آرشیف

 
پژوهش ودقت پیرامون آموزه ها ودساتیر الهی مارا به به این باور میرساند که دین رحمت وشفقت اسلام  در تمام امور به تساهل ومدارا توصیه فرموده است پیروانش را از سختگیری باز میدارد . تنها در موارد به سخت گیری هدایت میدهد که از اثر نرمش وملایمت اولیائی امور ایمان و اخلاق جامعه  ومصالح ومنافع ملی وعمومی در معرض تباهی وخطر قرار گیرد .ما در قرآنکریم واحادیث پیامبر اسلام ص آیات واحدیث فراوان مشاهده میکنیم که بر تساهل واسانگیری ، نرمش وعطوفت در روابط فردی ومنا سبت های اجتماعی، سیاسی واعتقادی توصیه میکند. تساهل ومدارا گر فتن جانب سهل وآسان قضیه دررفتارهای فردی، جتماعی، سیاسی ونحوۀ تطبیق قانون است .واینکه از روى آگاهى ، اقتدار و سعه صدر، عقايد ، روش ها ، منش ها ی افراد ووجود جريانات سياسى مخالف را تحمل ووجود تكثّر و تنوّع عقايد و افكار را بپذيريم.در جامعه یک نواخت بدون تنوع واختلاف عقیده واندیشه تساخل ومدارا معنی پیدا نمکیند.

1. لایکلف الله نفسا الا وسعها:233 بقره

2. وما جعل الله علیکم فی الدین من حرج..78 حج

3. یریدالله بکم الیسر ولا یرید بکم العسربقره 185

4. لا ینها کم الله عن الذین لم یقاتلوا کم فی الدین ولم یخرجواکم من دیارکم أن تبروا هم وتقسطوا إلیهم.

احادیث نبوی ص.

1. عَنْ أَبِيْ ہُرَیْرَۃَ قَالَ:۱ قَالَ رَسُوْلُ اللّٰہِ صَلَّی اللّٰہُ عَلَیْہِ وَسَلَّمَ: ’’إِنَّ ہٰذَا الدِّیْنَ یُسْرٌ، وَلَنْ یُشَادَّ الدِّیْنَ أَحَدٌ إِلَّا غَلَبَہُ، فَسَدِّدُوْا وَقَارِبُوْا، وَأَبْشِرُوْا، وَیَسِّرُوْا، وَاسْتَعِیْنُوْا بِالْغَدْوَۃِ وَالرَّوْحَۃِ،۲ وَشَيْءٍ مِنَ الدَّلْجَۃِ‘

2. عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ، أَنَّ رَسُوْلَ اللّٰہِ صَلَّی اللّٰہُ عَلَیْہِ وَسَلَّمَ قَالَ:۱ ’’یَسِّرُوْا وَلَا تُعَسِّرُوْا، وَسَکِّنُوْا۶وَلَا تُنَفِّرُوْا‘‘

3. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ:۱ قِیْلَ لِرَسُوْلِ اللّٰہِ صَلَّی اللّٰہُ عَلَیْہِ وَسَلَّمَ: أَيُّ الْأَدْیَانِ أَحَبُّ إِلَی اللّٰہِ؟ قَالَ: ’’الْحَنِیْفِیَّۃُ السَّمْحَۃُ‘‘.۲

