آرشیف

امروز هشتم فبروری 2024، پاکستان کشوری دارای نظام فدرال با جمعیتی بیش از 241 ملیون نفر که از میان آن 128 ملیون نفر واجد شرایط رای دهی هستند، انتخابات ملی و ایالتی دارد. مردم واجد شرایط رای دهی سحرگاه امروز برای انتخاب اعضای  شانزدهمین مجلس ملی و هم چنان انتخاب اعضای چهار مجلس ایالتی علی رغم انفجارهای خونین دیروز در ایالت بلوچستان که صد کشته و زخمی بجا گذاشت، به پای صندوق های رای رفتند.

آخرین انتخابات پارلمانی پاکستان در جولای 2018 برگزار شد که در آن، حزب تحریک انصاف پاکستان به رهبری عمران خان که آن زمان از حمایت ارتش پاکستان و استخبارات نظامی آن، آی اِس آی برخوردار بود، به پیروزی دست یافت و به نخست وزیری کشور رسید. عمران خان که دو سال پیش  با ارتش و آی اِس آی در افتید، از قدرت برافتید و حالا در زندان به سر میبرد. او تا اکنون در زندان در سه پرونده یا دوسیه به چهارده سال، ده سال و هفت سال زندان محکوم شده است و گفته می شود که هنوز دوسیه های دیگری برای بررسی دارد که ممکن است هم چنان به زندان محکوم شود.

در انتخابات امروز پاکستان احزاب سیاسی نقش عمده دارند و بیشترین نامزدها از احزاب سیاسی هستند، هر چند که نامزدهای مستقل نیز در این انتخابات کم نیستند. یکصد و بیست و هفت حزب سیاسی در پاکستان ثبت شده  که شمار زیاد شان در این انتخابات نامزد معرفی کرده اند. البته  احزاب مشهور و با نفوذ به کمتر از ده حزب میرسد، اما رقابت جدی در انتخابات میان سه حزب بانفوذ مسلم لیک نواز شریف، حزب مردم به رهبری بلاول بوتو و تحریک انصاف برهبری عمران خان است که در زندان به سر میبرد. هرچند بسیاری از نامزدان تحریک انصاف به عنوان نامزدان مستقل وارد کارزار انتخابات شده اند.

پارلمان پاکستان

پارلمان پاکستان متشکل از دو اتاق یا دو مجلس نمایندگان و مجلس سنا است. مجلس ملی یا مجلس نمایندگان پاکستان، 342 کرسی دارد که شصت کرسی آن به زنان و ده کرسی به  اقلیت های مذهبی اختصاص یافته است. در انتخابات امروز 5121 نفر کاندیدای این کرسی ها است که از میان نامزدان 4866 نفرشان مرد و 316 نفر دیگر شان زنان هستند. اعضای مجلس ملی یا مجلس نمایندگان پاکستان برای پنج سال انتخاب می شوند.

مجلس سنای پارلمان پاکستان به عنوان یک نهاد قانونگذار متشکل از 104 عضو است که هر یک از اعضای آن یک دورۀ شش ساله را به پایان میرسانند. این مجلس هیچگاه منحل نمی شود. تمام اعضای مجلس سنا یک باره انتخاب نشده بلکه هر سه سال یکبار نیمی از اعضای مجلس سنا و نیمه دیگر سه سال بعد انتخاب می شوند.  هر ایالت 23 عضو در این مجلس دارد و باقی اعضا به پایتخت کشور، علما، زنان و اقلیت های مذهبی تعلق می گیرد.

در حالی که صدراعظم پاکستان که قدرت اجرایی و رهبری حکومت را بدست دارد از حزب برندۀ انتخابات یا ائتلافی از احزاب به رهبری حزب پیشتاز توسط مجلس ملی یا مجلس نمایندگان  انتخاب می شود، اعضای هر دو مجلس نمایندگان و سنا ریس جمهور را انتخاب می‌کنند. برمبنای قانون اساسی پاکستان، ریس جمهور نماد وحدت نظام و دولت  است که مدت کار آن پنج سال می باشد. اعضای شورای عالی قضا از جانب رئیس جمهور تعیین می شود و رئیس ارتش پاکستان به پیشنهاد صدراعظم و حکم رئیس جمهور منتصب می شود.   صدراعظم و وزیران حکومتش که توسط وی معرفی می شوند، عضو پارلمان می باشند.

