آرشیف

2016-2-2

ahmadqiam.1919

سرگذشت زبان دری در پول کاغذی افغانستان

سرگذشت زبان دری در پول کاغذی افغانستان

کشور به معنی کنونی بیشتر بعدازبه قدرت ریسدن پشتون ها ایجاد شده است در ادواری تاریخی کشور چنین نام را محدود سراغ داریم شاید هم جعل تاریخی حا کمان پشتون این سرزمین باشد درست به یاد دارم در کتاب صنف نهم مکتب خواندم که در زمان شاه زمان نواسه احمد شاه کبیر این شاه مکاتب را برای چند کشور همسایه خود جهت تبدیل نام این کشور به افغا نستان ارسال کرد. وبه اساسی این تاریخ کشور افغا نستان در زمان شاه زمان ایجاد شد. ولی مرورتواریخ بعداز این دوره هم از نام افغا نستان یاد نشده است . در مکاتبات که دقیقا بعداز دوران شاه زمان باقی مانده است انگلیس از کشور بنام افغا نستان نی بلکه از حکومت واصطلاحات چون حکومت کابل وحکومتی قندهار وهرات نام برده اند. وحتی در دوران امانی هم که نخستین پولی کا غذ کشور به چاب ریسده بنام پولی افغا نی ویا هم روپیه افغانی نی بلکه روپیه کابل بود در این پول واژه پشتو نی بلکه واژهای فارسی (دری ) بود. ولی به مرورزمان پدیده بنام پشتونیزم واز ادیاد فرهنگ سیتزی حاکمان پشتون با عث حذف این لسان از پولی ملی بنام کشور افغا نستان شد .

از زمان شکلی گیری دولت ها به شکلی کنونی ان کمتر کشور را سراغ دارم . که نمادهای ملی ان به شمول قانون اساسی ان پرچم ملی ان ،سرود ملی ان ، وپول ملی . با تغیرهر رژیم شاهد تغیرات گسترده در نمادهای ملی ان باشیم ما یگانه کشور هستیم که تا کنون هشت قانو اساسی را تجربه کردیم . در حالکه ایا الات متحده شاید به عنوان بانی وکشور که نخستین قانون اساسی مدرن برای شهروندانش درسال (۱۷۸۹) تصویب کرد . وتا کنون همان قانون اساسی تنها با اضافه شدن چند الحاقیه ، اعبتار اصلی خود را حفظ کرده است . ولی در کشورکه باورهای واعتقادات کمتری نسبت به قانون بشری وجود دارد . ودر سالیان گذشته شاید کمترین تطبیق ان را شاهد بودیم و به عنوان بی ثباترین قانون اساسی در منطقه بوده است . در کنارقانون اساسی با تغیرهر نظام در این سرزمین نماد های ملی نیز دوچار تغیرات گسترده شده است . این نظام ها با قدرت رسدنی شان . همه نماد های ملی را چون پرچم ملی ، سرود ملی را به میل خود شان تغیر تبدیل کرده اند

تاسیس دافغا نستا بانک

در سال ۱۳۱۸ خورشیدی ، بانک مرکزی افغانستان (دافغانستان بانک) در کابل تاسیس شد و در همان سال، این بانک پولهای جدیدی را به چاپ رساند.

با چاپ پولهای کاغذی (اسکناس) جدید، پول افغانستان که برای اولین بار در دوران امان الله خان به چاپ رسیده بود، وارد مرحله نوینی شد.

دوره امانی:

اولین اسکناس افغانی در سال ۱۲۹۸خورشیدی منتشر شد

اولین پول کاغذی (اسکناس یا بانکنوت) افغانستان در سال ۱۲۹۸خورشیدی در دوره امان الله خان به ارزش یک روپیه کابلی به چاپ رسید .در سمت راست این پول، نماد حکومت افغانستان ( محراب و منبر) و در وسط آن نشان حکومت امانی و در سمت چپ، عبارت “یک روپیه کابلی” به زبان فارسی نوشته شده بود .اولین اسکناس دوره امانی افغانی نه بلکه کابلی پشتو نه بلکه فارسی در سال ۱۲۹۸خورشیدی منتشر شد

در پایین این پول به فارسی نوشته شده :”در جمع خزانه های دولت، نوت هذا (این اسکناس) به مبلغ مندرج اش منظور است”.

