آرشیف

 
 6جنوری 2010(16جدی 1388)
 
رد بیشتر از دوثلث وزیران پیشنهادی رئیس جمهور کرزی از سوی مجلس نمایند گان(12جدی1388 برابربا دوم جنوری 2010) از زوایای مختلفی قابل بحث و بررسی است. در حالی که برخی تحلیلگران عدم تأیید بیشترین وزیران نامزد را قدرت نمایی ولسی جرگه یا مجلس نمایندگان تلقی می کنند و نمایندگان مخالف رئیس جمهور از پیروزی خود در این امر سخن می گویند، اما نکته ی دلچسپ در این میان شناسایی حلقه های برنده و بازنده و عوامل آن در جبهه ی رئیس جمهور است. به ویژه پاسخ این پرسش که آیا رئیس جمهور  در شکست متحدان داخلی خود دست داشت؟
 

شکست حقارت بار مؤتلفین انتخاباتی:

رأی عدم اعتماد مجلس نمایندگان به 17وزیر پیشنهادی رئیس جمهور کرزی  ناکامی و ناخرسندی او را منعکس می سازد. به خصوص که شماری از وزیران برحال و پیشین کابینه ی وی در میان شکست خوردگان قرار گرفتند. اما در واقع برنده ی اصلی این میدان رئیس جمهور و حامیان امریکایی و انگلیسی ایشان هستند که وزیران مورد نظر و حمایت آنها از این میدان مؤفق بدر شدند.
رئیس جمهور کرزی در روزهای پیش از معرفی وزیران جدید به جمع آوری لیست طویلی از افراد، گروه ها و حلقه های مختلف مبادرت ورزید تا از میان آنان اعضای کابینه را بر گزیند. در حالی که شمار وزیران کابینه به 26تن بالغ می شد اما وی نام صد ها تن را به عنوان وزیران  آینده از افراد و گروه های مختلف که حتی شامل مخالفان خود می شد در یافت کرد. مسلم بود که تمام عناصر و گروه های مختلفی که به رئیس جمهور نام وزیران مورد نظر خود را ارائه کرده بودند انتظار مشارکت در حکومت و دسترسی به کرسی وزارت داشتند. اما رئیس جمهور کرزی که کابینه ی چند صد نفری را با سفیران و نمایندگان مقتدر امریکایی و اروپایی در درون ارگ کابل به بررسی و مشورت می گرفت تنها همین وزیران برنده در نخستین دور رأی دهی مجلس مورد تأیید قرار گرفته بودند. ناگفته پیدا است که این وزیران از وزرای کلیدی حکومت حامد کرزی و وزیران قبلی کابینه ی او بودند و به هیچ یک از عناصر و گروه های متحد وی در مبارزات انتخاباتی تعلق نداشتند. از این رو برنده ی اصلی در جبهه ی رئیس جمهورکرزی که با همسویی و همراهی شمار زیادی از متحدین و مؤتلفین مبارزات دوران انتخابات به ریاست جمهوری رسید، تنها رئیس جمهور است. و بازنده، حامیان و متحدان داخلی او اند که در مبارزات انتخاباتی جبهه ی مشترک سیاسی و مبارزاتی را در هوای رسیدن به کرسی وزارت با او تشکیل دادند. اما هیچ فردی از لیست آنها در نخستین دور رأی دهی مجلس نمایندگان وارد کابینه نشدند. این حامیان داخلی عبارت بودند از :
عبدالرشید دوستم، حاجی محمد محقق، محمد قسیم فهیم، عبدالکریم خلیلی، محمد اسماعیل خان، عبدرب الرسول سیاف، صبغت الله مجددی، سید احمد گیلانی، محمد اکبری، سید منصور نادری و سایر فرماندهان و رهبران تنظیمی و نظامی پیشین.
 

