آرشیف

 ((به پیشواز سیمینار امپراتوری غوری و جایگاه آن …))

      غور ناحیتی است باستانی واقع در کوهسار مرکز ی افغانستان و به نسبت داشتن موقعیت کوهستانی و اقلیم سرد و راههای صعب العبور مدت های طولانی از مد و جزر جریانات و حوادث تاریخی به دور مانده و ازهمان از منه قدیم در آنجا مردمی زندگی میکردند که از طرف مورخان بنام غوری و یا غوریان خوانده شده اند.
        در اوایل ، آنها کمتر تصور مینمودند روزی بنیانگذار امپراتوری نیرومندی شوند که بر قسمت بزرگی ازجهان اسلام حکومت کند، اما جریانات و حوادث تاریخی و به ویژه اقدامات تحریک آمیز و توسعه طلبانه سلاطین غرنه، ترکان غز و سلاجقه ، آنها را به صفحه  تاریخ کشانیده و با دنیای بیرون از خود شان مرتبط ساخت.
      غوریان به مرور زمان و بطور روز افزون با مسایل سیاسی – نظامی مناطق پیرامون خود درگیر شدند و رفته رفته به موثریت نقش خود در قبال حوادث تاریخی منطقه متوجه شده و این آرزومندی در فکر شان ریشه گرفت که بتوانند به برکت توانائی و استعداد خود از تابعیت دیگران رهائی یافته و با ایجاد و استقرار حاکمیت نیرومند نقش فعال را در صحنه نظامی – سیاسی منطقه ایفا نمایند.
      دیری نگذشت که آنان از موقف امیر نشینی های محلی پلکان های ترقی را پیموده به جایگاه و مقام رفیعی ارتقا یافته و به یک امپراتوری بزرگ و نیرومند منطقه تبدیل شدند که نقش بسیار بارز و روشن در تحولات تاریخی و فرهنگی سر زمین های اسلامی شرق به ویژه خراسان زمین ، قسمت های از سرزمین ایران و آسیای مرکزی وساحات وسیعی در شمال غربی سرزمین هند ایفا نمودند؛ چنان نقشی که اکثر مورخان آنرا به دیده قدر و احترام نگریسته اند.
     آثار و عمرانات زندة باقیمانده از دورة غوریان از جمله منارجام غور ، مسجد جامع هرات در سرزمین افغانستان فعلی و مسجد جامع و قطب منار دهلی در سرزمین هندوستان، نمونه های نمادین عظمت مدنیت و فرهنگ این دوره از تاریخ کشور میباشد که هم توجه ، باستانشناسان و محققان داخلی و هم توجه تاریخ نگاران و جهانگردان کشور های مختلف را بخودجلب کرده و مایة افتخارات مردمان آزاده و با غرور برخاسته ازین سرزمین میباشد.
      مرحوم استاد احمد علی کهزاد مورخ و باستانشناش شهیر کشور که در سال 1332 ش شخصاً به مناطق غور سفر کرده و حتی المقدور از آثار و آبدات تاریخی برخی نقاط آن منطقه دیدن نموده و مجموع مشاهدات خود را  گرد آوری و در ذیل عنوان « در امتداد کوه بابا و هریرود» تحریر و از طریق روز نامه ملی انیس در شماره های متواتر به نشر سپرده که مأخذ ارزشمندی برای محققان رشته تاریخ و باستانشناسی بخصوص در مورد غور میباشد.
     ملوک وسلاطین غور بویژه سلطان غیاث الدین محمد و برادرش سلطان شهاب الدین محمد به تدبر، دینداری ، دلاوری ، رعیت نوازی و هنر پروری از همه بیشتر معروف بودند . این دو برادر با اتخاذ سیاست های عالمانه و مدبرانه و پیروی نمودن از مشی تساهل مذهبی دریک قلمرو پهناور کثیرالاقوام و کثیر الفرهنگ، همه مردمان قلمروهای مربوط خویش را بطرف خود جلب نموده و استعداد شانرا در راه توسعه دین و قلمرو اسلامی در عرصه سازندگی و شگوفائی علم و فرهنگ به کار انداختند.
      اما بعد از مرگ سلطان شهاب الدین محمد و بروز عوامل داخلی و خارجی ، قلمروهای شان تجزیه شده و امپراتوری روبه اضمحلال نهاد . با آنهم نمایندگان و وابستگان آنها چند قرن دیگر نیز در بخش های مختلف امپراتوری سابقه شان از جمله در غرب افغانستان فعلی و مناطقی ازهندوستان بطور مجزا از هم ، حکومت کردند.
       هرچند دورة امپراتوری غوری نسبت به سایر امپراتوری ها از لحاظ فاصله زمانی کوتاه تر بود و لیکن تاریخ و تمدن درخشان و با عظمتی از خود به یاد گار گذاشتند.