یک سال بعد، همین اسکناس بار دیگر تجدید چاپ شد، ولی در رنگ و شماره سریال آن تغییر به وجود آمد.

تجدید چاپ روپیه کابلی

سال بعد، بازهم یک روپیه کابلی ولی بدون شماره سریال به چاپ رسید. در همان سال پولهای جداگانه ای به ارزش ۵، ۵۰ و۱۰۰ روپیه کابلی به چاپ رسید که تا سال ۱۳۰۴ خورشیدی این پولها رواج داشت. تجدید چاپ ورپیه کابل در دوران امانی

در سال۱۳۰۴ اصلاحاتی در پول افغانی به وجود آمد. قبل از این تاریخ در هر ناحیه افغانستان اوزان و مقادیرجداگانه ای رایج بود به طور مثال، سیر کابل (هفت کیلو) با سیر سایر شهرهای افغانستان متفاوت بود و این تفاوت برای مردم مشکلاتی را به وجود آورده بود با اصلاحاتی که صورت گرفت، اوزان افغانستان به سیستم متریک در آمد و بعد از این تاریخ بود که واحد پول افغانستان، از “روپیه” به “افغانی” تبدیل شد.
اولین پول با واحد افغانی در سال ۱۳۰۴ خورشیدی به ارزش ۵ افغانی منتشر شد. “دولت علیه افغانستان “عنوانی بود که به این پول اضافه شد.
تا سال ۱۳۰۷ خورشیدی که پایان عمر حکومت امانی بود، پنج نوع اسکناس ۵ افغانی، سه نوعا اسکناس ۱۰ افغانی و دو نوع اسکناس ۵۰ افغانی دیگر منتشر شد.
نوشته های این پولها که تا پیش از آن فقط به زبان فارسی بود، به سه زبان فارسی، پشتو و فرانسوی افزایش یافت .همچنین در شماری از اسکناسهای دوره امانی، ارزش هر پول، افزون بر زبانهای فارسی و پشتو، به زبانهای ازبکی و اردو نیز نوشته شده بود.
تعدادی از این پولها شماره سریال داشت و تعدادی هم بدون شماره سریال منتشر شد.
دوره حبیب الله کلکانی
تجدید چاپ اسکناس با مهر حبیب الله کلکانی
در حکومت حبیب الله خان کلکانی، پول جدیدی منتشر نشد و همان پولهای دوره امان الله خان، با مهر مخصوص شاه جدید دوباره جریان پیدا کرد.در پشت و روی این اسکناسها، سه نوع مهر دیده شده است. پولهایی که روی آنها نشان حبیب الله کلکانی دیده شده، یک نوع ۵ افغانی، ۱۰ افغانی، ۵۰ افغانی و ۳ نوع یک روپیه کابلی دوران امانی است .اما در این اسکناسها، در جایگاه نشان حکومتی آن، مهر حبیب الله خان با عبارات “خادم دین رسول الله” حک شده بود.

http://banknevesht.shokri.ir/wp-content/uploads/2009/08/hab-1.jpg

تجدید چاپ اسکناس با مهر حبیب الله کلکانی

دوران ظاهر شاه و تاسیس بانک ملی
سری اول چاپ اسکناس در زمان ظاهر شاه
در سال ۱۳۱۲ خورشیدی، ظاهرشاه به قدرت رسید و یک سال بعد هم بانک ملی افغانستان با سرمایه ۳۵ میلیون افغانی معادل ۵/۳میلیون دلار تاسیس شد.
همزمان با تاسیس این بانک، اولین پولهای دوران ظاهر شاه منتشر شد. این پولها در واحد های ۲، ۵، ۱۰، ۲۰، ۵۰ و۱۰۰ افغانی منتشر شد وعنوان آن از دولت علیه به “دولت شاهی افغانستان” تغییر یافت.
در سال ۱۳۱۸ چاپ پول افغانی وارد مرحله دیگری شد. در این سال به پیشنهاد عبدالمجید زابلی “دافغانستان بانک ” تاسیس شد و سرمایه دولت از بانک ملی به این بانک انتقال یافت.
در ۲۶ دلو سال ۱۳۱۸، این بانک برای اولین بار اسکناسهایی در واحد۲، ۵، ۱۰، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ افغانی را به چاپ رساند.

