آرشیف

1 – افغانستان

گروه های مختلف سیاسی و تنظیمی و قومی افغانستان از حاکم تا محکوم و آواره، بسوی ترامپ با امید و نگرانی نگاه می کنند. آنچه که ترامپ در دوران تبلیغات انتخاباتی اش در مورد افغانستان گفت و بازگشت به بگرام و جمع آوری تسلیحات امریکایی را مطرح کرد، در همان دوران و در همان فضا باقی می ماند. ترامپ به جنگ افغانستان بازنمیگردد و از این رو برای حمله و اشغال بگرام اقدام نخواهد کرد، چونکه اولویت های او فراتر از افغانستان و مسایل دیگر است؛ مگر آنکه حادثۀ شبیه یازدهم سپتمبر 2001 واقع شود.

اگر نگاه ترامپ به افغانستان تحت حاکمیت طالبان، نگاه بسیار بدبینانه و انتقام جویانه باشد، ممکن است ترامپ به ارسال بسته های چهل تا هشتاد ملیون دالری امریکا که تحت هر نام و عنوانی صورت می گیرد، نقطۀ پایان بگذارد. این به معنی ایجاد تغییر در نظام سیاسی حاکم بر افغانستان نیست و طالبان را به این تغییر نمی کشاند. فقط زیان و ضرر آنرا قبل از همه مردم بیچاره و بیکار و درماندۀ افغانستان متحمل می شوند، چونکه ارزش پول افغانی سقوط خواهد کرد و نرخ بیکاری و تورم بسیار بالا خواهد رفت و در پی آن، فقر و گرسنگی، عمیقتر و گسترده تر خواهد شد.

احتمال دیگر، می تواند نگاه سودجویانۀ ترامپ به افغانستان باشد و ترامپ با طالبان رابطۀ نزدیکتر و تعامل بیشتر ایجاد کند. این احتمال نیز عملی و واقعی به نظر میرسد، چونکه ترامپ و حکومتش امضا کنندۀ موافقت نامۀ دوحه با طالبان است و باری هم  می خواست میزبان رهبران طالبان در کمپ دیوید باشد. ترامپ برای ایجاد نزدیکی و تعامل بیشتر دلایل زیاد خواهد داشت: از وجود موافقت نامۀ دوحه تا مقابله با رقیبان و بازیگرانی مانند: روسیه، چین و ایران  که در منطقه هوای رقابت و بازی و حتی مخاصمت با امریکا را در سر داشته باشند.

2 –  ایران

اگر نتانیاهو و اسرائیل ترامپ را در مورد جمهوری اسلامی ایران بدنیال سیاست ها و خواست های خود  نکشاند، ممکن است ترامپ با ایران راه مذاکره و توافق بر سر برجام و مسایل منطقه ای دیگر در پیش گیرد. هر چند ترامپ در این دور ریاست جمهوری که تا 12 روز دیگر آغاز می شود با ترامپ چهار سال قبل تفاوت دارد. ترامپ در آستانۀ این دور از ادغام کانادا و گریلند به ایالات متحدۀ امریکا سخن می گوید که نشان از توسعه طلبی و تجاوز گری او در کرسی قدرت دارد.

اگر جمهوری اسلامی ایران در موقعیتی قبل از وضعیت فعلی که حزب الله لبنان تضعیف شد و حکومت بشار اسد در سوریه سقوط کرد، قرار می داشت، تمایل ترامپ به مذاکره و توافق با تهران بیشتر می بود و احتمال حملۀ اسرائیل به مراکز اتمی ایران با چراغ سبز و حمایت احتمالی امریکا بسیار اندک. با وجود این، هنوز قطعی به نظر نمی رسد که ترامپ به جای مذاکره و توافق با ایران، بسوی تقابل برود و این تقابل را با خواست نتانیاهو و اسرائیل انجام دهد. مسلم است که تهران هیچ تمایلی به این تقابل ندارد و به شدت تلاش می کند تا با ترامپ بسوی مذاکره و تعامل برود. علی رغم آن، ناظران و آگاهان احتمال تقابل و تعامل ترامپ با تهران را پنجاه در صد پنجاه درصد میدانند و باید منتظر زمان بود تا چه واقع می شود؟

3 – روسیه و اوکراین

جنگ اوکراین برای ترامپ یک مشکل بسیار بزرگ و جدی است. هر چند ترامپ در شعارها و تبلیغات انتخاباتی اش  وعده داد که من به این جنگ نقطۀ پایان می گذارم، اما عملی کردن آن شعارهای انتخاباتی بر سر جنگ اوکراین حالا برای ترامپ در قصر سفید بسیار آسان نخواهد بود. چونکه امریکایی ها در این جنگ ده ها ملیارد دالر هزینه کرده اند و این جنگ را برای خود و اروپایی ها، جنگ حیثیتی ساخته اند. زخمی را که این جنگ به روس ها و اوکراینی ها زده است، بسیار بزرگتر و عمیقتر از آن است که ترامپ آنرا به این راحتی مرهم گذاری کند و التیام بخشد.

