آرشیف

نوروز جشن برابری شب و روز وآغاز سال نو کشاورزی مردمان پارسی زبان وبرخی از مردمان ترکتبار کشور های قزاقستان،آسیای میانه ،آسیای کوچک،افغانستان،ایران و همچنان تاتارهاوباشقرهااست.نوروزرا ازدو واژه ناب زبان پارسی «نو» و«روز»آمیخته اند. نوروز در روز برابری شب وروز به تاریخ یکم فروردین برابر با روز بیست ویکم ماه مارچ سالنامه ترسایی برگذار میشود.نوروز رمز رستاخیز جهان وانسان،پاکسازی تن وجان وآغاز زنده گی نوین را می گشاید. 
نوروزدرماه سپتامبرسال ۲۰۰۹ ازسوی یونسکودرشماریادگارهای غیرمادی فرهنگ بشری جهان ثبت شده ودر پایان ماه فیبریوری سال ۲۰۱۰ مجمع عمومی سازمان ملل متحد تاریخ ۲۱ مارچ را بحیث « روز بین المللی نوروز» اعلام کرد.
جشن نوروز یکی از دیرینه ترین جشن های نامی در روی زمین است.این جشن هنوز پیش از روزگار زردشت پیامبر ایران باستان شهرت جهانی داشته وپیش از میلاد مسیح به روش بهتر برپا میشد.در عهد هخامنشی ها (درسده های چهارم وپنجم پیش از میلاد مسیح) ودرزمان ساسانی ها (درسده های ۳ تا ۷ پیش از میلاد)نوروزرا بحیث جشن خیلی مهم وبرزگ تجلیل میکردند. سترابون تاریخ نگار یونانی درباره نوروز ایرانیان چنین نوشته است: «از دیرینه دیرینه ترین روزگار تا کنون ساکنان میان رودان ( سیردریا وآمودریا) در نوروز در پرستشگاه آتش (آتشکده ) با مراسم ویژه گردهم می آمدند.این جشن به پیمانه بزرگی قابل قدر است که دراین روز سوداگران دکان های خود را میبندند،پیشه وران از کار خویش دست می کشند،همه خوشحالی میکنند،به یک دگر نوشابه و خوراک های را هدیه میکنند که به آتش تماس گرفته باشد.
گفته میشود که پیدایش جشن نوروز یعنی جشن ایران باستان با پرستش مهر ونام پیامبر شهیر زردشت پیوند ناگسستنی دارد.
نظر به روایات متعدد دراین روز هنگامه های بزرگی افسانه یی بوقوع پیوسته است: «زردشت به پیامبری معبوث شد که به مردمان خوشبختی به ارمغان آورد،»تهمورث پادشاه افسانه یی « دیوهای خشن وآدم های بیرحم رادربند ساخت» و«گشتاسپ ،شهبانو کایتون وجماسپ به کیش مزدکیان وزردشت پیوستند».

جهاندار تهمورث با فرین 
بیامدکمر بسته جنگ وکین

یکایک بیاراست بادیو جنگ
نبدجنگ شان رافراوان درنگ

ازیشان دوبهره بافسون ببست
دگرشان بگرز گران کرد پست

چنین گفت کامروزتخت وکلاه
مرا زیبد این تاج وگنج وسپاه

جهان ازبدیها بشویم به رای
پس آنگه کنم درگهی گردپای

ز هر جا کوته کنم دست دیو
که من بودخواهم جهان راخدیو

پیدایش نوروز را باجمشید پادشاه افسانه یی که بر سر او درین روز پرتو مهر تابید،پیوند میدهند:

به فر کیانی یکی تخت ساخت
چه مایه بدوگوهر اندر نشاخت

که چون خواستی دیوبرداشتی
ز هامون به گردون بر افراشتی

چو خورشید تابان میان هوا
نشسته بر او شاه فرمان روا

به جمشید بر گوهر افشاندند
مر آن روز را روز نو خواندند

سر سال نو هرمز فرور دین
بر آسوده از رنج روی زمین

بزرگان به شادی بیا راستند
می وجام ورامشگران خواستند

چنین جشن فرخ از آن روزگار
به ماماندازآن خسروان یادگار

دیرینه ترین سندی که درآن ازبرپایی جشن نوروزنام برده شده،کتاب مقدس زردشتیان 
«اوستا » است.نظر به آموزش واحکام کتاب مقدس اوستا مردمان در آغاز هربهار سال باید پیدایش زنده گی را درروی زمین ،که به شش گونه ( آسمان،آب،زمین،گیاه،حیوان وانسان ) زاده شده است، بصورت خجسته ومجلل جشن بگیرند.برگذاری جشن نوروز درروزبرابری شب وروز با پیدایش گاه نامه خورشیدی ،که میان مردمان افغانستان ،آسیای میانه وایران درحدود هفت هزار سال پیش ،درگاه باستان ،بسیار پیشتر از ظهور اسلام بوجود آمده بود ،بستگی دارد. بر بنیاد این گاه شماری سال نو در بهار بتاریخ بیستم یا بیست ویکم ماه مارچ برابر با روز نخست ماه فروردین (حمل) در روز برابری شب وروز ،هنگامی که در بهامین روز با شب برابر شده وبهار بکلی بر سردی وخنکی پیروزمیشود، آغازمیابد.دوره کشت نو ،زمان پیکار وامید کشاورزان ودهقانان سرمیشود.بنا بر همین ویژه گی ها است که نوروز از سال نو اسلامی متمایزمیگردد، زیرا گاه شماری اسلامی بر مبنای گردش مهتاب بدور زمین بنا یافته است.چون سال خورشیدی ۳۶۵(۳۶۶) روز وسال قمری۳۵۴(۳۵۵)روزاست،پس آغازسال قمری وهمه تاریخ آن قریب یازده روزپیشتر حرکت میکند. سال نو قمری از روزنخست ماه محرم آغاز میابد یا به عبارت دیگرسال نومسلمانان تاریخ اول ماه محرم است،که ماه نخست سالنامه اسلامی شمرده میشود.
سال نو مسلمانان به فصول سال بستگی ندارد،ماه های سال از یک فصل به فصل دیگر در حرکت اند،که درنتیجه آن آغاز سال گاهی به فصل تابستان وگاهی هم به فصل زمستان وهمچنان به فصول دیگر انتقال میابد.
در عهد باستان تاریخ حلول نوروز توسط منجمان تعیین میگردید، اکنون این وظیفه را اخترشناسان به عهده دارند که تاریخ ورود نوروز را بصورت دقیق تا دقیقه محاسبه میکنند.بگونه مثال درسال۲۰۱۱روزبرابری روزوشب درآغازبهار،یعنی هنگامیکه خورشید استوای افلاکی را قطع کرده واز نیمکره جنوبی به نیمکره شمالی عبور میکرد،بیست ویکم مارچ ،آغاز نوروز مصادف بود با ساعت دو وبیست ویک دقیقه.
نظر به روایات افسانه یی ترکان نوروز روزی است که درایام باستان مردمان ترک تبار حلقه محاصره را شکسته و تبار خودرا از هلاکت نجات دادند یا به عبارت دیگر ترکان دراین روز از ایرگینی کن (قلمرو محاط به کوه ها) برآمدند.بنابرآن ترک ها نوروز را به مثابه آغاز سال نو پذیرفتند وتا کنون آنرا همه ساله با شکوه وجلال جشن میگیرند.
جشن نوروز از گاه باستان درعنعنه ورسوم دهقانان وکشاورزان خاور نزدیک وآسیای میانه ریشه عمیق ومستحکم دارد،که نه تنها استیلاوتهاجم اعراب را پشت سرگذاشت بلکه به بخش جداناپذیر فرهنگ بسیاری از مسلمانان تبدیل گردید.درآسیای میانه افغانستان ،ایران وبرخی از کشورهای دیگر مردمان تاجیک ،افغان ،ترکمن ،ازبک ،قیرغیز،تاتار،باشقر، قزاق وبعضی از مردمان دیگر نوروز را به مثابه جشن ملی خویش بصورت بهتر ومجلل با شکوه برگذار میکنند.دربرخی از کشور ها نوروز به حیث جشن ملی ودولتی ثبت گردیده وروز تعطیل عمومی میباشد.اهمیت این گاه سال درحیات انسان ها از عهد باستان تا اکنون خیلی برجسته بوده وعنعنات ورسوم متعددی را وجود آورده است که با سحر وجادو،کیش طبیعت ،پرباری ،باور به زوال ورستاخیز طبیعت پیوند دارد.