ایالت های  پاکستان

جمهوری اسلامی فدرال پاکستان دارای چهار ایالت پنجاب، سند، خیبرپشتونخوا و بلوچستان است که هر کدام این ایالات چهارگانه، پارلمان یا مجلس ایالتی دارند. مجلس یا شورای ایالتی، صدراعظم ایالتی یا به قول خودشان وزیر اعلی یا سروزیر را انتخاب می کنند. شمار کرسی های مجلس ایالتی چهار ایالت پاکستان مبتنی بر جمعیت ایالات است. ایالت پنجاب با داشتن بیشترین نفوس، 371 کرسی پارلمان یا شورای ایالتی  دارد. پس از آن ایالت سند دارای  168 کرسی، ایالت خیبر پشتونخوا 124 کرسی و ایالت بلوچستان 65 کرسی است.

حزب برنده و صدراعظم آینده

به نظر میرسد در انتخابات امروز، حزب مسلم لیک نوازشریف که از حمایت ارتش پاکستان برخوردار است با بردن کرسی های بیشتر و سپس با ائتلافی از احزاب سیاسی مورد نظر ارتش، برندۀ انتخابات شود و نواز شریف برای چهارمین بار  به رهبری حکومت پاکستان یا مقام نخست وزیری برسد.

نواز شریف 74 سال عمر دارد وپسر محمدشریف صاحب صنایع فولاد در شهر لاهور مرکز ایالت پنجاب است. او در سال 1981 در زمان زمام داری جنرال ضیاءالحق وارد سیاست شد. نخست به وزارت مالیه در حکومت ایالتی پنجاب دست یافت و سپس وزیراعلی یا صدراعظم ایالتی پنجاب شد. او از آن بعد با ارتش پاکستان روابط بسیار نزدیک برقرار کرد و در دوران جنگ مجاهدین افغانستان علیه قوای شوروی و دولت حزب دموکراتیک خلق از متحدان نزدیک جنرال ضیاألحق حامی مجاهدین بود. نواز شریف سپس در سال 1990 به مقام نخست وزیری پاکستان رسید. او تا سال 2017 دو بار دیگر نیز به عنوان صدراعظم پاکستان انتخاب شد اما در هیچ یکی از این سه دور در اثر انحلال مجلس ملی پاکستان توسط  نظامیان، یک دور کامل پنج ساله را در این مقام به پایان نرساند. قابل تذکر است که دولت اسلامی مجاهدین در اپریل 1992(ثور 1371) در زمان صدارت نواز شریف با تلاش و میانجیگری او در دفتر فرمانداری پشاور(گورنرهاوس پشاور) شکل گرفت که نتوانست موجب وحدت مجاهدین و تداوم ثبات سیاسی شود و از وقوع جنگ و بی ثباتی در افغانستان جلوگیری کند.

نواز شریف در سال 2017 در دور سوم صدارتش به اتهام فساد با حکم دادگاه در واقع به خواست ارتش برکنار شد. هرچند اتهام فساد را نپذیرفت اما بعداً محکوم و زندانی شد و سپس اجازه یافت تا برای تداوی به لندن برود. او حدود چهار سال را در تبعید ماند و در اکتبر سال گذشتۀ 2023، در واقع با حمایت ارتش پاکستان که از عمران خان صدراعظم روی گشتانده بود و شهبازشریف برادر نواز شریف جای عمران خان را گرفته بود ،  به پاکستان بازگشت.

