آرشیف

اول ــ پیدایی مردمساالری در تاریخ  

دموکراسی از دید ما ، نهادینه سازی گوهرحق اختیار وآزادی انسان برای انتخاب قانون وقانون گذاری  ، تقسیم دادگسترانه دارایی، مشارکت همگانی درقدرت وحاکمیت سیاسی ودولتی است .  

براساس روایات تاریخی اروپایی ها : ریشه های دموکراسی برای اولین بار در آتن باستان در قرن  ششم )594 ــ 508 قبل از میالد ( به وجود آمد. بنمایه این دموکراسی اصالحات سولون شاعر  وسیاستمدار و کلیستنس سیاست مدار آتنی بود ، که نقش سازندۀ درگسترش دموکراسی در قلمرو آتن  داشت.  

این اصالحات به مردم ساده قدرت بیشتری داد و به ایجاد جامعه دادگرانه تروبرابرترکمک کرد.  اندیشه ها ورویکرد های فکری ایندو سیاست مدار، بنیاد واساس دموکراسی های پیشرفته درسراسرجهان  راتشکیل می دهد . 

اما تاریخ گواهی می دهد که شاهنشاهی هخامنشی ها ایران باستان )550 ــ 330 پیش از میالد ( به  رهبری کوروش بزرگ ، نیزدر قرن ششم ، موازی به روند اصالحات یونانیان ، گونه ای ازنظام  دادگسترانه را که تجسم جاگیری حاکمیت قانون ، حق آزادی انتخاب ، حق آزادی مذهب ، حق آزادی  ملکیت وسایر آزادی های حقوق مدنی آن زمان را در بر می گرفت در حوزه تمدنی آسیا استقرار یافته  بود ، مردم آن سرزمین ، درمساحت 8 میلیون کیلومترمربع بگونه مسالمت آمیز، پهلوی هم زندگی  می نمودند .  

ما دراین نوشته تقاضا وفراخواست نداریم که نظام سیاسی شاهنشاهی هخامنشیها را مبتنی بردموکراسی  قلمداد کنیم . اما استوانه کوروش یا فرمان صلح کوروش بی پرده سند تاریخی ای ست که به عنوان  نخستین اعالمیه حقوق بشر در جهان امروزی شناخته می شود. که درآن آزادی مذهب ، آزادی بیان ،  آزادی اجتماعات ، حرمت گذاشتن به حقوق زنان ، ممنوعیت برده داری ، برقراری عدالت ، حفظ  صلح وامنیت درآن شایسته بیان گردیده است. این فرمان نشان می دهد که کوروش پادشاه عادل و خردمند  بوده که به حقوق بشر و کرامت انسانی احترام ژرف می گذاشته و نمادی از صلح ودادگستری بوده  است .  

اساس دستگاه قدرت سیاسی کوروش نتوانست در تاریخ کهن ، دموکراسی ونظام مردمساالر را بنمایش  گذارد . زیرا در رأس قدرت وحاکمیت سیاسی ، یک شاه غیر منتخب مردم قرار داشت . که گوهر  حق اختیار ، انتخاب وآزادی انسان که رکن اساسی دموکراسی راتشکیل می دهد ، اسیر قدرت شاه بود.  بدین اساس مامیتوانیم فراخواست داشته باشیم که کارکرد های کوروش ومتن استوانه صلح وی ، تنها 

بنیان ابتدایی ارزشهای مساوات وهمگرای وهمزیستی انسانی را دردوره قدیم به جهان بشریت تبیین  کرده است. بگونه نمونه فرنوش رام ــ اسرائیل می نویسد :  

” در باب »عزرا« در تورات یا عهد عتیق آمده است که کوروش یهودیان را از سرزمین بندگی در  بابِل که بزور به آنجا رانده شده بودند، نجات بخشید و آنها را با کاروانی از سپاهیان حکومت هخامنشی راهی سرزمین اجدادی خود در بیت المقدس یهود کرد .”  

اما قابل یاد آوری است که اساس قدرت ودولتی ای که کوروش بربنیاد آزادی ، انسانگرایی ومساوات  گذاشت ، تداوم آن میتوانست جهان را دگرگون نماید. وآینده بشریت رابسوی رفاء وآسایش وهمزیستی  رهنمون گردد . مگر باتأسف این اندیشه بشردوستانه درفرآیند زمان به سبب تهاجم پی در پی بیگانگان  درسرزمین ایران بزرگ ، موجب شد که روند استقرار نظام مردمساالری ازمسیراساسی خود تغییر  جهت یابد .  