مجلس سه جناحی:

شناخت مجلس نمایندگان از زاویه ی جهت گیری ها و تمایلات مختلف در مخالفت و موافقت با رئیس جمهور و حکومت او اولین گام در پاسخ به پرسش مذکور شمرده می شود. ولسی جرگه یا مجلس نمایندگان علی رغم تشتت و پراگندگی های درونی که به گروه های و حلقه های مختلف تقسیم می شوند از سه جناح عمده تشکیل می یابد:
1- جناح رئیس جمهور و حکومت وی که شمار وکیلان این جناح بین نود و یکصد نفر تخمین می شود. برخی از منابع مجلس نمایندگان این تعداد را تا یکصدو بیست تن تخمین می کنند. اکثریت این افراد را ا زلحاظ قومی وکیلان پشتون تشکیل می دهند و از لحاظ گروهی و سیاسی بیشتر شان به تنظیم های مجاهدین به خصوص حزب اسلامی گلبدین حکمتیار و تنظیم های اتحاد اسلامی و حرکت انقلاب اسلامی تعلق دارند.
2- جناح مخالفان رئیس جمهور که در مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری در حمایت از داکتر عبدالله قرار گرفتند. تعداد این جناح بین 55تا 65 تن تخمین می گردد. اکثریت این افراد را وکیلان تاجک و فارسی زبان تشکیل می دهند.  و از لحاظ گروهی و سیاسی به جمعیت اسلامی افغانستان و گروه های مختلف جهادی اهل تشیع و تعدادی هم به گروه های سیاسی غیر جهادی تعلق دارند.
3- جناح بیطرف و مستقل که عمدتاً از افراد و عناصر چپ به خصوص اعضای پیشین حزب دموکراتیک خلق، بخشی از خانم ها و سایر افرادی که از تنظیم های جهادی و مجاهدین دل خوش ندارند و در مخالفت با آنها قرار می گیرند. شمار این افراد به بیش از پنجاه تن در مجلس نمایندگان تخمین می شود.    تعداد باقی مانده ی نمایندگان در مجلس به گروه های مختلف سیاسی و قومی متعلق و یا متمایل هستند که در جناح بندی های مجلس گاهی به این جناح و گاهی به آن جناح می پیوندند.
 

نقش جناح های مجلس در تأیید و رد وزیران پیشنهادی:

رأی اعتماد جناح رئیس جمهور و حکومت او در مجلس نمایندگان به هفت وزیر برنده نقش مهم داشت. اما آراء شماری از جناح سوم مجلس به این وزیران پیروزی آنها را در مجلس مسلم ساخت. وزیران برنده عبارت بودند از:
غلام فاروق وردک وزیر معارف با 155 رأی موافق
محمدحنیف اتمر وزیر داخله 147 رأی موافق
حضرت عمر زاخیل وال وزیر مالیه 141 رأی موافق
وحیدالله شهرانی وزیر معدن و صنایع 140 رأی موافق
محمد آصف رحیمی وزیر زراعت 136 رأی موافق
عبدالرحیم وردک وزیر دفاع 124 رأی موافق
سید مخدوم رهین وزیر اطلاعات و فرهنگ 120 رأی موافق
در میان نامزد وزیرانی که مؤفق به کسب رأی اعتماد مجلس شدند پیروزی سید مخدوم رهین وزیر اطلاعات و فرهنگ بیشتر ناشی از مخالفت شماری کثیر نمایندگان به خصوص جناح سوم با افکار و عملکرد عبدالکریم خرم وزیر قبلی بود. سایر وزیران برنده در مجلس  افزون بر آنکه رأی موافق بسیاری از وکیلان جناح رئیس جمهور کرزی را بدست آوردند از آرای موافق تعدادی از جناح سوم مجلس نیز بهره مند شدند.
اما جناح مخالف رئیس جمهور در مجلس یا جناح حامی و هوادار داکتر عبدالله در مبازات انتخاباتی ریاست جمهوری به تمام وزیران پیشنهادی رئیس جمهور رأی مخالف دادند. این وکیلان  یک روز قبل از رأی گیری مجلس بر سر عدم رأی اعتماد به وزیران مذکور توافق کرده بودند. برغم آنکه مخالفت نمایندگان این جناح با کابینه ی پیشنهادی رئیس جمهور در شکست کابینه تآثیر مهم داشت؛ ولی تمام عوامل ناکامی  کابینه به این مخالفت بر نمی گشت.
 

