آرشیف

از نسیمی، دفتر ایام برهم می خورد 

 از ورق گردانی لیل و نهار اندیشه کن

فردا، مصادف با نوروز است و آغاز اعتدال بهاری. روزی که به قول سعدی، بین لیل و نهار او تفاوتی نیابند و عزم تماشای بهار کنند و رو به دامن صحرای خوش و باصفا و فرحبخش آرند:

بامدادی که تفاوت نکند لیل و نهار

خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار

یکی از موضوعاتی که با آمد و رفت فصول سال رابطه می‌گیرد، اعتدال ربیعی است. پدیده‌ای که اندیشمندان و اصحاب سخن پیرامون آن- خصوصاٌ در مقدم فرا رسیدن بهار- حدیث زیادی نذر لب کرده اند. فصلی که ارتباط شب و روز آن، موضوع اعتدال بهاری را به میان کشیده و این مسئله زمانی اتفاق می افتد که خورشید در برج حمل قرار گیرد و عروس نوروز قدم به حجلۀ زمان بگذارد و هستی ترانۀ نشاط و شادمانی به لب جاری سازد.

نوروز، جشن عروسی طبیعت است که بهار با آن آغاز می شود. بهار آیتی از عظمت خدا و نشانی از قدرت پروردگار است.

نوروز، اتفاق بزرگی است که در رابطه به جنب و جوش زمین و خورشید رخ می‌دهد.

علم نجوم دوازده ماه سال را به چهار فصل تقسیم کرده و برای هرکدام با در نظر داشت خصوصیاتی که دارند، عناوینی قرار داده است:

انقلاب ربیعی یا  اعتدال بهاری که در پهلوی آن اعتدال خریفی قرار دارد، انقلاب تابستانی و انقلاب زمستانی. ما در اینجا به منظور احتراز از طولانی شدن بحث، تنها به موضوع اعتدال ربیعی تمسک می‌جوییم.

اعتدال ربیعی از نظر ستاره شناسی، در نیم کره شمالی به لحظه ای گفته می‌شود که از دید ناظر زمینی از صفحۀ استوای سماوی می‌گذرد و حرکت خود را به سمت شمال آسمان در پیش می‌گیرد.

دانشمند بزرگ، ابوریجان بیرونی در “التفهیم” گفته است:

” چون آفتاب بر سر حمل  بود، یا بر سر میزان، برآمدنش برابر خط اعتدال بود. چون او را میل به شمال باشد، برآمدنش و فرو شدنش برابر دو نقطه بود از افق که اندر نیمه شمال او بوند بر دو سر خطی موازی مر خط اعتدال را و هر روزی از وی دور تر همی‌شوند تا آفتاب بر سر سرطان رسد. آنگه بر آمدن او را مشرق الصیف خوانند، ای آن تابستان” (البیرونی، 1318: 175)

وی همچنین در آثار الباقیه می‌نویسد:

” آغاز گاه سال ایشان از هنگام آفرینش نخستین انسان است واین که آن روز ” هرمز” (1) از ماه فروردین بوده که آفتاب در نقطۀ اعتدال بهاری به میانه آسمان است.” (البیرونی، 1392: 58)

 به بیان دیگر دو نقطۀ تقاطع دایرة البروج با معدل النهار را اعتدالین می‌گویند. نقطۀ اولی را اعتدال ربیعی می‌خوانند که خورشید در حرکت ظاهری خود از جنوب به سمت شمال، به آنجا می‌رسد و نقطۀ دومی را اعتدال خریفی می‌نامند که خورشید پس از شش ماه گردش در مدار ظاهری خود، از شمال به سمت جنوب به آنجا می‌رسد. ( ماهیار، 1382: 214)

…فردا آغاز بهار است، فرصت بیدار شدن و نو خاستن و تغییر و تجدید و نوآوری!  بهار، زمان پاک کردن زنگار علت‌های درونی است و زدودن آثار کهنگی‌ها از آیینۀ دل، کاستن کدورت ها، لحظه‌های تازه کردن دوباره ایمان و نشانه‌ای از حقانیت رستاخیز و قیامت برای انسان!

آری، فردا آغاز بهار است. خدای بهار آفرین دل های ما را از همۀ تلخی‌ها و زشتی‌ها و رنج‌ها و آلام با آب رحمت خویش شستو دهد و نعمت بهتر شدن و بهتر بودن و بهتر زیستن همیشگی را از آنِ ما فرماید.

در بحبحوحۀ چنین تحول و دگرگونی طبیعت، بهارگونه باید اندیشید و شگفتن آموخت و مظاهر کدورت و عداوت و از دل و اندیشه شست؛ هرگاه توفیق آن رفیق نشد که بهار را در بیرون احساس کرد، و در درون شگوفه نزد، کاری بهارانه نشده، بل اعتراف باید کرد که زمستان با همۀ مظاهر زشتی و تلخی اش کما کان در دل و جان سلطه می‌راند.

لذا برماست که در طلوع تحول نو و بهار و سال جدید، از بارگاه خدای کارساز بطلبیم، ما را با بهار همراه و همرنگ و همسایه سازد، ما را چو گل، شگفتن آموزد و ما را چون چشمه، جوشیدن و خروشیدن…!

 بگذاریم قلب‌های خستۀ مان، “آشیانِ پروازهای مهاجر باشد؛ هرکس، از هرجا سر آرامش و آسایش داشته باشد، کنار قلب ما آشیان گیرد. هرکس از دور دست خویش کوچیده است ما را آشنای خویش بیابد، هرکس به جستجوی بهار، خانۀ خویش رها کرده، سراغ ما را بگیرد”.2

امیدواریم با ورق گردانی لیل و نهار، زمینۀ تامل و تفکر بیشتر را به خود فراهم بینیم و باور خود را به این حقیقت راسخ گردانیم که همه عناصر و پدیده‌های خلق شده برای منفعت ماست و نعماتی از سوی خالق ما. نعمت‌هایی که دیدن مظاهر آن، ما را به شکرگزاری در برابر آفریدگار هستی فرا می‌خواند و به ما درس معاد و خدا شناسی می‌دهد.

نوروز و همۀ ایام سال، بهروز باد و سال نو بر همه همایون و سال تحقق آرزو های نیک و سال رهیدن از هرگونه بلا و فتنه و آشوب و درد و رنج.

…………………….

1-    التفهیم لاوایل صناعة التنجیم، تصحیح جلال الدین همایی، تهران: ( انجمن آثار ملی).

2-    رضا سنگری.