پیش از جشن نوروز ،قریب دوهفته پیشتر در کاسه ها گندم کاشته میشود.درآستانه نوروز ساقه نورس سبز گندم باید پنج تا هفت سانتی مترنمو کند،که بحیث سنبول زنده گی نو وسال نو سفره نوروزی را مزین سازد.بااین امر هنوز هم تدارک نوروز به پایان نمیرسد.در نزدیکی های نوروز دانه های گندم بازهم نمو میکند،که اساس غذای اصلی جشن را تشکیل میدهد.در آستانه نوروز عادت بر آنست که مردم ازگناه های پشین خود از بارگاه ایزید یکتا عفو طلب میکنند،با یکدیگر طریق صلح وآشتی را در پیش میگیرند وقروض ودیون را به دیگران میبخشند.فرشتگان مهر به کسانی که پندار نیک دارند،خانه خودرا پاک نگه میدارند،نعمات فراوان وآمرزش به ارمغان میآورد.زیرا مردمان را عقیده برآنست که پاکی ماحول انسان صفایی باطن وروان اورا منعکس میسازد.افزون برآن فرشتگان مهر هیچگاهی به سراغ آدم های کینه توز وحسود،انسان های مضر ومردمان کثیف نمی آیند.
بنابرآن رسم برآنست که صاحبان منازل، خانه وحویلی واطراف خانه خودرادرآستانه نوروز سرو صورت داده ،رنگمالی وترمیم میکنند وهمچنان پیش ازنوروز حیاط وکوچه هارااز کثافات منزه ساخته وزینت می بخشند. لباس ها بویژه لباس کودکان بصورت حتم باید پیش از نوروز پاک شسته شود،زیرااطفال بیشتر تحت تاثیر چشم بد وتصادف ناگوار قرارمیگیرند ،که آب این نقیصه را با شست وشوی لباس کودکان مرفوع میسازد.
پیش از اسلام در آستانه نوروز یک هفته به نیایش بر روان مرده گان اختصاص یافته بود.از رفتگان یاد میکردند، به خاطر آرامش روان آنها صدقه میدادند،از آنها درسال آینده در رفع آفات طلب استمداد میکردند.حلول سال نو بصورت رمز پس از مراسم تزکیه تن وجان استقبال میشود.در روز «چهار شنبه خجسته» (واپسین چهارشنبه پیش از نوروز) در کوی های شهر ها ودهکده ها خرمن های آتش برپا میشودومردم باید ازبالای یک خرمن آتش هفت بار یا ازبالای هفت خرمن آتش از هرکدام یک بار خیز زنند..
در شب آخر سال روان بر بنیاد رسم نوروز مردم بالای یکدیگر آب پاش میدهند واز بالای جوی آب روان میگذرند تاگنا هان سال روان را از خود بزدایند.
نوروز زمان فال گیری وفال بینی است.بویژه دختران جوان ومجرد بدین گونه بخت خود را فال میگیرند: آنها دراین شب یک پای کفش خودراازبالای سرشان پرتاب میکنند
واز موقعیت پاشنه کفش گمان میزنندکه آیا سال آینده درخانه پدر باقی میمانند ویا پشت بخت شان میروند.علاوه برآن درشب جشن با ورود نوروز بصورت معمول از راه دروازه یا پنجره مخفیانه به صحبت همسایه گوش میدهند،نظر به آنچه که خوب یا بد میشنوند، پی آمدسال نورابرای خود وهمسایه فال میگیرند. بصورت معمول جشن هنگامی آغاز میابد که همه اعضای خانواده لباس نو بپوشند وسر سفره یی گرد آیند که بالای آن ظروف نو چیده شده باشد.ویژه گی سفره نوروزی درآنست که بالای آن خوراک ها واشیای هفت سین گذاشته میشود.در سفره بصورت حتمی باید هفت خوراک یا شیی وجود داشته باشد که نام آنها به حرف «س» آغاز گردد.بگونه مثال: سیب ، سنجید ، اسپند، سرکه، سیر، سبزی، سیاه دانه . ممکن است هفت سین نظر به پیداوارمحیط ازخوراک واشیای دیگرترکیب یابد. در اصل سفره را از خوراک هاواشیای
هفت سین بگونه یی می آرایند که پیام آور پرحاصلی ،رستاخیز و شادکامی باشد.
خوراک یااشیای هفت سین بالای سفره نوروزی نشان هدیه خورشیداست که باپذیرش آن باید از پرحاصلی وغنای سال نو بصورت درست مراقبت صورت گیرد. 