ماآرزومندیم که آنروز رسیدنی خواهد بود وکشورهای همخون ا ی که از بدنه ایران باستان بریده شده  اند ، بار دیگر در یک جغرافیایی فرهنگی ودرروشنایی ارزشهای سیاسی فرمان صلح کوروش  وتجارب ارزندۀ دموکراسی غرب در کشورهای خویش ، نظام سیاسی ای را تشکیل نمایند که پایه های  قانون اساسی مردمساالر آنها تجلیگاه صلح ، امنیت ، عدالت اجتماعی وآزادی واقعی باشد .  

دموکراسی بمفهوم پایبندانی به : حق رای ، همترازی وهمسانی دربرابرقانون ، نگهداری امنیت  ومصونیت وآزادی های فردی وگروهی مردم است . که درروند تاریخ خویش به فراز و نشیب های  زیادی مواجه شده است. بویژه در قرن های 19 وبیستم و بیست ویک م ، با رشد فناوری پیشرفته  واستفاده بری ازآن در بخش کارهای حقوقی ، کسب وکار ، آموزش وپرورش ، سرگرمی ، پزشکی ،  امنیت ، ایترنت ، موسیقی ، وبویژه گسترش نقش هوش مصنوعی )خودکارسازی ورباتیک ، تصمیم  گیری ، تجزیه وریشه یابی ، شخصی سازی وخالقیت … ( به سراسر تمدن مااست. که زمینه  سازبُروزساختار های قدرت وحاکمیت سیاسی زیر نام دموکراسی وجامعه مردم ساالر، توانسته  درسراسر جهان گسترش یابد ، تقویت وتکوین گردد .  

دوم ــ بنیاد راهبردی دموکراسی عبارت اند از:  

انتخابات آزاد ودادگرانه : مردم حق انتخاب نمایندگان خود را درانتخابات آزاد و دادگرانه دارند.  حاکمیت قانون : همه افراد در برابر قانون برابر هستند و هیچ کس باالتر از قانون نیست.  حاکمیت مردم : قدرت و حاکمیت در نهایت ازمردم وبرای مردم است .  

مشارکت سیاسی : مردم حق دارند در تصمیم گیری های سیاسی و گردهمآیی در همه ساختار های نظام  مشارکت کنند وسهیم باشند .  

آزادیهای مدنی : مردم حق آزادی انتخاب ، حق آزادی بیان، آزادی گردهمآیی و آزادی مذهب ی وسایر  آزادی های درخور شأن انسان را دارند. 

سوم ــ گونه های مختلف دموکراسی در جهان ، از جمله :  

ــ دموکراسی مستقیم : در این گونه دموکراسی، مردم به قسم مستقیم در تصمیم گیری های سیاسی  مشارکت می کنند.  

ــ دموکراسی غیرمستقیم: در این گونه دموکراسی، مردم نمایندگانی را انتخاب میکنند تا به جای آنها  در تصمیم گیری های سیاسی مشارکت کنند.  

ــ دموکراسی پارلمانی: در این گونه دموکراسی، قدرت در دست پارلمان است که بوسیله مردم انتخاب  میشود ، مانند کشورفدرال آلمان .  

ــ دموکراسی ریاستی: در این گونه دموکراسی، قدرت در دست رئیس جمهور است که بوسیله مردم  انتخاب می شود ، مانند کشور اضالع متحده آمریکا.  

چهارم ــ دموکراسی مزایای بسیاری دارد، از جمله:  

پایداری سیاسی: دموکراسیها به گونه کلی از پایداری سیاسی بیشتری نسبت به سایر نظام های حکومتی  برخوردارند.  

رویش اقتصادی : دموکراسیها بقسم کلی از ر ویش اقتصادی بیشتری نسبت به سایر نظام های حکومتی  کامیاب اند .  

دادگستری اجتماعی: دموکراسیها به گونه کلی از دادگستری اجتماعی بیشتری نسبت به سایر نظام های  حکومتی بهره مند اند.  

تقویت دموکراسی:  

آموزش: آموزش مردم در مورد حقوق و مسئولیت هایشان در یک دموکراسی بسیار مهم است.  

مشارکت مدنی: تشویق مردم به مشارکت در فعالیت های مدنی، مانند رای دادن، تظاهرات و عضویت  در احزاب سیاسی، می تواند به تقویت دموکراسی کمک کند.  

اصالحات سیاسی: اصالحات سیاسی، مانند اصالحات انتخاباتی، می تواند به تقویت دموکراسی کمک  کند.  

آینده دموکراسی:  

آتیه دموکراسی به سازه های مختلفی، مانند پیدایی فناوری های جدید و جهانی شدن دانش بشری ، بستگی  دارد. مهم است که از دموکراسی در برابر تهدیدات، مانند پوپولیسم و اقتدارگرایی، پاسداری کنیم  وجهان آزاداندیشی و مصونیت فردی وخانوادگی را درزندگی اجتماعی جاویدانه سازیم . 

نویسنده : دکتر بصیر کامجو  

مــاه اپــریل 2024 میـالدی