جنگ اوکراین تا حالا یک ملیون نیروی طرفین را کشته و یا زخمی کرده است. هر وجبی را که دو طرف در این جنگ از همدیگر می گیرند، به قیمت جان ده ها و صدها نیروهای روسی و اوکراینی است. روسیه بیش از پانزده درصد خاک اوکراین را تصرف کرده و شبه جزیره کریمه و چهار ولایت شرقی لوهانسک دونتسک، خرسون و زاپوریژیا را به خاک خود  مدغم ساخته است، هر چند که هنوز موفق به تصرف بخش هایی از سه ولایت اخیرالذکر نشده و جنگ خونینی بر سر اراضی باقی ماندۀ این سه ولایت ادامه دارد. اوکراینی ها خواهان بازگشت به مرزهای 1991  و خواستار ترک روسیه از مناطق اشغالی و پیوستن به ناتو اند که این نشان میدهد توافق و مصالحه میان دو طرف بسیار غیرعملی و دست نایافتنی است.

آنچه که از طرح ترامپ برای پایان دادن جنگ اوکراین به رسانه ها درز کرده است، مصالحه در برابر زمین است. ترامپ میخواهد اوکراین بگذارد که کریمه و ولایات شرقی در تصرف روس ها باقی بماند و عضویت اوکراین به ناتو تا ده و یا بیست سال دیگر به تعویق بیفتد. حتی اگر اوکراینی ها این طرح را بپذیرند، روس ها آنرا نمی پذیرند. عضویت اوکراین در بیست سال آینده به ناتو به معنی شکست پوتین و روسیه در جنگ است.

ترامپ می تواند طرح صلح خود را بر زلنسکی و اوکراینی ها بقبولاند، چونکه بخش عظیم هزینۀ جنگ آنها را امریکا پرداخته است و باید بپردازد، اما برای تحمیل دیدگاه خود به پوتین و روس ها زمینه و امکانات زیادی ندارد.

اگر ترامپ نتواند جنگ اوکراین را متوقف کند، آیا کمک به اوکراین را متوقف خواهد کرد؟ این نیز برای ترامپ آسان نیست. توقف کمک به اوکراین به پیروزی قاطع و سریع روسیه خواهد انجامید که هم برای امریکایی ها و هم برای اروپایی ناخوش آیند و تحمل ناپذیر است.

4 – غزه و فلسطینی ها

به نظر میرسد که ترامپ بسیار متمایل است تا قبل از ورودش به کاخ سفید، آتش بس در غزه برقرار شود و گروگان های اسرائیلی آزاد شوند. حتی اگر چنین شود، ترامپ برای حل بحران فلسطین و تشکیل دولت و کشور فلسطین هیچ طرح و علاقمندی ندارد. ترامپ طرفدار تشکیل دولت و کشور مستقل فلسطینی نیست. ترامپ در دور اول ریاست جمهوری خویش بروی آرزوی فلسطینی ها در داشتن کشور مستقل فلسطین به پایتختی بیت المقدس پا گذاشت. او بیت المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت و سفارت امریکا را از تل ابیب به آنجا انتقال داد. نتانیاهو صدراعظم اسرائیل پس از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری امریکا گفت که اسرائیل تا کنون در قصر سفید بهترین دوست این کشور بوده است.  البته پس از حملۀ حماس در هفتم اکتوبر 2023 علیه اسرائیل و جنگی را که اسرائیل پس از آن در نوار غزه براه انداخت، احتمال تشکیل کشور و دولت مستقل فلسطینی بیشتر از هر زمان دیگر تضعیف و مخدوش شد.