از چهره های دیگری که هوای رسیدن به صدراعظمی پاکستان را دارد، بلاول بوتو زرداری، رهبر حزب مردم پاکستان، جانشین مادرش بی نظیر بوتوی مقتول است. بلاول 35 سال عمر دارد و برآمده از یک خانوادۀ معروف سیاستمدار و ثروتمند ایالت سند پاکستان است. پدربزرگش ذولفقارعلی بوتو در دوران تجزیۀ پاکستان شرقی که کشور بنگله دیش تولد یافت، به نخست وزیری پاکستان رسید که سپس با کودتای جنرال ضیاءالحق برکنار و در یک پرونده ای که برایش ساختند، اعدام شد. مادر بلاول بی نظیر بوتو بود که وقتی او 81 روز عمر داشت، مادرش به نخست وزیری پاکستانی رسید.  پدر بلاول، آصف زرداری است که یک دوره مقام ریاست جمهوری پاکستان را بدوش داشت. بلاول فارغ التحصیل کالج کلیسای مسیحی در دانشگاه آکسفورد بریتانیا است و زمانی که در سال 2007 مادرش بی نظیر از سوی طالبان پاکستان در یک حملۀ انتحاری به قتل رسید، رهبری حزب مردم پاکستان را در دست گرفت. اما به نظر میرسد که ارتش پاکستان بلاول را به عنوان رهبر حزب مردم بصورت اپوزیسیون در پارلمان آیندۀ پاکستان برای جابجایی آینده نگهدارد.

از مولانا فضل الرحمن رهبر جماعت علمای پاکستان نیز که با ارتش روابط نزدیک دارد، به عنوان صدراعظم آینده نام برده می شود. جهانگیر ترین تاجر هفتاد سالۀ شکر و موسس حزب استحکام پاکستان و هم چنان مریم نواز شریف دختر پنجاه سالۀ نواز شریف دو تن دیگر نیز از کسانی اند که برای مقام نخست وزیری مطرح می باشند.

عمران خان صدراعظم پیشین نیز و حزب تحریک انصاف به رهبری او یکی دیگر از برندگان احتمالی انتخابات پارلمانی گفته می شود که البته با توجه به محکومیت های وی که در زندان به سر میبرد و محدودیت های شدیدی که بر تحریک انصاف وجود دارد و مخالفت ارتش و آی اِس آی با آنها، بختی برای صدارت مجدد عمران خان وجود ندارد.

اینکه در انتخابات امروز کدام حزب ببرد و چه کسی به نخست وزیری برسد، از نقش تعیین کننده و اصلی ارتش و استخبارات نظامی آن، آی اِس آی در سیاست و مدیریت پاکستان در هر دو عرصۀ داخلی و خارجی نمیکاهد و هیچ حزب و صدراعظم و حکومتش نمیتواند بیرون و مستقل از سیاست و استراتژی ارتش پاکستان، دولت و حکومت را رهبری کند. به خصوص سیاست خارجی پاکستان در مورد همسایگان خاصتاً هند و افغانستان و هم چنان منطقه و جهان توسط ارتش کنترل و مدیریت می شود.

پاکستان که از نظر اقتصادی درگیر بحران است و 110 ملیارد دالر بدهی خارجی دارد، از نظر امنیتی نیز توسط تی تی پی و جدایی خواهان بلوچ گرفتار چالش جدی می باشد. پس از تشکیل حکومت منتخب دیده شود که آیا پاکستان می تواند از هر دو چالش اقتصادی و امنیتی با موفقیت گذر کند و  به تنش ظاهری با طالبان در افغانستان  بر سر تی تی پی نقطۀ پایان بگذارد و بر چالش تی تی پی همانگونه که میخواهد غلبه حاصل کند؟

اگر پاکستان پس از انتخابات نتواند مشکل امنیتی را در مورد تهدید تی تی پی حل کند و طالبان در افغانستان مطالبات پاکستان را در این مورد برآورده نسازند، اسلام آباد و حکومت منتخبش چه اقدام و راهکاری در پیش خواهند گرفت؟