افزون برآن در روی سفره آیینه یی میگذارند که دربالای آن شمع هارا به تعداد اعضای خانواده روشن میکنند وآنها را خاموش نمیسازند تا اینکه تا پایان بسوزند.گذاشتن نان جشنی ،نان گرد،کاسه پرازآب ،که بالای آن برگ سبز قراردارد،کاسه پراز آب گلابی رنگ،میوه های گوناگون ،چهارمغز ،بادام ،ماهی،خروس، ماست ،پنیروتخم های رنگین بالای سفره حتمی شمرده میشود. در روزگار باستان هریکی ازین ها برای حاصلات سال آینده وبرای سرنوشت اعضای خانواده معنی ومفهوم ویژه داشت.اکنون این سنبول ها زایل گردیده ،مگر رسم باقی مانده است.دراین روز مردم پلو طبخ مکنند،بویژه در افغانستان وآسیای میانه هیچ جشنی بدون وجود آن متصورنیست.در سفره نوروزی باید سیمنک وحلیم بصورت حتم وجود داشته باشد.جریان تهیه وپخت وپز خوراک های نوروزی خیلی طولانی بوده ،وقت زیادی را دربرمیگیرد،که بصورت معمول یک روز پیشتر وهمه شب پیش از نوروز به تهیه آنها می پردازند.سیمنک را بانوان وحلیم را مردان تهیه میکنند.حلیم غذایی است که ازگندم وگوشت با اضافه کردن نخود وسبزی هادرشب نوروزدرمدت طولانی طبخ میشود. سیمنک مانند به حلوا یی است که ازگندم نورس سبز با اضافه کردن روغن پخته یا زغیر و آرد گندم تهیه میگردد.سیمنک غذای خیلی مفیداست ،زیرادرترکیب آن به پیمانه زیادانواع ویتامین هاوموادمقوی وجود دارد.
برای تهیه سیمنک درشب نوروز درخانواده های بزرگ زنان ودرشهرها ودهکده های بزرگ تعدادی اززنان همسایه گرد دیگ های کلان جمع میشوندوبه نوبت سیمنک را در دیگ ها چمچمه میزنندتازیردیگ نسوزد.این شب میان زنان به شب قصه وافسانه،مصاحبت، 
ترانه خوانی وحتی به شب رقص وسماع تبدیل میشود.درعین حال زنان ازنوبت شان درچمچه زدن غافل نشده و از سوختن سیمنک جلوگیری میکنند. سحر سیمنک میان کسانی که در تهیه مواد وپخت آن شرکت داشتند،تقسیم میشود. آنها به نوبه خویش قسمت خودرا میان خویشاوندان ،اعضای خانواده ،دوستان وهمسایه ها توزیع میکنند.
پس ازسردشدن سیمنک سفره راباآن می آرایند.دراین وقت منظره یی که بالای سیمنک 
نقش می بندد، ازسیمای سال نو نماینده گی کرده وخود سیمنک به مردمان نیروی جسمانی وروانی میبخشد. میزبان به مهمانان سیمنک را باساقه نورس گندم تعارف میکند،که خوردن آن گرایش انسان را به زنده گی نو نشان میدهد.رسوم جشن نوروزی باصرف غذا های نوروزی پایان نمی یابد.دراین روز اطفال به منازل اهالی محل میروند،
ترانه های نوروزی میخوانند، شرینی وهدیه می گیرند.در کوچه و میدان ممثلان هنرخودرابه نمایش میگذارند،مطایبان بایکدیگرمسابقه میکنند،سرودمیخوانندومزاح میکنند.تادیرشب هنگام خوشحالی وهلهله وخنده دوام میکند وسحربازهم جشن ادامه
می یابد،مگرنه باشدت نخست وصرف درحلقه خانواده گی.درروزگاران باستان نیاکان ما نوروزرا سیزده روز جشن میگرفتند.درپایان برگذاری نوروز مردم به زمین های خود میرفتندودرآنجا سال نورا پیشواز میگرفتند.چنین بود رسم ونشان ایشان.آنها چنین می پنداشتند که اگر مردم دراین روزهای خجسته به زمین ها ومیدان ها برآیند، ازطبیعت حظ برده ودر جریان سال خوشبختی ورفاه را همراه خواهند داشت. :

 

منبع:

inerethnic.org,novosti-v-mire/navruz-istoviya-i…

بااستفاده ازموقع نوروز باستان وحلول سال نو خورشیدی را به پیشگاه مبارک همه کاربران ورجاوند این تارنمای وزین وروشنگر وخواننده گان گرانقدر تبریک عرض کرده ،تندرستی ،شادکامی وپیروزی های هرچه بیشتر برای شما وخانواده هایتا ن از بارگاه ایزید یکتا به برکت جشن نوروز درسال آینده وسالهای بعدی تمنا میکنم.

رحمت الله روند
۱۶ مارچ سال ۲۰۱۴ ترسایی.