نقش رئیس جمهور کرزی در مخالفت و موافقت آراء نمایندگان:

بدون تردید رأی موافق جناح رئیس جمهور کزری و حکومت او در مجلس نمایندگان عامل اصلی در مؤفقیت هفت وزیر پیشنهادی بود. اما نکات مبهم و قابل پرسش این است که چرا این مؤفقیت به هفت تن از وزرای نامزد محدود شد در حالی که تمام این بیست و چهار تن وزیران پیشنهادی رئیس جمهور کرزی بودند؟
هرچند نمایندگان مختلف در داخل ولسی جرگه به خصوص از جناح های مخالف رئیس جمهور و نمایندگان متعلق و متمایل به جناح سوم رد بیش از ثلث وزیران پیشنهادی را از عملکرد مستقلانه  و ناشی از تعهدات خویش به منافع و مصالح مردم تلقی می کنند، اما در واقع بسیاری از این دیدگاه ها نوعی از گزافه گویی  است.  آنچی را که برخی از وکیلان به عنوان معیار های تخصص و شایستگی در کسب رأی اعتماد وزیران برنده مطرح می کنند نیز با واقعییت منطبق نیست. علی رغم این ادعا ها اگر جناح رئیس جمهور به تمام وزیران پیشنهادی رأی می دادند شمار وزیران برنده بسیار بیشتر از این هفت تن می بود. اما پرسش اصلی این است که چرا جناح رئیس جمهور در مجلس به تمام وزیران پیشنهادی او رأی اعتماد ندادند؟ آیا دست رئیس جمهور در عقب این ماجرا قرار داشت؟
البته به سختی می توان گفت که رئیس جمهور کرزی به جناح طرفدار خود در مجلس چنین دستوری را صادر کرده باشد تا به نامزد وزیران مؤتلفین دوران انتخابات رأی اعتماد ندهند؛ اما نقطه ی روشن آن است که او جناح طرفدار خود را آماده نساخته بود تا به تمام کابینه ی پیشنهادی وی رأی اعتماد دهند. اگر کرزی تلاش جدی را در این مورد بکار می بست بدون تردید جناح او و بسیاری از افراد جناح سوم در مجلس به وزیران پیشنهادی اش رأی اعتماد می دادند.
 عبدالستار خواصی منشی مجلس نمایندگان  نقش مخالفان حکومت کرزی را در درون مجلس در رد وزیران پیشنهادی ناچیز و منتفی میداند و آنرا تصمیمی ناشی ار حرکت ملی نمایندگان تلقی می کند. اما جالب این است که در این حرکت ملی نمایندگان برخی از وزیران هزاره و ازبک  (ژنرال خدایداد، محمد اسماعیل منشی و میرزاامین عبداللهی نامزد وزیران مبارزه بامواد مخدر، کار و امور اجتماعی و فواید عامه) کمتر از چهل رأی موافق بدست آوردند. این بدین معنی است که شاید هیچ یک از وکیلان جناح رئیس جمهور و حکومت او در درون مجلس به این وزیران پیشنهادی وی رأی اعتماد ندادند. آیا جناح رئیس جمهور بدون هیچ اشارتی از سوی وی بروی نام این وزیران علامت باطل زدند؟ در حالی که  رئیس جمهور قبل از معرفی وزیران جدید، کابینه ی خویش را  آیینه ی تمام نمای افغانستان خوانده بود. نکته ی دیگری که به ابهام نقش رئیس جمهور در موافقت و مخالفت مجلس می افزاید آن است که به نمایندگان جناح رئیس جمهور از قول وی سفارش شده بود تا از دادان رأی اعتماد به انورالحق احدی خود داری کنند. هرچند که روزهای قبل از رأی اعتماد مجلس به وزیران پیشنهادی، محمداسماعیل خان وزیر انرژی و آب نیز مشمول این دستور قرار گرفته بود. سپس در آخرین روز به جناح رئیس جمهور در مجلس از تغیر نظر در مورد وزیر موصوف سخن رفت تا رئیس جمهور ملزم به پذیرش مجدد وی در کرسی ولایت هرات نشود. منابعی که از مخالفت رئیس جمهور کرزی به ورود انورالحق احدی در کابینه سخن می گویند، به نگرانی رئیس جمهور از افزایش پایگاه سیاسی و اجتماعی  احدی به عنوان رهبر حزب افغان ملت در میان جامعه ی پشتون اشاره می کنند. توانایی رهبر حزب افغان ملت از زاویه ی تخصص و اداره نکته ی دیگری است که به این مخالفت پیوند داده می شود.
ناکامی متحدان داخلی در جبهه ی رئیس جمهورکرزی ضعف این متحدان را آشکار می سازد و  زبان دراز آنها را در افزون خواهی های بیشتر می بندد. این را نیز به عنوان مهارت رئیس جمهور کرزی در بازی های سیاسی نباید از نظر دور داشت.
 