به نظر نمیرسد که ترامپ حتی طرفدار خروج اسرائیل از نوار غزه باشد و بر خلاف از تداوم اشغال نوار غزه توسط اسرائیل حمایت خواهد کرد. علی رغم آنکه حماس در غزه تضعیف شد و بسیاری از رهبران و نیروهای خود را از دست داد، اما برخورد و خصومت حماس تضعیف شده و فلسطینی ها در غزه با اسرائیل ادامه خواهد یافت و این خصومت همچون گذشته از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.

5 – حزب الله و لبنان

ترامپ از برنامه های نتانیاهو و اسرائیل در تضعیف کامل حزب الله حمایت می کند. جنگ مجدد اسرائیل با حزب الله پس از آتش بس دو ماهه اگر واقع شود، هر گز به مخالفت ترامپ مواجه نخواهد شد؛ هر چند اسرائیل تا حالا هزار بار آتش بس با حزب الله را نقض کرده است و هر زمانی که بخواهد دست به حملۀ مجدد علیه حزب الله و مناطق مورد نفوذ و حضور آن در جنوب لبنان و جنوب بیروت می زند.

به نظر میرسد که هم اسرائیل و هم ترامپ در صدد تبدیل کردن حزب الله از یک حزب دارای نیروی نظامی به یک حزب فاقد نیروی نظامی در لبنان هستند. اسرائیل تا حد زیادی مقدمات این کار را با ضرباتی که بر حزب الله وارد کرد، فراهم ساخته است. با سقوط حکومت بشار اسد و حاکمیت مخالفان آن به رهبری هیت تحریر الشام و رهبر آن احمد الشرع یا ابومحمد جولانی در سوریه، حزب الله عقبۀ اکمالاتی خود را از سوی جمهوری اسلامی ایران از دست داد. حزب الله اکنون حضور و نفوذ نظامی خود در فرودگاه بیروت که بدون هیچ مزاحمتی میزبانی و امنیت هواپیماهای ایران را بدوش داشت، نیز از دست داده است.  طرح تضعیف کامل حزب الله از نظر نظامی در لبنان مورد حمایت و استقبال تمام کشورهای عربی قرار دارد.

6 – سوریه

ترامپ از سوریۀ بدون بشار اسد و بدون جمهوری اسلامی ایران که در واقع با ضربات اسرائیل و نقشۀ حکومت اردوغان و ترکیه و با چراغ سبز روسیه علی رغم حضور نظامی اش در حمایت از حکومت اسد شکل گرفت، استقبال و حمایت می کند.

جمهوری اسلامی ایران که شعار و سیاست محو اسرائیل یا نابودی رژیم صهیونیستی را در طول 45 سال عمر خود سر داد و با تسلیح و تجهیز حزب الله لبنان از طریق عراق و سوریه، خود را در واقع در مرزهای شمالی اسرائیل رساند، با سقوط حکومت بشار اسد این موقعیت و این فرصت را از دست داد.

آنچه که در سوریه ممکن است برای ترامپ قابل تامل و درد سر ساز باشد، تضاد منافع امریکایی ها با دولت ترکیه و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه بر سر کردهای سوریه است. اما به نظر نمیرسد که ترامپ در حمایت از کردها، راه تقابل با ترکیه را در سوریه برگزیند و مانع تحقق اهداف و خواسته های ترکیه در مورد کردهای سوریه شود. ممکن است ترامپ در صدد همکاری با اردوغان در سوریه شود که هم منافع ترکیه، هم منافع امریکا و هم منافع اسرائیل با این همکاری محقق شود.

7 – چین

ترامپ در واقع چین را رقیب اصلی امریکا در قدم اول از نظر اقتصادی و سپس نظامی تلقی می کند و با این تلقی، تمرکز او بیشتر روی مقابله با چین خواهد بود. اما این مقابله بیشتر اقتصادی است تا نظامی. ممکن است روزی امریکا و چین بر سر تایوان درگیر جنگ شوند، ولیکن احتمال بسیار اندک و ضعیفی وجود دارد که چین به این زودی کم از کم در چهار سال آیندۀ حکومت ترامپ به تایوان یورش ببرد. چین از جنگ اوکراین می آموزد و از نظر نظامی در حال توسعه و پیشرفت است تا ظرفیت تقابل نظامی خود را با امریکا بر سر تایوان بالا ببرد. جنگ ترامپ با چین در واقع جنگ تجاری خواهد بود و ترامپ ترجیح میدهد که این جنگ را به جای تقابل و خصومت با معامله بر سر منفعت دو جانبه مدیریت کند.