X

آرشیف

دهه أخیر رمضان شب قدر ونزول قرآن

 

 

شب قدر که در آن قرآن نازل شده، مبدا تمام خیرات و برکات وسرچشمه نیکی ها و خوبی ها است. شبی است که مقدرات جهان بشریت بانزول قرآن در آن استحکام می پذیرد و مشخص می گردد. از کجا بدانیم که «لیله مبارکه » همان شب قدر است؟

در سوره بقره آیه 185 می خوانیم: «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن » ماه رمضان که قرآن در آن نازل شد. و در سوره قدر نیزمی خوانیم: «انا انزلناه فی لیله القدر» ما آن را در شب قدرنازل کردیم. بنابراین قطعا شب قدر در ماه رمضان است و قطعاقرآن در این شب نازل شده است.

ولی شب قدر کدام شب از شبهای ماه مبارک رمضان است؟ از قرآن چنین چیزی مشخص نشده و در احادیث معصومین علیهم السلام نیز اشاره به سه مورد یا بیش از آن شده است، ولی ظن بیشتر این است که دردهه آخر ماه رمضان باشد و احتمال بیشتر همان سه شب نوزده وبیست و یکم و بیست وسوم ماه است. ولی به هر حال بهتر این است که انسان هر شب ماه مبارک را به احتمال این که شب قدر باشد، به عبادت و قرائت قرآن و دعا و نیایش بگذراند و این منحصر نباشد به احیای سه یا چهار شب هرچند اکتفای به آن نیزبسیار ارزنده است.

نزول قرآن:

آنچه از قرآن استفاده می شود، نزول قرآن بر دو گونه است: 1نزول دفعی و کلی  نزول تدریجی. نزول دفعی یعنی قرآن بطورکامل در شب قدر بر قلب رسول اکرم(ص) و نزول تدریجی عبارت ازنزول قرآن در مدت بیست وسه سال (دوران دعوت) به تدریج و به مناسبت ها و طبق رویدادها.

در آستان شبهای قدر
شب های قدر، نقطه عطف ماه مبارک رمضان، به عنوان ماه ضیافت الله و بهترین فرصت برای عبودیت و مناجات و تقرب الهی است. ما درباره ارزش این شب ها و جایگاه و منزلت شان بسیار شنیده ایم، امّا آیا می دانیم این ارزش از کجا نشأت می گیرد؟ دقیقا در این شب ها چه اتفاقاتی برای تعیین سرنوشت یک ساله هر انسانی می افتد؟ این اتفاق دقیقا به چه معناست و ما چه تأثیری با عبادات مان بر این تعیین سرنوشت می توانیم بگذاریم؟

«قدر» به چه معناست؟
قدر در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری است و «تقدیر» نیز به معنای اندازه گیری و تعیین می باشد.

منظور از معنای اصطلاحی «قدر الهی» نیز عبارت است از اینکه خداوند هر مخلوقى را با اندازه، شرایط، خصوصیّات و توان مخصوصی به وجود می آورد.(3) به عبارت دیگر، خداوند برای هر پدیده ای اندازه و حدود کمی و کیفی و زمانی و مکانی خاصّی قرار داده است که تحت تأثیر علل و عوامل تدریجی تحقّق می یابد.

چراقدر؟
درباره اینکه چرا شب خاصی از شب های ماه مبارک رمضان، به نام «شب قدر» نامیده شده، تفسیرها و تصورهای مختلفی وجود دارد. مهم ترین آنها از این قرارند:

شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین مى شود.  خداوند در این شب، اموری از قبیل زندگی، مرگ، روزی، سعادت و شقاوت انسان ها را مشخص می سازد شاهد این معنى در آیات 3 و 4 سوره دخان است که در آن می خوانیم: «إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَکَة إِنّا کُنّا مُنْذِرینَ * فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم (ما این کتاب مبین را در شبى پر برکت نازل کردیم، و ما همواره انذار کننده بوده ایم * در آن شب که هر امرى بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین مى گردد). این بیان، هماهنگ با روایات متعددى است که مى گوید: در آن شب مقدرات یک سال انسان ها تعیین مى گردد و ارزاق و سرآمد عمرها و امور دیگر در آن لیله مبارکه تفریق و تبیین مى شود.

