طالبان «مسلکی و شفاف» است.

سرپرست جدید وزارت تحصیلات عالی طالبان کیست؟

ندا‌محمد ندیم، یکی از چهره‌های مورد اعتماد ملا هبت‌الله آخوندزاده است. او در سال‌های گذشته به‌عنوان مسوول نظامی طالبان برای ولایت‌های فاریاب، سرپل، غور و بادغیس جنگیده است. طالبان جزییات بیشتری از زنده‌گی‌نامه سرپرست جدید وزارت تحصیلات عالی خود ارایه نکرده‌اند. اما او  در زمان تصدی ولایت کابل، گفته بود که مخالفت با نظام طالبان، حرام است. او مخالفان این گروه را واجب‌القتل‌ دانسته است. در نوارهای تصویری که از سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان پیش از این در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شد، او مخالفان رژیم طالبان را به مرگ تهدید می‌کند و مقابله با مخالفان این گروه از جمله جبهه مقاومت ملی را برای طالبان «فریضه» می‌داند. سرپرست جدید وزارت تحصیلات عالی طالبان همچنان گفته بود این‌‌که افغان‌ها لنگی، ریش، لباس بلند و حجاب دارند، برای «کفار» قابل تحمل نیست.

با این حال مجیب مهرداد، استاد پیشین دانشگاه البیرونی، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «تغییر نصاب آموزشی چه در تحصیلات عالی و چه در معارف، یک کار کاملاً تخصصی و غیرسیاسی است؛ زیرا نصاب آموزشی در نهادها به‌ویژه در این دو نهاد به رغم کاستی‌هایی که دارد، محصول یک تجربه بیست‌ساله است. بنابراین، تغییر آن به این نیت که مضامین دینی بیشتر شود، کاملاً یک کار غیر‌تخصصی و ناسنجیده است و می‌تواند صدمات سنگینی بر نظام تحصیلی افغانستان وارد کند.» آقای مهرداد می‌افزاید که نظام تحصیلی با نگاه آموزش‌های کشورهای منطقه و دنیا به وجود آمده و به سمت تخصصی شدن روان بود و تغییر آن به منظور اضافه کردن مضامین دینی، کاری نادرست است.

این استاد پیشین دانشگاه تأکید می‌ورزد: «مردم افغانستان مسلمان هستند و اصول دین‌داری خود را یاد دارند. نیاز نیست در همه حوزه‌های زنده‌گی مانند ملاها به‌صورت تخصصی دین را فرا بگیرند. ضرورت نیست که از همه دانش‌جویان ملا و مولوی ساخته شود.»

کاروان (مستعار)، یکی از استادان دانشگاه کابل است. او گماشتن ملاهای طالبان را در وزارت تحصیلات عالی، توهین به نهادهای دانشگاهی کشور می‌داند و می‌گوید: «وقتی طالبان از تغییر نصاب و مسلکی‌سازی سخن می‌زنند، ناخودآگاه ذهنم به سوی مدرسه‌های دینی می‌رود که برون‌دادشان انتحاری‌هایی است که در بیست سال گذشته شهروندان افغانستان را به خاک و خون کشیده‌اند.» این استاد دانشگاه می‌افزاید: «گماشتن حقانی و ندیم و تغییر نصاب تحصیلی در راستای طالبانیزه شدن دانشگاه‌ها است و هم اکنون هم دانشگاه‌های کشور وضعیت بسیار شکننده و رقت‌باری دارند که با هیچ معیار علمی حتا در منطقه رقابت کرده نمی‌توانند.»

این استاد دانشگاه کابل همچنان تأکید می‌ورزد که در حال حاضر دانش‌جویان زیادی به دلیل محدودیت‌های وضع شده از سوی طالبان و تطبیق نصاب مدارس دینی در دانشگاه‌ها، نسبت به آینده تحصیلی خود ناامید شده‌اند و ترک تحصیل می‌کنند. به گفته او، استادان زیادی که سال‌های سال در رشته‌های مختلف تحصیل کرده‌اند، با تسلط طالبان دانشگاه‌ها را ترک کرده و به بیرون از کشور رفته‌اند. به گفته او، با تغییر نصاب آموزشی، هیچ امیدی برای سایر استادان باقی نمی‌ماند. به سخن او، با چنین رفتاری از سوی طالبان، فضا و بستر دانشگاهی که یگانه دریچه امید به سوی دانش مدرن، توسعه و تعالی کشور به حساب می‌رفت، نیز به روی مردم بسته خواهد شد.