با توجه به مطالبیکه فوقاً ارائه شد ، مطالعه تاریخ و مدنیت عصر غوریان به مشابه یک دورة با عظمت و افتخار آمیز و غرور آفرین در تاریخ کشور از چند نگاه دارای اهمیت میباشد:
1- ازین جهت که غوری ها درجریانات و حوادث تاریخی قرون پنجم و ششم هجری قمری (مطابق قرون 12 و 13 میلادی) خراسان زمین و سرزمین های مجاور آن نقش فعال و اثرگذار داشتند.
2- از نگاه اینکه غوریان در مقائیسه با سایر سلسله های سلطنتی مستقل اسلامی خراسان زمین ، با برخورداری از علایق ملی و آزادیخواهی در دفاع از تمامیت ارضی و استقلال غور و سرزمین پهناور خراسان نقش فعالتر ایفا کردند.
3- بدین مناسبت که غوریان در پرورش و نشر و اشاعه آئین ، فرهنگ و تمدن اسلامی نه تنها در قلمروهای اصلی واقع در خراسان بزرگ بلکه در سرزمین های همجوار از جمله در سرزمین هند نقش بزرگی را انجام دادند.
 4- مهمتر از همه اینکه به ملاحظه کارنامه های متذکره ، سلاطین غوری با تدبر ، کاردانی و سیاست های عاقلانه و نمونة دولت مداری عالی و آنهم دریک سرزمین پهناور و کثیرالاقوام و کثیر الفرهنگ توانستند در صحنه تاریخ نقش درخشنده ای را ایفا نمایند.
برمبنای آنچه گفته شد دورة حکمروائی غوریان از تاریخ نفوذ اسلام به بعد  از جایگاه و مقام رفیع و شایانی برخوردار بوده که مسلماً مطالعه و تحقیقات مزید راجع به آن دارای اهمیت و مبرمیت خاصی میباشد به خصوص در همچو شرایطی که افتخارات تاریخی و ارزش های مدنی و فرهنگی کشور ما از هر سو و سمت آماج تهاجمات گسترده بدخواهان این وطن قرارگرفته است بر مبرمیت و اهمیت آن افزوده است.
    روی این هدف شماری از معاریف و فرهنگ دوستان غوری با توجه به این اصل مهم که: ((یک ملت زمانی زنده می ماند که بتواند تاریخ و فرهنگ خویش را زنده نگهدارد)) به مثابه پاسداران فرهنگ پر بار کشور اهتمام به خرچ داده اند تا با تمویل و تدویر یک سیمینار بزرگ علمی – تحقیقی ، زمینه مطالعه و تحقیق بیشتر را در بارة جریانات و تحولات تاریخی ، فرهنگی و تمدن غوری و غوریان فراهم سازند بدین منظور آنها جهت نظم و انسجام و غنامندی هرچه بیشتر این سیمینار بزرگ علمی ، به عالیترین نهاد علمی – تحقیقی کشور یعنی اکادمی علوم افغانستان مراجعه و در امر تدویر سیمینار ، طالب همکاری علمی و مساعی مشترک گردیدند.
      مقام  اکادمی علوم افغانستان با ارجگذاری به علایق فرهنگ دو ستانة فرهنگیان غوری به این تقاضا لبیک گفته و بروفق استراتیژی کاری خویش به ریاست های مرکز علوم اجتماعی ، مرکز زبانها و ادبیات و مرکز تحقیقات کوشانی رسماً هدایت دادند تا در زمینه همکاری لازم صورت گیرد.
به تأسی از هدایت مقام محترم ، کمیسیونی 9 عضوی متشکل از دانشمندان سه مرکز علمی فوق الذکر و همچنان نماینده علمی ریاست حفظ میراث های فرهنگی وزارت محترم اطلاعات و فرهنگ و نماینده فرهنگیان غور در مقر مرکز علوم اجتماعی اکادمی علوم افغانستان تشکیل وطی جلسات علمی خویش عنوان عمومی سیمینار و عناوین مقالات سیمینار را تثبیت و تنظیم نمود که به مراجع علمی ذیربط و علاقه مندان در داخل و خارج کشور فرستاده شد.
   به نمایندگی از کمیسیون علمی سیمینار ، اطمیناناً عرض میشود که اعضای کمیسیون علمی مصمم اند که به یاری خداوند متعال و به کمک دانشمندان گرامی و به همت همکاران غوری مخصوصاٌ محترم انجنیرعبدالرحمن (غوری) و مــساعی شخصیت های فرهنگدوست و علاقه مند به احیأ مفاخر تاریخی مشترک مردمان سرزمین کهنسال و مدنیت پرور مان، این سیمینار علمی – تحقیقی تحت عنوان « امپراتوری غوری و جایگاه آن در تاریخ ، تمدن و فرهنگ افغانستان ومنطقه» ، حتی المقدور با نظم و انسجام بهتر و کیفیت عالی تر در آینده نزدیک دایر گردیده و مجموعه مقالات این سیمینار علمی نیز به زود ترین فرصت ممکن چاپ و به دسترس هموطنان قرار گیرد.
 
با احترام
معاون سرمحقق عبدالحکیم «صافی» رئیس مرکز علوم اجتماعی اکادمی علوم افغانستان
و رئیس کمیسیون علمی سیمینار