.این شب را از این جهت «شب قدر» نامیده اند که داراى قدر و شرافت عظیمى است. نظیر آنچه در آیه 74 سوره «حج» آمده است: «ما قَدَرُوا اللّه حَقَّ قَدْرِهِ»؛ (آنها قدر خداوند را نشناختند).

نامیده شدن این شب به این نام به خاطر آن است که قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والا قدر و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل گردید.این شب از این باب به «قدر» نام گذاری شده که مقدر شده قرآن در آن نازل گردد.این نام به آن خاطر است که کسى که آن شب را احیا بدارد صاحب قدر و مقام و منزلت مى شود یا این که چنین نامگذاری ای به این دلیل انجام شده شده که در آن شب، آن قدر فرشتگان نازل مى شوند که عرصه زمین بر آنها تنگ مى شود ـ چون تقدیر به معنى تنگ گرفتن نیز آمده است ـ مانند: «وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُه.

در یک جمع بندی میان تمام این وجوه مختلف می توان گفت که جمع میان تمام این تفسیرها در مفهوم گسترده «لیلة القدر» کاملاً ممکن است هر چند تفسیر اول از همه مناسب تر و معروف تر است. شاهد آن نیز می تواند آیه چهارم سوره قدر باشد باشد که در آن می خوانیم: «تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ»؛ (فرشتگان و «روح» در آن شب به اذن پروردگارشان براى [تقدير] هر كارى نازل مى ‏شوند).

منظور از «مِنْ كُلِّ أَمْرٍ» اين است كه فرشتگان براى تقدير و تعيين سرنوشت ها و آوردن هر خير و بركتى در آن شب نازل مى ‏شوند، و هدف از نزول آنها انجام اين امور است. يا اينكه هر امر خير و هر سرنوشت و تقديرى را با خود مى ‏آورند. طبق تفسير اول، حرف «مِن» به معنى «لام» است و مفهوم «مِنْ كُلِّ أَمْرٍ» می شود.

مفهوم شب قدر

«قدر» در لغت به معنای‌ اندازه کردن، مقدر ساختن، قرار دادن چیزی به تعداد مخصوص و به شکل و شیوه مخصوص است. همچنین به معنای تعدیل کردن، به مقدار معینی قرار دادن، تقدیر و تدبیر امور خلقت، حکم و قضا و به مفهوم‌ اندازه معین طبق مصلحت و به مقتضای حکمت است. پس شب قدر یعنی شب مخصوص رقم‌زدن سرنوشت انسان و برنامه‌ریزی کردن.

به همین جهت آن‌را شب قدر می‌نامند، چون خداوند آنچه را در طول سال انجام خواهد گرفت، در آن شب، تقدیر و تعیین می‌کند، همانند حیات و مرگ، خیر و شر، طاعت و عصیان، سعادت و شقاوت، توسعه و تنگی رزق و معیشت

و… و این گفتار، عصاره و مضمون آیه چهارم سوره دخان است که به صراحت بیان شده است: «فیها یُفْرَقُ کُلُّ اَمْرٍ حَکیمٍ؛

در آن شب هر امری بر اساس حکمت (الهی) تدبیر و جدا می‌گردد».