رمزیه (مستعار) یکی از دانش‌جویان دانشگاه کابل است. او که به دلیل هراس از طالبان و اعمال محدودیت‌های این گروه از صحبت در رسانه‌ها با هویت اصلی خود هراس دارد، به روزنامه ۸صبح می‌گوید: «تغییر نصاب درسی از سوی طالبان روشن است که تأثیرات منفی زیادی دارد. شما فکر کنید، وقتی مضمون ثقافت از هشت کریدت به ۲۴ کریدت افزایش می‌یابد، در واقع میزان تأثیرگذاری ثقافت را در دانشگاه‌ها ۱۰ برابر می‌کند.» این دانش‌جو می‌افزاید: «کل رشته‌ها شرعیات واری نیست که سر ثقافت خلاصه شوند. تغییر نصاب از سوی طالبان برای ما چیز تازه‌ای نیست. تقریباً دو سال می‌شود که دانشگاه کابل طالبانی شده. یک تغییرات نصاب کم بود که این را هم اضافه خواهند کرد.»

این دانش‌جو می‌افزاید: «از دانشگاهی که طالبان مدیریت کنند، چیزی ساخته نمی‌شود. همین اکنون نه انگیزه‌ای برای دانش‌جویان مانده و نه هم امید. با چنین رفتاری، همه امیدها را نیز به یأس مبدل می‌کنند. دانش‌جویان وقتی دل‌سرد شوند، مجبور می‌شوند که دست از درس بکشند و راه دیگری را انتخاب کنند. دوستان زیادی هستند که ترک تحصیل را در وضعیت فعلی ترجیح می‌دهند و اکثریت دوستان پس از تسلط طالبان هیچ دانشگاه نیامده‌اند؛ زیرا آینده روشن نیست و هر روز محدودیت وضع می‌کنند و تعیین تکلیف می‌کنند. تأثیرات بسیار منفی گذاشته است.»

مرضیه، دانش‌جوی دیگر، می‌گوید: «تغییر نصاب از طرف طالب‌ها، تأثیرات مثبت ندارد. این باعث می‌شود که ما عقده‌ای به ‌بار بیاییم، به ‌خاطری که فشار و کارهای اجباری باعث می‌شود که دانش‌جویان دل‌سرد از درس و تحصیل شویم.» او در مورد افزایش کریدت‌های مضمون ثقافت اسلامی در دانشگاه‌ها، باور دارد که این کار تاثیر منفی روی روند آموزش می‌گذارد؛ زیرا به گفته او، با افزایش کریدت‌های غیرمسلکی، از تعداد کریدت‌های مسلکی آن‌ها کاسته می‌شود و دانش‌جویان نمی‌توانند در رشته‌ای که می‌خوانند، موفق باشند.

این در حالی است که طالبان تاکنون بیش از ۱۰۰ دانش‌جوی دختر را از دانشگاه و خوابگاه دانشگاه کابل اخراج کرده‌اند. طالبان این دانش‌جویان را به دلیل دست داشتن در طرح یک اعتراض، از دانشگاه اخراج کرده‌اند. این دانش‌جویان می‌خواستند اعتراض خود را نسبت به تداوم حمله بر مرکزهای آموزشی در غرب کابل ابراز کنند، اما پیش از اعتراض شمار زیادی از آنان در خوابگاه دانشگاه کابل مسموم شدند. طالبان پس از آن، گروه‌گروه این دانش‌جویان را منفک کرده‌اند. دانش‌جویان منفک‌شده اکنون در وضعیت رقت‌باری قرار دارند.

از سوی دیگر، طالبان در حالی از تغییر نصاب آموزشی سخن می‌گویند که بیشتر مسوولان بلندرتبه این گروه از آموزش‌های مسلکی و تخصصی محروم‌اند. در حال حاضر بیشتر پست‌های مسلکی دولت از سوی اعضای بی‌سواد یا کم‌سواد طالبان اداره می‌شوند. قرار گرفتن در رأس اداره‌های مسلکی، افراد متخصص را می‌طلب. با این وصف، ناتوانی مسوولان طالبان در پیش‌برد امور نهادهای بلند دولتی، نه‌تنها شکایت مراجعان و کارمندان این اداره‌ها را برانگیخته، بلکه حتا مقام‌های طالبان نیز از این بابت شکایت دارند. سراج‌الدین حقانی، سرپرست وزارت داخله طالبان، هفته گذشته (۲۵ میزان) در دیدارش از دانشگاه شیخ زاید خوست گفته است که گماشتن افراد غیرمسلکی در بست‌های مسلکی، برایش دردآور است.