در جهان  معاصر هم پذیری وهمنوائی انسانها در عرصه های مختلف به یک بحث داغ سیاسی تبدیل شده است هر چند تساهل وتسامح در حوزه روابط اجتماعی ورفتار های فردی بیشتربه معنی تبارز اخلاق عالی به کار رفته است اما در فر هنگ های مختلف بشرح ذیل تر جمه وتفسیر شده است.
 تساهل یعنی ‌نرمش در رفتار و گفتار در معامله با دیگران و تحمل بعضی از ناملایمات است (معین، 1364: 2 / 1068)
و تسامح به‌معنای بخشش و سخاوت، بلندنظری، آزادی و آزادمنشی است که نوعی بزرگواری و جوانمردی در آن نهفته است و تسامح به‌معنای سهل گرفتن، آسان گرفتن، به‌نرمی رفتار کردن، تحمل کردن، مجاز شمردن، رواداری، خودداری، چشم‌پوشی، بردباری، سعه صدر و تحمل هرگونه عقیده مخالف است.با توجه به مبانی لغوی  به‌رغم تفاوت ریشه، این دو واژه، در کاربرد خاص خود، به‌معنای واحدی استعمال می‌شوند.
از لحاظ سیاسی تساهل  به‌معنای عدم مداخله و ممانعت یا اجازه‌ دادن از روی قصد و آگاهی به اعمال، عقاید و رفتاری است که مورد پسند شخص نباشد؛ و مدارا نمودن، خویشتن‌داری نسبت‌ به مخالفین، رقبای سیاسی و فکری و نیز، بسط و بیان تفکر در فضای سالم سیاسی است. که میشود در مسئله تکثر گرائی وپلورالسم مورد استفاده قرار گیرد..
 تساهل و مدارا امری انسانی ـ اسلامی است که در عرصه‌های مختلف فکری، عملی، سیاسی و اجتماعی قابل طرح است. اساساً این مسئله باید از موضع قدرت اعمال شود. بنابراین، مدارا بیشتر در روابط متقابل حکومت و مردم خصوصاً در حوزه‌های حقوق الهی، اجتماعی و فردی تبلور عینی می‌یابد.
این را هم باید بدانیم که تساهل ومدارا به هیچصورت به معنی چشم پوشی از حقایق وتطبیق قانون، وسهل انگارى در اجراى احكام دینى، و شكستن حرمت قوانین و ارزشهاى اسلامى  اعم از اعتقادى ،اخلاقی ورفتاری نیست ..ما در اصول هم آهنگی ها وهمگرائیهای زیاد داریم واما در روش ها ومیدان عمل یکی به جانب چپ میغلتد ودیگری به سمت راست.یکی مثبت می اندیشد ودیگری منفی گرا.ست اگر هردو جانب راست وچپ را رعایت کنیم  درست به توازن وتعادل وحتی ثبات میرسیم در حقیقت از غلتیدن مصئون میمانیم بگونۀ مثال در نحوۀ تعامل مسلمانها با دیگران .یکی این آیه قرآن ( لا ینهاکم الله عن الذین لم یقاتلوا کم فی الدین ولم یخرجواکم من دیارکم أن تبروا هم وتقسطوا الیهم) را که به مدارا وتبرء ودوستی توصیه میکند تفسیر میکند ودیگری آیه( وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ ) را که بکوشید کفار را هر جا ئیکه میابید ..ولی تا آخر نمیخوند که (وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُم وَأَخْرِجُوهُم مِّنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ ۚ) که این قتال واخراج مسبوق به تجاوز وعمل زشت دشمنان شماست ..منظور ازین نوشته این است که بناء دین اسلام واساس آموزه ها و قوانین اسلامی به آسان گیری بر مردم است .
تساهل در حوزۀ سیاست :اهل  تساهل و تسامح  باید عقاید واندیشه های دیگران تحمل وبه ایشان چانس وفرصت ابراز نظر را نیز بدهند.بلكه به صاحبان آن عقايد اجازه اظهار نظر بدهد. چنين رفتارى در جامعه اى است كه گروه ها و احزاب اجتماعى مختلف در كنار يكديگر با عقايد و افكار متفاوت و رسوم و سنّت هاى گوناگون زندگى مى كنند. در واقع، همان گونه كه از تعريف مزبور برمى آيد، تساهل بيش تر روش و شيوه سياسى حكومت و ابزارى است براى كاهش تضادها و بحران ها در جامعه; چرا كه اگر حكومت نتواند با سعه صدر و با تساهل و تسامح، با گروه ها و تكثّرها و آداب و رسوم و صاحبان فرهنگ هاى مختلف برخورد كند، نه تنها قادر به مهار فشارها و تنش ها در جامعه نخواهد بود، بلكه اين تنش ها و اختلافات منجر به انحرافات و تضادها و حتى بحران هاى غير قابل مهار خواهد شد.
شرائط  تحقق تساهل چیست؟ در جامعه باید افکار واندیشه های رقیب ومخالف وجود داشته باشد .از لحاظ مذهبی وسیاسی براى تحقق تساهل و تسامح، شرايطى لازم است; از جمله اين كه اولاً، در جامعه، تنوع افكار و تعدد عقايد وجود داشته باشد در جامعه بدون تعدد افكار و تنوع عقايد و حتى مدارا و بردبارى مردم يك جامعه يك رنگ و يك دست عقيدتى و بدون تنوع عقايد، تساهل و تسامح مفهومى ندارد.
ثانياً، در جامعه  حاکم پر قدرت وجود داشته باشد كه عقايد مخالف را با سعه صدر و از روى آگاهى و اقتدار تحمل نمايد. پس تحمل از روى ضعف و ناتوانى معنی ندارد.تواضع ز گردن فرازان نیکوست گدا گر تواضع کند خویی اوست. يا از روى بى اعتنايى و بى تفاوتى و نيز از روى جهل، از قلمرو تساهل و تسامح خارج است.³
بنابراين، بر خلاف كسانى كه تساهل و تسامح را به پذيرش عقايد مخالف معنا كرده اند⁴ تساهل ـ در اين معنا ـ هرگز به معناى پذيرش عقايدى نمى باشد كه مورد قبول انسان نيست يا پذيرش عقايدى كه با نظر انسان متفاوت است; زيرا اگر كسى عقيده اى را قبول نداشته و با آن مخالف و بدان معترض باشد، چگونه ممكن است آن را بپذيرد؟ در صورت پذيرش عقيده مخالف، آيا اين به منزله اعتراض نداشتن و مخالفت نورزيدن و بى تفاوتى نسبت به آن نيست؟ بنابراين، در صورتى كه نسبت به عقيده اى معترض نبوده و يا مخالف آن نيستيم و آن را مى پذيريم، ديگر نمى توان چنين نگرشى را تساهل ناميد، «بى تفاوتى» نام بهترى براى چنين نگرشى است.⁵
حاصل آن كه تساهل و تسامح در جامعه، يعنى از روى آگاهى و اقتدار و با سعه صدر، به عقايد و روش ها و منش ها و جريانات سياسى مخالف امكان اظهار وجود دهيم و وجود تكثّر و تنوّع عقايد و افكار را بپذيريم.
تساهل ومدارا بی تفاوتی نیست. تساهل پذیرش عقیده دیگران نیست بلکه تحمل اندیشه وعقیده دیگران است با آنکه به آن باور نداری که هیچ ربطی به سهل انگاری وبی تفاوتی وبی مبالاتی ندارد.البته از کسانیکه  با روش سختگیرانه در امور دین وتا مین رابطه با انسانها برای خود شخصیت میسازند موضوع جدا ازین بحث است. تساهل ميل به مخالفت و اعتراض و نپذيرفتن نظر و عقيده مخالف اصل است، در حالى كه در بى تفاوتى و بى اعتنايى، شخص هيچ احساسى نسبت به چيزى ندارد . تساهل نوعى تحمل از روى آزادى، اختيار و آگاهى است و اين تحمل از موضع قدرت صورت مى گيرد وحسن آن هم در همین است.تواضع زگردن فرازان نیکوست //گدا گر تواضع کند خوی اوست.
.تسامح وتساهل روا نیست. هرگاه تسامح و تساهل به معناى سهل انگارى در اجراى احكام دینى، یا كوتاه آمدن و مدارا كردن بخاطر شكستن حرمت قوانین و ارزشهاى اسلامى ـ اعم از اعتقادى و رفتارى ـ باشد، هرگز در دین پذیرفته نیست و اسلام سخت با آن به مبارزه برمى خیزد.مثلا خداوند ج در مورد تطبیق احکام دین چنین ارشاد فرموده.
«الزَّانِیَةُ وَ الزَّانی فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِد مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَة وَ لاَتَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِى دِینِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ تُۆْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاَْخِرِ وَ لْیَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِنَ الْمُۆْمِنِینَ»نور/ یعنی سهل انگاری در تطبیق احکام وحدود اسلامی جا ئز نیست.اما در تطبیق قانون باید آسانترین روش را در نظر داشت تا هم قانون تطبیق شود وهم با عث جلب توجه مردم گردد.در میدان سیاست تساهل ومدارا تحمل عقاید واحزاب گوناگون واجازه دادن به ابراز نظر وبیان است.
 
«لاَیَنْهیكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوكُمْ فِى الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِیَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ»(ممتحنه/8)
خدا شما را از نیكى كردن و رعایت عدالت با كسانى كه در دین با شما كارزار نكردند و شما را از خانه هایتان بیرون نكردند، باز نمى دارد؛ زیرا خدا دادگران را دوست مى دارد.
در نهایت  تساهل و تسامح در جامعه، يعنى از روى آگاهى و اقتدار و با سعه صدر، به عقايد و روش ها و منش ها و جريانات سياسى مخالف امكان اظهار وجود دهيم و وجود تكثّر و تنوّع عقايد و افكار را بپذيريم.
رابطه تساهل با بى تفاوتى، تحمل و ترديد
روشن شد كه تساهل يعنى تحمل و نه پذيرش عقايد مخالف و اين موضوع كاملاً با بى مبالاتى و بى تفاوتى نسبت به عقايد مخالف متفاوت است; چرا كه لازمه تساهل، تحمل عقيده اى على رغم ميل باطنى و نپذيرفتن و نيز نامطلوب و منفور دانستن آن است. بنابراين، در تساهل ميل به مخالفت و اعتراض و نپذيرفتن نظر و عقيده مخالف اصل است، در حالى كه در بى تفاوتى و بى اعتنايى، شخص هيچ احساسى نسبت به چيزى ندارد و از اين رو، نسبت به آن بى اعتناست، .