حذف زبان فارسی

با تاسیس “دافغانستان بانک” عبارات و واژه های فارسی از اسکناسها حذف شد
در این دوره، تغییرات مهمی نیز در این پولها به وجود آمد، به گونه ای که تصویر شاه بر روی پولها اضافه شد و نوشته های فارسی از روی پولها حذف شد که این روش تا هنوز ادامه دارد. در پولهای جدید دوره ظاهر شاه، به جای عبارت “دولت شاهی افغانستان” نیز، عبارت “دافغانستان بانک” اضافه شد.
تا پیش از آن تاریخ، بزرگترین اسکناس افغانستان، ۱۰۰ افغانی بود، اما از آن پس، اسکناسهای ۵۰۰ و ۱۰۰۰ افغانی نیز اضافه شد.

در سال ۱۳۲۷خورشیدی دومین سری از پولهای دوران ظاهرشاه با تغییراتی که باز هم در آن صورت گرفت به چاپ رسید. در سال ۱۳۴۰ سری سوم و در سال ۱۳۴۶ سری چهارم اسکناسهای ظاهر شاهی به چاپ رسید.

با تاسیس “دافغانستان بانک” عبارات و واژه های فارسی از اسکناسها حذف شد.

داوود خان

در دوره داوود خان، طرح اسکناسها یکسان بود
با به قدرت رسیدن داوود خان در سال ۱۳۵۲ خورشیدی ، ازمهمترین تغییراتی که در چاپ پول به وجود آمد، اضافه شدن نشان جمهوری به جای نشان شاهی و تصویر داوود خان به جای تصویر شاه برکنار شده، در اسکناسها بود.
در آغاز دوره جمهوری (سال ۱۳۵۲)، یک سری اسکناس ۱۰، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰افغانی با طرح یگانه اما رنگهای گوناگون چاپ شد.

در دوره داوود خان، طرح اسکناسها یکسان بود

دوره کمونیستی و حذف چهره ها

در دوره حکومت کمونیستی احزاب خلق و پرچم نیز، اسکناسهای افغانستان تغییرات گسترده ای یافت.در دوره های پیشین، با تغییر هر حکومت، تصویر حاکم یا پادشاه وقت به پولها اضافه می شد، اما مهمترین تغییر پولها در دوره کمونیستی، حذف چهره شخص اول کشور بود.عکسها و طرحهایی با مفاهیم کارگری، از جمله صنعت و زارعت، به پولهای دوره کمونیستی اضافه شد . در دوره پرچمی ها، نشان حکومتی از اسکناسها حذف شد
در دوره حکومت خلقی ها (نور محمد تره کی و حفیظ الله امین) در سال ۱۳۵۷، نشان حکومتی “خلق” بر بالای اسکناسها جای گرفت، اما با روی کار آمدن پرچمی ها در سال ۱۳۵۸، برای اولین بار، نشان رسمی بانک مرکزی افغانستان (دافغانستان بانک) جایگزین نشانه های حکومتی در اسکناسها شد. این روش در دوره های بعد نیز ادامه یافت و تا هنوز، نشان رسمی بانک مرکزی افغانستان، بر بالای اسکناسها خودنمایی می کند.کوچک شدن اندازه اسکناسها، از دیگر تغییرات پولی در دوره کمونیستی بود . نشان خلق در اسکناسهای دوره خلقی ها

