آرشیف

در سمت شرق کابل متمایل به شهدای صالحین مجاور کارته نو، آب ایستاده ای وجود دارد که زمانی شکارگاه مرغابی برای پادشاه مملکت بود و هم اکنون نواری باریکی بحیث بستر فاضلاب بدبوی در حال خشکیدن است. مناطق قول آبچکان، بنی نیزار شمال گردنه کارته سخی و تالاب چمن ببرک(قعلا مارکیت میوه) محلات آب های ایستاده بودند که سی سال قبل آخرین بقایای آنها خشک شد. کاریز بزرگی از دامنه تپه های قرغه سر چشمه گرفته، از جوار سیلو گذشته وارد پوهنتون کابل می شد و به دهمزنگ منتهی می گردید، تا بیست و پنج سال قبل جریان داشت و داغمه جوی آن هنوز داخل پوهنتون وجود دارد. کاریز دیگری از فرقه هشت قرغه منشاء گرفته، گردنه باغ بالا را درنوردیده، از منطقه معروف به دهن نل، سرگردنه بیرون می آمد وتا بادام باغ امتداد داشت که تا چهارده سال قبل، آب آن جاری بود. مرکز ولسوالی چهار دهی کابل(فعلا ناحیه گل خانه) مجاورلیسه حربیه توسط کاریز بزرگی سیراب می شد که از چونغر جاری بود. دارالامان، ده دانا، چهلستون و باغ بابر را جوی های آبیاری می کردند که از للندر وگلباغ می آمد، در عقب هوتل آریانای کوته سنگی خانه دوست ما بنام استاد محمدحنیف فخری زاده موقعیت دارد، سی سال پیش آب چاه داخل حویلی آنها هنگام بهارتا نیم متری سطح زمین بالا می آمد که با ظرف دستی از آن آب می گرفتند.

بلی هموطن عزیز! این مثال ها نشان می دهد که آب های زیر زمینی کابل تا سطح صفری آن در همین نزدیکی های پوزه تاریخ پر بودند. امروز در هر کوچه ای از نواحی هموار شهر که بگذرید صدای برمه حفر کردن چاه های عمیق را می شنوید، یک مسابقه چاه کنی تا عمق سه صد متری، هرچه عمیقتر غالب بر چاه های همسایه. برادر! از این عمیقتر آبی صحیح زیر زمین وجود ندارد چون گرم شده می رود و با گازها زهرآلومی گردد، زیر زمین که خلیج نیست. تمام آب های زیر زمین در باران های یکساله تامین نمی شود بلکه این آب ها ذخایر تدریجی ملیون ها سال از تاریخ زمین هستند. در همین هفته، شخصی از منطقه گذرگاه به یک رادیو تلیفون کرد و گفت همسایه ما پولداراست، چاه خانه اش را تا سه صد متری بر مه کرده، شب و روز آب می فروشد در حالیکه چاه های خانه های مجاور آن همه خشک شده اند. در صدها محل این شهر قطارهای از بشکه های زرد شناخته شده و اطفال، بیست و چهار ساعته صف می کشند، تقلا برای گرفتن آب ناکجا. تانکرهای آب مجهز با بلندگو، در سراسر شهر، آب می فروشند و صدها هوتل، بلند منزل یومیه از همین منابع تامین آب مینمایند.

هرگز مباد که تاچند سال آینده (؟) تمام آب های زیر زمینی خشک شود و آنگاه کابل شبیه شهرتاریخی پالمیرا، در رهگذار ریگ روان روزگار خرابه و خالی از سکنه گردد. « کابل جان شهرکلان است بیابچیم انگور بخور».

چارهء این چالش بزرگ و خطرناک چیست؟ جواب اینکه رود خانه های خروشان پنجشیر، شتل و سالنگ درهشتاد کیلومتری کابل هنوزنه خشکیده اند، رود دره جلریز- تکانه، میدان تا للندر و گل باغ هنوز رمق می کشد. صدها انجینرمتخصص مسلکی هایدرولیک، بند و انحار ، محیط زیست، جیولوژی و معدن در مملکت بیکار هستند و تجارب جهانی مهار آب، انتقال آۤب، اداره آب، جذب آبهای باران، ذخیره سیلاب ها، پوتنسیل های مطمئنی هستند که اداره هوشیار، عاقبت سنج و فنی می طلبد. شصت سال پیش ، در رساله دوم پنج کتاب خوانده بودم که:

مکـن اسراف ماء مجانی ×× چون ولا تسرفو همی خوانی.(سنایی)

یادداشت: مسایل بحران آب در سطح کشور، آلودگی محیط زیست، خطرخشکیدن تدریجی هریرود، فراه رود، خاشرور، مرغاب(مروآب) و هلمند اندیشه های هستند که در آینده مطرح می شود، انشاء الله تعالی. یا هو.