دشواریهای آینده در داخل جبهه ی رئیس جمهور:

نتایج رأی اعتماد مجلس نمایندگان هم برای رئیس جمهور با نگاه از زاویه ی پیروزی او در داخل جبهه ی ائتلافی اش و هم برای مؤتلفین شکست خورده اش دشواری های فراوانی را در پی خواهد داشت. اگر این شکست به دست نگری و انقیاد بیشتر آنها به رئیس جمهور کرزی می انجامد، هیچگاه مایه ی بی اعتنایی کرزی به مطالبات آنها نمی شود. رئیس جمهور کرزی ناگزیراست تا وزیرانی از آنها در کابینه داشته باشد و آنها را به نحوی بر سفره ی قدرت شریک سازد. آیا رئیس جمهور در مرحله ی دوم معرفی وزیران خود به این هدف خواهد رسید؟ اگر او جناح طرفدار خود را در مجلس وادار و قانع کند تا به وزیران مؤتلفین خویش رأی اعتماد دهند آیا او حامیان خارجی خود را هم به این کار راضی و قانع خواهد ساخت؟ گفته می شود که رئیس جمهور کرزی بار دوم نیز همان وزیران رد شده را با تغیر پست های شان به مجلس نمایندگان معرفی می کند. هر چند ممکن است او در نوبت دوم معرفی وزیران، توافق جناح طرفدار خود را در مجلس جلب کند؛ اما اگر در این دور بازهم شماری از وزیران او به خصوص وزیران معرفی شده از سوی عبدالرشید دوستم و حاجی محمدمحقق رأی اعتماد مجلس را بدست نیاوردند دشواریهای او بیچیدگی بیشتری می یابد.
و اما دشواریهای مؤتلفین رئیس جمهور به خصوص عبدالرشید دوستم، حاجی محمد محقق و محمداسماعیل خان به عنوان شکست خوردگان ائتلاف قدرت با حامدکرزی بیشتر از کرزی  است. این شکست برای محقق که دو تن از وزیران هزاره و مورد حمایت او کمتر از چهل رأی موافق مجلس نمایندگان را کسب کردند بسیار اهانت آمیز بود. محقق که نخستین مرحله ی تضعیف پایگاه اجتماعی و کاهش اعتبار زعامت خود را در میان مردم تشیع هزاره در ائتلاف با کرزی پشت سر گذاشته بود، با رد تحقیر آمیز وزیران او از سوی مجلس نمایندگان زمینه های تضعیف اعتبار و موقعییت اجتماعی او افزایش یافت. بسیاری از مردم هزاره که در انتخابات ریاست جمهوری 2004 به محقق رأی داده بودند در انتخابات 2009 به جای رفتن در عقب محقق به رمضان بشر دوست رأی دادند. آیا معرفی مجدد وزیران توسط رئیس جمهور کرزی و عملکرد مجلس نمایندگان، از دشواری های رئیس جمهور و متحدان نامبرده اش خواهد کاست؟