 فلسفه وجودی شب قدر

رسم دیرینه دولت‌ها است که در مجالس قانون‌گذاری و تصمیم‌گیری، بودجه و برنامه‌های اقتصادی را به مدت یکسال تعیین می‌کنند تا با طرح و تدبیر معین حرکت کنند و در مدار ثابت قرار گیرند. گویی این رسم، از نظامی برگرفته شده که در سراسر هستی جاری است. خداوند برنامه هر کسی را به تناسب شان و شوکت و استعداد و صلاحیت خویش، در شب قدر تدبیر و تعیین می‌کند و فلسفه وجودی شب قدر هم، همین است. زیرا ملت‌های فاقد برنامه منظم و تقدیر و تدبیر ثابت، همیشه متزلزلند، و ثبات ندارند و مدت‌ها به دور خود می‌چرخند و ره به جایی نمی‌برند و به کمال و پیشرفت مطلوب، راه نمی‌یابند.
نظر به ضرورت برنامه‌ریزی است که خداوند در مقطع خاص و مبارکی، با تلاش و اراده خود افراد، برای آن‌ها، برنامه‌ریزی می‌کند، تا در چارچوب آن حرکت کنند. تاریخ و تجربه، به خوبی نشان داده است که جهش‌های نابه‌هنگام، و پیشرفت‌های غیرمنتظره و پیش از مقتضای زمان، در پرتو انوار لیلة‌القدرها و الهامات غیبی بوده است که در تاریک‌ترین زمان، برای اولیاء خدا و پیامبران میسر شده است.
پیدایش و پیشرفت حیرت‌انگیز آیین اسلام، در تاریکی جاهلیت عرب، در لیلة‌القدر درخشید و یک شبه راه هزار ساله پیمود.

پس فلسفه وجودی شب قدر این است که خداوند متعال می‌خواهد انسان‌ها به ویژه مسلمانان، به سبب محبوبیتشان در نزد خدا، خود در این شب تعیین سرنوشت و زمان تدبیر و برنامه‌ریزی، نقش لازم را در تعیین مقدرات خویش ایفا کنند.
همچنین از انسان‌ها، سلب اختیار نشود و از شب قدر و تعیین تقدیر، بوی جبر نیاید و بشر راهِ جبر نپیماید، زیرا تقدیر هیچ‌گونه تضادی با آزادی اراده انسان و مسئله اختیار ندارد، چرا که تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی‌ها و لیاقت‌های افراد و میزان ایمان و تقوا و پاکی نیت و اعمال آن‌هاست، یعنی برای هر کس آن مقدر می‌کنند که لایق آن است، یا به تعبیر دیگر زمینه‌هایش از ناحیه خود او فراهم شده باشد، و این نه تنها منافاتی با اختیار ندارد بلکه تاکیدی بر آن است.

 عظمت و اهمیت شب قدر

در مورد اهمیت شب قدر همین‌قدر بس که خداوند سوره‌ای در خصوص این شب نازل فرموده و در این سوره خطاب به پیامبرش می‌فرماید: «و ما ادریک ما لیلة القدر؛

و تو چه می‌دانی که شب قدر چیست؟
آنگاه خداوند بدون فاصله به عظمت و بزرگی آن شب اشاره کرده و می‌فرماید: «لیلة القدر خیر من الف شهر؛

شب قدر از هزار ماه بهتر استاین نوع تعبیر نشانه عظمت، منزلت و اهمیت شب قدر است که نشان می‌دهد، حتی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قبل از نزول این آیات به آن واقف نبوده است. آنگونه که از آیات و روایات برمی‌آید، این شب شبی عزیز و مقدس است که در آن تمامی قرآن یکجا بر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شد. شبی که ملائکه و روح به اذن پروردگار برای تقدیر هر کاری نازل می‌شوند. شب قدر، شب سلام و رحمت است. شبی است مملو از سلامتی توام با رحمت، درود و ایمنی.

X

به اشتراک بگذارید

Share

نظر تانرا بنویسد

کامنت

نوشتن دیدگاه

دیدگاهی بنویسید

مطالب مرتبط

پیوند با کانال جام غور در یوتوب

This error message is only visible to WordPress admins

Reconnect to YouTube to show this feed.

To create a new feed, first connect to YouTube using the "Connect to YouTube to Create a Feed" button on the settings page and connect any account.