دوره مجاهدین

در دوره مجاهدین، ارزش پول افغانی به شدت کاهش یافت
با روی کار آمدن مجاهدین در افغانستان، باز هم اسکناسها دستخوش تغییر شد. اما مهمتر از آن، سقوط قابل ملاحظه ارزش پول افغانی در مقابل ارزهای خارجی بود.
کاهش ارزش پول و چاپ پولهای بدون پشتوانه، باعث افزایش حجم پول در بازار شد و در نتیجه، اسکناسهای ۵۰۰۰ و ۱۰۰۰۰ افغانی هم برای نخستین بار، به جمع اسکناسهای افغانی پیوست.
در دوره مجاهدین، همچنان که بخشهای مختلف افغانستان توسط گروههای مختلف اداره می شد، پول واحد نیز جای خود را به دو نوع پول با ارزش متفاوت داد.
افزون بر پولهایی که توسط حکومت برهان الدین ربانی در کابل منتشر می شد، گروه شبه نظامی ژنزال عبدالرشید دوستم نیز که در شمال افغانستان تسلط داشت، پولهایی با همان طرح و رنگ منتشر و وارد بازار می کرد که در بازار به پول “دوستمی” معروف بود و ارزش کمتری در برابر پولهای کابل داشت .مردم و بازاریان، این پولها را، از تغییرات جزیی و سهوی که در رنگ آنها به وجود آمده بود و شماره مسلسل مندرج بر روی پولها می شناختند .در دوره مجاهدین و با کم ارزش شدن پول افغانی، سکه نیز از دور خارج شد.

دوره حامد کرزی

اسکناس دوره حامد کرزی، با هولو گرامهای امنیتی منتشر شد
در زمان طالبان در افغانستان پولی به چاپ نرسید و همان پولهای دوره مجاهدین با فرازفرود ارزش، کاربرد داشت. در سال نخست دوره حکومت بعد از طالبان نیز که در میان برخی مردم به دوره کرزی معروف است، همان پولهای دوره مجاهدین رواج داشت .مهمترین گامی که در دوره جدید، در جهت ثبات پولی و کاستن از تورم برداشته شد، جمع آوری پولهای سابق و چاپ پولهای جدید، با ارزشی معادل هزار برابر پولهای قبلی بود.
در این دوره، هر افغانی جدید، با هزار افغانی سابق معاوضه شد و این امر، نقش زیادی در کنترل تورم پولی و افزایش ارزش پول افغانی در برابر ارزهای خارجی داشت.

چاپ پول به ارزش یک، دو و پنج افغانی نیز که از زمان مجاهدین از دور خارج شده بود، بار دیگر رایج شد، اما اسکنهای پنج هزار و ده هزار افغانی، از دور خارج شد.
پولهای “دوره حامد کرزی” نیز همانند دوره های قبل، با تغییراتی در طرح، رنگ و اندازه همراه بود .به اسکناسهای این دوره، برای اولین بار، نوارهای براق و گرافهای “هولوگرام”، به منظور جلوگیری از جعل پول اضافه شد.

نتجه گیری :

این حقیقت ازسوی همه اقوام درک شود که پذیرش چندگانگی قومی وچند لسانی وچند فرهنگی هرگزبه مفهوم پامال شدن حق قوم مشخصی نمی باشد. این اصل که پایه ی همه پیشرفتهای فرهنگی اجتماعی دررابطه به همدیگر پذیری مردمی و شکیبایی می باشد، نتجه سیاست تک قومی ساختن وتک زبان سازی چیزاست که همین اکنون اکثر کشورهای منطقه از ان به شدت رنج می برند وفایده جز خشونت وتقابل را در بر ندارد . افغا نستان زادگاه هم اقوام است بستر هم زبان هاست ارمان همه فرهنگ هاست زبیایش در تعدد همه اقشار است جا معه یک رنگی زبیای ندارد زبیای را با رنگها می توان دیدید!

http://www.afghanpaper.com/info/etelaat%20omomi/pool.htm
http://www.afghanpaper.com/info/etelaat%20omomi/pool.htm